مراسم عید دهوا حنینا (عید کوچک) منداییان در ساحل کارون

نهم آبان مصادف با عید کوچک یا همان دهوا حنینا در باور صابیین مندایی است؛آنها معتقدند در این روز آب حیات روان شده، گیاهان و نباتات رشد کردند، حیوانات، پرندگان و ماهی‌ها خلق شدند و شرایط زمین برای آدم فراهم شد و فرشتگان این روز را عید گرفتند.

منداییان معتقدند این روز متعلق به تکوین زمین است از این رو هر ساله در چنین روزی آن را جشن می‌گیرند. عید در زبان مندایی دهوا خوانده می‌شود و حنینا نیز به معنی کوچک است

دهوا حنینا از طلوع آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد ادامه دارد. در تمامی اعیاد روحانی مندایی در کنار غسل تعمید درفشی را برپا می‌کند

درفش نماد دینی منداییان است که فرشتگان در کره زمین پس از تکوین نصب کردند. درفش از ابریشم خالص، نی و بوته یاس است و بدین صورت است که نی را در زمین می‌گذارند و ابریشم را روی آن می‌گذارند و سپس یاس را که بوی معطری دارد بر روی آن قرار می‎دهند.منداییان به خدای یگانه، انبیای الهی، معاد، روز رستاخیز و منجی موعود اعتقاد دارند و منتظر ظهور منجی موعود خود که به نوعی پایان دهنده پلیدی ها است به نام "ملکا ان وش اوثرا" هستند.

صابئین مندایی قومی یکتاپرست و اهل کتاب هستند که به صورت گمنام در خوزستان زندگی میکنند و غالب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری می باشد در گذشته این قوم توسط یهودیان پس از جنگ و خونریزی زیادی از سمت نواحی اردن رانده شده و در دوره اشکانی به علت آزادی دینی وارد ایران شدند.از آنجا که اغلب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری بوده مناطقی را برای سکونت انتخاب میکردند که دارای رودخانه باشد.خوزستان به دلیل داشتن رودخانه های کارون ،کرخه و دز محل اصلی سکونت این قوم در ایران است.

در واژه محلی به این قوم صبی میگویند.

از آنجا که آداب و رسوم دینی مندایی‌ها با غسل در آب روان پیوند دارد در خوزستان این افراد در نزدیکی رودخانه‌های پرآبی که بیشتر در اهواز، خرمشهر، آبادان، دزفول و شوشتر جاری هست زندگی می‌کردند و هم اکنون نیز در شهر اهواز به فعالیت دینی خود و بیشتر به شغل طلاسازی مشغول هستند.

.صابئين مندايي پيروان حضرت يحيي (ع) از پيامبران بزرگ الهي هستند و عقيده ديني آنها برگرفته از عقيده حضرت آدم (ع) است كه تا آخرين پيامبر آنها حضرت يحيي(ع) ادامه يافته است.

دين صابئين مندايي از قديمي ترين آيين هاي الهي است و اصلي ترين ركن ديني آنها غسل تعميد است. اهواز، سوسنگرد، شوشتر و ماهشهر بيشترين محل سكونت آنها در خوزستان بوده است .

گزارش : ابوالفضل مهدی پور

عکس: مریم شهاب زاده

آخرین وضعیت ثبت‌جهانی فن‌آوری ساخت «مُضیف» خوزستان/ بار مثبت ثبت‌جهانی ایذه برای کشور و استان

مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری وصنایع‌دستی آخرین تلاش‌های این اداره‌کل در حوزه ثبت آثار تاریخی خوزستان را تشریح کرد.

علی‌رضا ایزدی در حاشیه آیین گشایش سالن اجتماعات "استاد عزت‌الله نگهبان" در اداره‌کل میراث‌فرهنگی خوزستان در گفتگو با میراث‌آریا اظهار کرد: با همت مدیرکل میراث‌فرهنگی خوزستان و پیگیری‌های او، سالن اجتماعات فاخر و ارزشمندی در این اداره‌کل فراهم شده که مزین به نام یکی از بزرگان عرصه تاریخ باستان‌شناسی کشور مرحوم عزت‌الله نگهبان شده است.

مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی با بیان این‌که گشایش این سالن به دست مقامات وزارتی و بهره‌برداری از آن اتفاق میمون و مبارکی است افزود: باتوجه به این‌که خوزستان، استانی سرشار از ظرفیت‌های ارزشمند تاریخی است، امید می‌رود به یاری خدا در این سالن مجلل و تازه‌تأسیس، نشست‌ها و جلسات مثبتی که منتج به توسعه پابدار گردشگری در استان شود، برگزار گردد.

رتبه بالای خوزستان به لحاظ تعدد آثار ملی و جهانی

او در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به رتبه بالای خوزستان به لحاظ تعداد آثار ثبتی گفت: خوزستان در حوزه‌های مختلف ثبت آثار اعم از ملموس، ناملموس و طبیعی، یکی از استان‌های دارای رتبه بالای کشور در حوزه ملی و جهانی است که البته باوجود همه این‌ها، آن‌چه شایسته این استان بوده اتفاق نیفتاده است.

ایزدی افزود: برهمین اساس و باتوجه به ظرفیت بالای تاریخی استان، دکتر صالحی‌امیری وزیر میراث‌فرهنگی نیز همواره همواره برتوجه به این عناصر و آثار در حوزه‌های ثبتی تأکید ویژه‌ای داشته‌ و دارد. از همین‌رو یکی از موضوعات اصلی سفر ما به استان و شهر اهواز نیز همین موضوع بوده است؛ ضمن این‌که ظرف یکی دو هفته آینده با پیگیری‌ها و دعوت دکتر جوروند مدیرکل استان، سفر دوباره‌ای به خوزستان خواهیم داشت و با پایش میدانی آثار، آن‌ها را زیرنظر خواهیم گرفت.

نگاه جدی اداره‌کل ثبت آثار به عناصر ناملموس خوزستان

او با اشاره به این‌که سال گذشته جلسات متعدد شورای ثبت را در حوزه‌های مختلف ثبتی ویژه استان خوزستان برگزار کردیم اضافه کرد: امسال نیز پرونده‌هایی در حوزه ثبت حرائم و آثار از سوی استان مهیا شده که در دست بررسی و اقدام حوزه کارشناسی ما در اداره‌کل ثبت آثار هستند.

مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی بیان کرد: امسال نگاه جدی‌ای را نیز به حوزه ثبت عناصر ناملموس استان داریم و درصدد هستیم تا در تعامل با بخشی از دستگاه‌های اجرایی این حوزه از ثبت را نیز به لحاظ کمی افزایش دهیم.

برپایی نشست آتی شورای ملی ثبت آثار به میزبانی خوزستان

او در ادامه از برپایی نشست شورای ملی ثبت آثار به میزبانی خوزستان خبر داد و گفت: با دعوت و پیشنهاد مدیرکل میراث‌فرهنگی استان، نشست شورای ملی ثبت را زمستان امسال در خوزستان برگزار خواهیم کرد؛ ضمن این‌که نشست جانبی ویژه‌ای نیز در خلال برگزاری شورای ملی ثبت مختص موضوع ثبت جهانی منظر فرهنگی‌تاریخی ایذه که یکی از آثار قرار گرفته ایران در فهرست موقت یونسکو هست برپا می‌شود.

ایزدی ایذه را دارای معیارهای ارشمند و جایگاه ویژه و رفیع در حوزه تمدنی، تاریخی و هویتی کشور برشمرد و گفت: ثبت جهانی منظر فرهنگ‌تاریخی این شهرستان، قطعاً بار مثبت بسیار مناسبی را برای آن خطه از خاک خوزستان و کشور عزیزمان ایجاد خواهد کرد.

تعیین‌تکلیف نهایی پرونده ثبت‌جهانی ایذه طی ۳ سال آینده

او اظهار امیدواری کرد: با گام بلند برداشته شده دراین سفر و توافقات و تفاهمات ایجادشده بتوانیم به یاری خدا پرونده ثبتی این اثر را هرچه سریع‌تر مهیای ارسال به یونسکو کنیم.

مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی با تآکید بر این که پیگیری موضوع ثبت جهانی ایذه قطعاً در دستورکارهای ویژه ما خواهد بود همچنین ابراز امیدواری کرد: ظرف دو سه سال آینده این موضوع تعیین‌تکلیف نهایی و ارسال پرونده به یونسکو انجام شود و شاهد اضافه شدن این مجموعه و محدوده فاخر بسیار ارزشمند کشورمان در فهرست میراث‌جهانی یونسکو باشیم.

مذاکرات رضایت‌بخش برای افزوده شدن ایران به عراق در پرونده ثبت جهانی مُضیف

او در پاسخ به سؤالی درخصوص آخرین وضعیت ثبت‌جهانی "مُضیف خوزستان" نیز عنوان کرد: براساس مفاد کنوانسیون بین‌المللی حراست از میراث‌فرهنگی ناملموس، هیچ منافاتی وجود ندارد که کشورهای مختلف عناصر مشابه را به صورت مشترک ثبت کنند چراکه این کار در راستای تعامل و هم‌افزایی بین دُول است. کمااینکه آنچه که در موضوع مثنوی معنوی مولانا، شخصیت بزرگ و شاعر پارسی اتفاق افتاد و این اثر به صورت مشترک میان ایران، افغانستان و ترکیه ثبت‌جهانی شد نیز در راستای همین تعامل و براساس مفاد کنوانسیون یادشده بود.

ایزدی تصریح کرد: درخصوص مهارت و فن‌آوری ساخت مضیف که توسط کشور عراق به ثبت رسید، رایزنی‌های مختلفی را در دو سال گذشته در راستای افزوده شدن ایران به عراق در این پرونده انجام دادیم و شخص دکتر صالحی‌امیری وزیر میراث‌فرهنگی هم صحبت‌هایی با مسئولان مرتبط در این حوزه از کشور عراق انجام داد و مکاتباتی هم صورت داده شد.

او افزود: به دنبال این رایزنی‌ها، موافقتی سال گذشته به صورت ضمنی صورت گرفت که براساس همین موافقت در نشست آتی کنوانسیون در فرانسه باردیگر این موضوع را پیگیری خواهیم کرد.

مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی گفت: معتقدم باتوجه به همکازی مساعدی که عوامل میراث‌فرهنگی عراق با ما دارند و همچنین نگاه مثبت کمیته میراث‌جهانی در حوزه میراث ناملموس، با یاری خدا تا سال آینده ایران نیز در حوزه ثبت‌جهانی فن‌آوری ساخت مضیف به کشور عراق اضافه می‌شود و پرونده به نام دو کشور ایران و عراق به ثبت خواهد رسید.

انتهای پیام/

معاون گردشگری خوزستان در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛

صنایع و کشاورزی؛ اولویت گردشگری را از خوزستان گرفته است

استان خوزستان یکی از استان‌های شاخص کشور در حوزه باستان‌شناسی و گردشگری است. اما این استان همچنان در اولویت‌های آخر در تخصیص بودجه و اعتبار قرار دارد و در آتش بی‌توجهی دولت‌های به داشته‌های فرهنگی و تاریخی و مسیرهای گردشگری بکر و زیبا می‌سوزد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، ۱۵ اثر تاریخی استان خوزستان در فهرست میراث جهانی یونسکو در قالب آثار مستقل و آثار مشترک با دیگر نقاط کشور در یونسکو ثبت جهانی شده‌اند.

چغازنبیل، سازه‌های آبی شوشتر و محوطه باستانی شوش سه اثر تاریخی استان خوزستان در قالب آثار مستقل این استان ثبت جهانی شده‌اند و ۱۲ اثر دیگر شامل بخشی از راه آهن این استان در قالب پرونده ثبت جهانی راه آهن سراسری ایران و ۱۱ کاروانسرا در فهرست ۵۴ کاروانسرای ایرانی در یونسکو به ثبت جهانی رسیده اند.

استان خوزستان ۵ بافت تاریخی مملو از بناهای تاریخی شاخص در فهرست بافت‌های تاریخی دارد که ضوابط آن از سوی شورای‌عالی معماری و شهرسازی تصویب و ابلاغ شده است.

خوزستان نزدیک به هزار اثر تاریخی شامل بناها و محوطه‌های تاریخی و طبیعی دارد که این استان را به عنوان استانی با غنای بالای گردشگری از جمله در حوزه گردشگری آبی در سطح کشور معرفی کرده است. علاوه بر این‌ها خوزستان شهرهایی دارد که سایت موزه‌های شهری جنگ هستند و با گذشت بیش از ۳۰ سال از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران همچنان آثار جنگ را در خود حفظ کرده اند. آبادان، خرمشهر، دشت آزادگان، سوسنگرد و حتی اهواز سایت موزه‌های شهری جنگ را همچنان در خود زنده نگاه داشته اند.

اما چرا خوزستان برغم آنکه بهشت باستان‌شناسی ایران و نگین گردشگری جنوب است، همچنان با بی‌مهری مواجه است و زیرساخت‌های گردشگری آن ضعیف و چراغ گردشگری‌اش پر نور نمی‌شود؟

تبار غریب (معاون گردشگری استان خوزستان) با اشاره به ظرفیت‌های بالای این استان در جذب گردشگران داخلی و خارجی گفت: خوزستان برغم تمامی جاذبه‌ها و برخورداری از تمام شاخه‌های گردشگری تاریخی و تفریحی طی سالیان گذشته بسیار آسیب‌پذیر شده است.

وی افزود: در سال‌های اخیر نیز هدف و نگاه اصلی به خوزستان توسعه صنایع بود و هیچگاه دغدغه اصلی برای این استان توسعه گردشگری نبود.

معاون گردشگری خوزستان دلیل قرار نگرفتن گردشگری در اولویت‌های حاکمیتی برای خوزستان را وجود صنایع بسیار و تولیدات نفتی و کشاورزی گسترده دانست و گفت: استان‌های دیگر چون درآمد خاصی نداشتند مجبور بودند گردشگری را به عنوان صنعت درآمدزا برای خود انتخاب کنند. اما خوزستان از در این موضوع آسیب بسیار دید و توجه جدی به گردشگری نداشت.

براساس آمارها استان خوزستان رتبه اول تولید گندم اما رتبه نخست فلاکت و رتبه دوم بیکاری را کسب کرده است. منابع آبی و خاکی و هوای خوزستان در این سال‌ها به دلیل وجود صنایع بالادستی دچار آلودگی شده آمد و صنایع پایین دستی نیز چالش‌های زیادی برای تاب آوری خوزستان ایجاد کرده است.

به همین دلیل است که خوزستان چاره‌ای جز ورود جدی به صنعت گردشگری و توسعه این صنعت سبز و سرشار از اشتغال و درآمد پایدار ندارد. معاون گردشگری استان خوزستان گفت: یکی از ظرفیت‌های مهم خوزستان در بحث گردشگری تنوع اقلیمی و تعدد اقوام است. در تمام استان خوزستان مقصد گردشگری وجود دارد. شمال استان خوزستان مناطق بختیاری‌نشین با تنوع زیستی و بافت‌های خاص روستایی و موسیقی و آداب و رسوم خاص وجود دارد. طبیعت دست نخورده بکر، روستاها و مناطق عرب‌نشین با آداب و رسوم خاص و صنایع دستی اختصاصی از جمله ظرفیت‌های غنی استان خوزستان در صنعت گردشگری است که در کنار اقلیم و طبیعت و مردم و تاریخ این استان می‌تواند همچون نگینی در گردشگری ایران درخشان شود.

وی افزود: خوزستان در ظرفیت‌های گردشگری آبی واقعا حرف برای گفتن دارد. همجوار با خلیج فارس است و در بیشتر شهرهای این استان رودخانه جریان دارد. رودخانه‌های زنده و مهمی که می‌تواند جریان گردشگری را به مراکز جمعیتی متصل کند.

او به ظرفیت‌های گردشگری سلامت و درمان خوزستان نیز اشاره کرد و گفت: در بحث گردشگری سلامت نیز استان خوزستان ظرفیت‌های علمی و کیفی و مراکز درمانی بسیار خوبی دارد که با توجه به تعدد بیمارستان‌های علوم پزشکی و قرابت مرزی با عراق و دسترس‌پذیر بودن برای گردشگران سلامت می‌تواند آینده درخشانی در گردشگری درمانی و سلامت برای کشور داشته باشد.

کارشناسان معتقدند خوزستان باید از چالش‌های مسأله ساز خارج شود و با توسعه گردشگری بتواند تاثیر بحران‌های محیط زیستی را بر زیست‌پذیر بودن شهرهای استان کاهش دهد و به جای خروج ساکنین خطه جنوب و تن دادن به مهاجرت اجباری به شهرها و استان‌های همجوار، ماندگاری این استان با حضور گردشگران و توسعه گردشگری افزایش یابد. اکنون باید دید آیا مسئولین استان خوزستان قادر به اولویت بخشی حاکمیتی به صنعت گردشگری خواهند بود یا همچنان گردشگری را به عنوان یک صنعت پایین دستی و بدون اهمیت خواهند دید و بر توسعه صنایع آلاینده تاکید خواهند کرد؟

انتهای پیام/

ابادان؛ شهری که هنوز بوی نفت، صدای لنج و خاطره‌ی مقاومت می‌دهد

جنوب ایران، جایی که نخل‌ها در باد خم نمی‌شوند و لنجها هر صبح با امید پهلو می‌گیرند، آبادان ایستاده است؛ شهری که جنگ را تاب آورد، نفت را نفس کشید و خاطره را در کوچه‌هایش نگه داشت. از موزه‌های خاموش تا خیابان‌های زنده، از دیوارهای زخمی تا غروب‌های ساحلی، آبادان نه فقط یک شهر، که یک روایت زنده از تاریخ، هویت و ایستادگی‌ست.

عکاس: مرضیه بهبهانی

چغازنبیل؛ نماد نخستین گفت‌وگوی انسان و خدایان در معماری ایران

چغازنبیل، نخستین اثر ایران در فهرست میراث‌جهانی یونسکو، علاوه بر این‌که بنایی باستانی است، سندی زنده از اندیشه و ایمان در نخستین دوران شکل‌گیری شهر و دولت در فلات ایران است.

عاطفه رشنوبی، مدیر پایگاه میراث‌ جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه در یادداشتی نوشت: این زیگورات عظیم که در حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد به فرمان اونتاش‌نپیریشا، پادشاه ایلام میانی ساخته شد، نمونه‌ای کم‌نظیر از پیوند دین، قدرت، و دانش فنی در قالب معماری است؛ بنایی که با خشت و آجر، اما براساس مفاهیم متعالی نظم کیهانی و تقدس مکان، پدید آمده است.

در این مجموعه، انسان ایلامی برای نخستین بار در تاریخ ایران مفهوم فضای مقدس سازمان‌یافته را می‌آفریند.

طراحی شعاعی، دیوارهای متحدالمرکز و سلسله‌مراتب فضایی آن، بیانگر نظام فکری منسجمی است که فاصله انسان تا جهان ایزدی را در قالب فرم، مسیر و ارتفاع معنا می‌کند. بر فراز زیگورات، پرستشگاه نپیریشا، خدای بزرگ ایلام، جای داشته و پایین‌تر از آن، پرستشگاه‌هایی برای دیگر ایزدان ساخته شده است؛ ساختاری که نشان از تساهل دینی و نظام چندخدایی متکامل ایلامیان دارد.

ارزش جهانی برجسته (Outstanding Universal Value) چغازنبیل در سه محور اصلی تعریف می‌شود: نخست، شواهد بی‌همتای آن از تمدن ایلامی و معماری زیگوراتی در خارج از بین‌النهرین؛ دوم، اصالت مصالح، طرح و کارکرد مذهبی آن به‌عنوان الگویی مستقل از سنت‌های میان‌رودانی؛ و سوم، نقش آن در شکل‌گیری الگوی شهر مقدس در تاریخ معماری ایران. این معیارها موجب شد چغازنبیل در سال ۱۹۷۹ میلادی (۱۳۵۸ خورشیدی) به‌عنوان یکی از نخستین دوازده اثر جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود.

حفاظت از چغازنبیل، در چهار دههٔ گذشته، همواره از چالش‌های اصلی میراث‌فرهنگی ایران بوده است. اقلیم گرم و مرطوب خوزستان، شوری خاک، تغییرات سطح آب‌های زیرزمینی، و توسعه‌های پیرامونی، همگی تهدیدهایی جدی برای پایداری خشت‌های سه‌هزارساله آن به شمار می‌روند. با وجود این، اجرای طرح‌های مستمر پایگاه میراث‌جهانی چغازنبیل، هفت‌تپه در حوزه پایش محیطی، تثبیت اضطراری، و آموزش جوامع محلی، تجربه‌ای موفق در مدیریت پایدار میراث‌ جهانی در ایران محسوب می‌شود.

چغازنبیل فقط بنایی برای تماشا نیست؛ روایتی است از نخستین تلاش انسان ایرانی برای برقراری گفت‌وگو میان زمین و آسمان. هر آجرِ کتیبه‌دار آن حامل دعایی است برای دوام و سلامت شهر، شاه و مردمش. این دعاها امروز در قامت سیاست‌های حفاظت، مستندسازی و معرفی، به زبان علمی و فرهنگی روز ترجمه می‌شوند. در این میان، نقش جامعه محلی و نهادهای دانشگاهی در فهم و پاسداری از این میراث، بیش از پیش اهمیت یافته است.

از سوی دیگر، معرفی علمی و فرهنگی چغازنبیل، فرصتی برای بازخوانی هویت ایلامی و نقش آن در تاریخ ملی ایران فراهم کرده است. چغازنبیل حلقه‌ای است میان گذشته ایلام، شکوه هخامنشی، و تداوم اندیشه شهری در ایران. آگاهی از این پیوستگی تاریخی می‌تواند درک تازه‌ای از میراث‌فرهنگی را در میان نسل‌های امروز برانگیزد؛ درکی که میراث را نه به‌عنوان بقایای گذشته، بلکه به‌مثابه سرمایه‌ای برای توسعه پایدار فرهنگی می‌نگرد.

امروز، پس از ۴۶ سال از ثبت جهانی، چغازنبیل همچنان نماد حضور ایران در گفت‌وگوی جهانی میراث است. این زیگورات نه فقط در دل دشت خوزستان که در حافظه جهانی بشر جای دارد. نگاه علمی و آینده‌نگر به آن، ضامن تداوم ارزش‌های جهانی و ملی‌اش خواهد بود؛ ارزش‌هایی که به ما یادآور می‌شوند پاسداری از میراث، پاسداری از معناست ــ معنایی که در هر خشت چغازنبیل جاری است.

عاطفه رشنویی

به مناسبت چهل‌وششمین سالروز ثبت جهانی زیگورات ایران

چغازنبیل؛ زبان ماندگار دانش و نیایش

در پهنه‌ای میان دو رود باستانی کرخه و دز، جایی که خاک هنوز بوی تاریخ می‌دهد، بنایی سر برآورده که در سکوت خود هزاران واژه نهفته دارد. چغازنبیل، نه‌فقط بنایی کهن، بلکه اندیشه‌ای منسجم از هماهنگی میان دانش، نیایش و نظم کیهانی است؛ تصویری از انسان ایلامی که با خشت و ریاضت، مفهوم قدسیت را می‌سازد و به آسمان تقدیم می‌کند.

اونتاش‌نپیریشا، پادشاه ایلام میانی، در سده سیزدهم پیش از میلاد فرمان ساخت این زیگورات را داد تا خدای بزرگ، نپیریشا، جایگاهی برتر در دل شهر مقدس «دور-اونتاش» داشته باشد. اما چغازنبیل چیزی فراتر از یک معبد بود؛ نخستین تجلی مفهوم «شهر مقدس» در تاریخ ایران، که مرز میان انسان و جهان ایزدی را با معماری معنا می‌کرد.

این ساختار عظیم پنج‌طبقه، با طرح هندسی دقیق و نظام فضایی سلسله‌مراتب‌دار، نشان از درک عمیق ایلامیان از نسبت میان زمین، فضا و نیروهای کیهانی دارد. در هر آجر، کتیبه‌ای از نیایش و نام خدایان حک شده؛ گویی معماری به زبان دعا درآمده است.

چغازنبیل یکی از نادرترین بناهای شناخته‌شده‌ای است که اصالت مصالح، طرح و کارکرد آیینی خود را در طول بیش از سه‌هزار سال حفظ کرده است. همین ویژگی‌ها بود که در سال ۱۹۷۹ میلادی، آن را در فهرست میراث جهانی یونسکو نشاند؛ به‌عنوان نخستین اثر ثبت‌شده از ایران و یکی از نخستین دوازده میراث جهانی بشر.

ارزش جهانی برجسته چغازنبیل در پیوند میان دانش فنی، معنویت و معماری است؛ جایی که مهارت در ساخت خشت با دانش نجوم، هندسه و آیین ترکیب می‌شود تا الگویی از هماهنگی میان انسان و هستی پدید آید.

اما چغازنبیل امروز، بیش از هر زمان، نیازمند گفت‌وگویی دوباره است: گفت‌وگوی علم و احساس، پژوهش و باور و پیوند میان حفاظت و مردم. این زیگورات اگرچه از خشت ساخته شده، اما تداومش بر ستون آگاهی و احترام استوار است. مرمت و مراقبت از آن یعنی پاسداری از زبانی که سه‌هزار سال است در دل خوزستان سخن می‌گوید.

در روزگار ما که سرعت و فراموشی، میراث را تهدید می‌کنند، چغازنبیل یادآور می‌شود که پایداری، در فهم معناست. این بنا نه در خشت‌هایش، بلکه در اندیشه‌ای که آن را ممکن کرد جاودان است: اندیشه پیوند میان دانش و نیایش، میان انسان و طبیعت، میان خوزستان و جهان.

شاید راز ماندگاری آن همین باشد که چغازنبیل هنوز می‌تواند ما را به سکوتی از جنس تأمل فراخواند؛ سکوتی که در آن صدای تاریخ، صدای رسا می‌شود.

عاطفه رشنویی عاطفه رشنویی مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل/پیام ما

غارهای خاموش خوزستان؛ گنج‌های پنهان گردشگری جنوب

اهواز – خوزستان در اعماق کوه‌های خود ثروتی دیگر پنهان دارد؛ غارهایی اسرارآمیز که قرن‌ها در دل سنگ و سکوت مانده‌اند و امروز می‌توانند کلید رونق گردشگری و اشتغال پایدار در این دیار باشند.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محراب علوی: غارها از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی‌اند؛ جلوه‌هایی از هزاران سال فرسایش و دگرگونی زمین که نه‌تنها از منظر زمین‌شناسی ارزشمند هستند بلکه به سبب جذابیت بصری و رمزآلودگی طبیعی به یکی از مقصدهای محبوب گردشگران تبدیل شده‌اند. در استان خوزستان نیز بیش از ۷۰ غار طبیعی تا امروز شناسایی شده که هرکدام ظرفیت بالقوه‌ای برای معرفی جهانی و بهره‌برداری مسئولانه در قالب گردشگری علمی و بوم‌محور دارند.

شهرستان دزفول در این میان جایگاهی ویژه دارد. طبیعت کوهستانی بخش شهیون، مجاورت با رودخانه دز، چشم‌اندازهای سرسبز و تاریخ کهن منطقه، همه دست به دست هم داده‌اند تا این خطه به یکی از کانون‌های پرظرفیت طبیعت‌گردی جنوب کشور بدل شود. در دل این منطقه، غار سزار با ساختار زمین‌شناسی منحصربه‌فردش، به‌تازگی توجه فعالان محیط زیست، گردشگری و نمایندگان مردم را به خود جلب کرده است.

غار سزار تنها یک پدیده طبیعی نیست بلکه می‌تواند نمونه‌ای پیشرو از تبدیل منابع طبیعی به مزیت اقتصادی در عین حفاظت و احترام به محیط‌زیست باشد؛ الگویی که بسیاری از مناطق کشور به آن نیاز دارند.

تبدیل غار سزار به ژئوپارک

عباس پاپی‌زاده، نماینده مردم دزفول در مجلس شورای اسلامی، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به آخرین پیگیری‌ها در زمینه توسعه گردشگری شهیون گفت: دزفول به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، مجاورت با رود دز و برخورداری از تنوع فرهنگی و طبیعی، ظرفیت تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های مهم گردشگری کشور را دارد. خوشبختانه در بازدید اخیر با مدیرکل میراث فرهنگی و محیط زیست استان، موضوعات اساسی منطقه شهیون از جمله مشکلات زیرساختی و ظرفیت‌های بوم‌گردی بررسی شد

گزارش کامل در ادامه نوشته

گردشگری سبز و میراث‌جهانی خوزستان؛ راهی به‌سوی تحول پایدار

خوزستان، سرزمینی کهن با تنوع بی‌بدیل میراث‌فرهنگی و طبیعی، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند نگاه نو در حوزه گردشگری است؛ وجود سه اثر ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو ــ شوش، چغازنبیل و سازه‌های آبی شوشتر ــ جایگاه این استان را در نقشه گردشگری بین‌المللی ممتاز ساخته است.

عاطفه رشنویی، مدیر پایگاه میراث‌جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه در یادداشتی نوشت: بهره‌گیری پایدار از این ظرفیت‌ها فقط در سایه رویکردی علمی و آینده‌نگر ممکن است؛ رویکردی که «گردشگری سبز» را به‌عنوان موتور محرک تحول پایدار در عرصه اقتصاد محلی و توسعه اجتماعی مدنظر قرار دهد.

شوش، به‌عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان، روایتگر لایه‌های متوالی تاریخ و فرهنگ بشری است؛ چغازنبیل، نخستین اثر ثبت‌شده جهانی ایران، یادمانی استوار از شکوه معماری و باورهای آیینی عیلامیان، و سازه‌های آبی شوشتر، شاهکار مهندسی باستانی، نمادی از پیوند انسان با طبیعت برای مهار و مدیریت آب. این سه اثر، در کنار دیگر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی خوزستان، می‌توانند محور شکل‌گیری یک الگوی گردشگری دانش‌محور، صلح‌محور و محیط‌زیست‌گرا باشند.

یکی از فرصت‌های بی‌بدیل برای توسعه گردشگری سبز در خوزستان، بهره‌گیری از ظرفیت راه‌آهن است. حمل‌ونقل ریلی علاوه بر این‌که به‌عنوان گزینه‌ای ایمن و کم‌هزینه شناخته می‌شود، کمترین آسیب زیست‌محیطی را نیز به همراه دارد. اتصال پایگاه‌های میراث‌جهانی به خطوط ریلی می‌تواند الگویی نمونه از هم‌افزایی زیرساخت‌های حمل‌ونقل و گردشگری را فراهم آورد. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهند که گردشگری ریلی در مناطق تاریخی علاوه بر این‌که به کاهش فشار ترافیکی و زیست‌محیطی می‌انجامد، بلکه بستری مناسب برای معرفی تدریجی و عمیق‌تر جاذبه‌ها به گردشگران فراهم می‌سازد.

توسعه گردشگری سبز در خوزستان صرفاً به معنای جذب گردشگر بیشتر نیست، بلکه هدف اصلی آن ایجاد تحول پایدار در اقتصاد جوامع محلی است. صنایع‌دستی، غذاهای بومی، هنرهای سنتی و آیین‌های فرهنگی می‌توانند در قالب زنجیره ارزش گردشگری، به فرصتی برای اشتغال پایدار و تقویت هویت اجتماعی بدل شوند. در این مسیر، زنان و جوانان روستاها و شهرهای پیرامون آثار جهانی می‌توانند بازیگران اصلی تغییر باشند؛ به‌ویژه با گسترش کسب‌وکارهای کوچک و نوآورانه، زمینه برای توزیع عادلانه‌تر منافع گردشگری فراهم خواهد شد.

با وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر، تحقق این چشم‌انداز نیازمند عزم جدی و سیاست‌گذاری هوشمندانه مسئولان استانی است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری سبز، بهبود مسیرهای دسترسی ریلی و جاده‌ای، توسعه امکانات رفاهی سازگار با محیط زیست، و تقویت برنامه‌های آموزشی برای جامعه میزبان از جمله اولویت‌هایی است که باید در دستورکار قرار گیرد. نادیده گرفتن این فرصت‌ها، نه‌تنها به تداوم چالش‌های اقتصادی و اجتماعی خواهد انجامید، بلکه می‌تواند میراث جهانی خوزستان را در معرض تهدیدات جدی قرار دهد.

شعار امسال روز جهانی گردشگری با تأکید بر «تحول پایدار از مسیر گردشگری» فرصتی استثنایی برای بازاندیشی در سیاست‌های توسعه گردشگری خوزستان فراهم می‌آورد. یونسکو همواره بر نقش میراث فرهنگی در تقویت صلح، گفت‌وگو و همبستگی ملت‌ها تأکید داشته است. در این چارچوب، خوزستان می‌تواند با معرفی آثار جهانی خود به‌عنوان پل‌های ارتباطی میان گذشته و آینده، الگویی برای گردشگری صلح‌محور در منطقه باشد. این مهم مستلزم برنامه‌ریزی جامع، استفاده از فناوری‌های نوین، و مشارکت فعال نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه محلی است.

میراث جهانی خوزستان، نه فقط یادگارانی از گذشته، بلکه سرمایه‌هایی برای آینده‌اند. پیوند این سرمایه‌ها با الگوی گردشگری سبز و بهره‌گیری از زیرساخت‌های ریلی، می‌تواند به تحولی پایدار در اقتصاد محلی و تقویت انسجام اجتماعی بینجامد. مسئولیت امروز ما، چه در سطح مدیران استانی و چه در سطح جامعه علمی و فرهنگی، آن است که این فرصت تاریخی را به‌گونه‌ای مدیریت کنیم که آیندگان نیز از آن بهره‌مند شوند. هرساله، گرامیداشت روز جهانی گردشگری، باید تلنگری باشد برای حرکت در این مسیر؛ مسیری که از دل میراث‌جهانی خوزستان می‌گذرد و آینده‌ای سبز و پایدار را نوید می‌دهد.

عاطفه رشنویی مدیر پایگاه میراث‌جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه

بعد از یک سال وقفه بازدید میدانی برای شروع مجدد پروژه مسیر گردشگری دسترس پذیر شوشتر، آغاز شد.

به گزارش رسانه تخصصی گردشگری وفرهنگی خوزستان روز یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴ با حضور علی خرازی راهنمای بین المللی گردشگری و عضو شبکه گردشگری دسترس پذیر اروپا ENAT و با همراهی ابوالفضل مهدی پور راهنمای گردشگری شهر شوشتر، بازدید میدانی از جاذبه های گردشگری شهر شهر شوشتر و همچنین شرایط خیابان ها و کوچه های این شهر برای برنامه مسیر گردشگری دسترس پذیر شوشتر انجام شد.

در این بازدید که با برگزاری جلسه همفکری با حضور کارشناسان پایگاه سازه های آبی شوشتر آغاز شد، شرایط سازه های آبی و نقاط مثبت و منفی آن برای ایجاد زیرساخت مناسب دسترس پذیر، مورد بررسی قرار گرفت.

همچنین از شرایط مسیر های پیاده رو در خیابان های شوشتر، خانه مرعشی، خانه مقدم، اقامتگاه سنتی طبیب و خانه تاریخی مستوفیو سایر بخش ها نیز بازدید شد.
علی خرازی درباره این برنامه عنوان کرد: پس از پیشنهاد مدیرکل محترم گردشگری داخلی کشور مبنی بر ایجاد مسیر گردشگری دسترس پذیر به اینجانب در نمایشگاه بین المللی گردشگری کشور در سال ۱۴۰۲، سال گذشته بازدید های میدانی در شوشتر انجام شد که به واسطه های پاره ای از مشکلات اداری اجرای این پروژه با وقفه روبرو شد.
وی افزود: با حضور خانم قریب به عنوان معاون گردشگری استان و برگزاری جلسه با ایشان و نیز با مشورت با جناب دکتر حسین زاده مدیر محترم پایگاه جهانی سازه های آبی تاریخی شوشتر بازدید از مسیر. دوباره آغاز شده و سعی بر این است که به سرعت پیش رویم تا وقفه ایجاد شده جبران شود.
علی خرازی که دبیر انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان خوزستان نیز می باشد در مورد شرایط موجود در شهر شوشتر برای برنامه های دسترس پذیر عنوان کرد: وضعیت پیاده رو ها در خیابان های اصلی در شرایط به نسبت خوبی قرار دارد. البته در مسیر پیاده رو خطاهایی وجود دارد که به راحتی قابل رفع می باشند.
در زمان اجرای پاراتور نابینایان در شهر شوشتر یک سری امکانات و زیرساخت ها مانند ایجاد رمپ در اقامتگاه طبیب، نصب تابلوهای بریل، بروشورهای بریل و ... ایجاد شد که تا حدود زیادی کار را پیش برده است که نیاز به روزرسانی دارند ولی اکنون لازم است زیرساخت‌ها برای تمامی زیرمجموعه های دسترس پذیر (ناشنوایان, معلولین خرکتی، افراد سالمند و ...) تعریف شوند که نقاط مثبت و منفی در محوطه های مورد نظر و در مسیر میان آنها در بازدید امروز شناسایی شد.
علی خرازی با قدردانی از همکاران در شهر شوشتر برای همراهی در این بازدید گفت: به لطف خدا با حضور دوستان خوب ما در شهر شوشتر، می توانیم این پروژه را به خوبی اجرایی کنیم و بر مشکلات غلبه کنیم. لازم است که با ایجاد زیرساخت‌های دسترس پذیر به سمت گردشگری فراگیر پیش رویم تا همه افراد فارغ از هر نوع محدودیت در کنار هم سفر کنند تا بتوانیم به اهداف تحویل پایدار دست یابیم
علی خرازی آموزش را مهمترین موضوع در این فرایند عنوان کرد و افزود: همانند برنامه های پیشین آموزش بخش های خدمات گردشگری و آشناسازی مردم جامعه با موضوع گردشگری دسترس پذیر جزو اصلی ترین اهداف می باشند.
علی خرازی درباره مسیر گردشگری دسترس پذیر در سایر شهرهای استان گفت: برنامه‌هایی در حال پیگیری است که می توان به پروژه موزه باستان شناسی ایذه اشاره کنیم. بازدید های میدانی این موزه انجام شده و مدیریت محترم موزه پیگیر مسایل آن است تا پروژه را آغاز کنیم. همچنین موزه هفت تپه و پایگاه جهانی چغازنبیل که تجربه پارتورهای نابینایان توسط تیم راهنمایان انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان خوزستان را درسال های گذشته داشته که برای این برنامه ها امکاناتی نظیر بروشور اطلاعات چغازنبیل، ماکت آثار موزه و ... مهیا شده بود، پتانسیل بالایی در این زمینه دارد و جلساتی با مدیر محترم پایگاه چغازنبیل نیز برگزار شده است
همچنین برنامه هایی برای موزه شوش، منطقه اروند و یادمان شلمچه آماده شده و صحبت های اولیه نیز انجام شده و بزودی بازدید میدانی آنها نیز صورت می گیرد.
عضو شبکه گردشگری دسترس پذیر اروپا بر رعایت اصول استاندارد تاکید کرد و گفت: علیرغم تدوین شیوه نامه استاندارد سازی گردشگری دسترس پذیر، این شیوه نامه در بسیاری موارد به درستی رعایت نمی شود و خیلی از بخش ها به یک بروشور بریل یا یک رمپ بسنده می کنند که یک ضعف بسیار بزرگ است.

«کول‌فرح»؛ فریاد خاموش تاریخ از دل ایذه

تنگه‌ای تاریخی «کول‌فرح» در ۷ کیلومتری شهر ایذه در روستایی به همین نام قرار دارد. واژه‌ی «کول» به معنای دره و «فرح» به معنای شادی است.

سنگ‌نگاره‌های «کول‌فرح» نقش‌برجسته‌هایی باستانی هستند که بر روی آن‌ها نوشته‌هایی به زبان عیلامی حک شده است.

این مجموعه شامل شش بخش اصلی است که هرکدام به موضوعی خاص می‌پردازد.

با وجود گذر هزاران سال، این آثار ارزشمند هنوز نقش و هویت خود را حفظ کرده‌اند.

در گذشته، مردمانی که تصمیم‌های مهم در پیش داشتند، به این دره می‌آمدند؛ زیرا باور داشتند کول‌فرح برایشان شادی و خوش‌اقبالی به همراه می‌آورد.

به همین دلیل، بسیاری از سنگ‌نگاره‌های مذهبی آن دوران در همین تنگه ایجاد شده‌اند.بر روی این سنگ‌ها، نوشته‌ها و نقوش گوناگونی دیده می‌شود؛ برخی از آن‌ها پیکره‌های انسانی و برخی دیگر نمادهای آیینی هستند.

دلیل اینکه کول‌فرح را پرستشگاه می‌دانند این است که یکی از خدایان عیلامی به نام نارسینا در این محل پرستش می‌شده و در نظر مردم جایگاهی مقدس داشته است.تمامی نقش‌برجسته‌های این منطقه به دوران عیلامیان و ساسانیان بازمی‌گردد و از مهم‌ترین آثار تاریخی استان خوزستان به شمار می‌رود. این مجموعه در ۱۵ دی‌ماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.با این حال، کول‌فرح امروزه با خطر نابودی روبه‌رو است.

نگهداری‌های غیراصولی در گذشته، رسیدگی دیرهنگام نهادهای میراث فرهنگی، فرسایش طبیعی ناشی از بارندگی‌های فصلی، یادگاری‌نویسی و آسیب‌ رسانی برخی بازدیدکنندگان، و همچنین وجود زمین‌های شخصی در اطراف و داخل محوطه، همگی از عواملی هستند که موجب شده‌اند این پرستشگاه تاریخی با سرعت بیشتری نسبت به گذشته در معرض تخریب و زوال قرار گیرد.

عکس:علی معرف/ایرنا