خوزتوریسم

صید ماهی روی پل صنگور آبادان

پل صنگور، محل تلاقی دو شهرستان آبادان و خرمشهر است که مردمان بومی منطقه از دیرباز برای صید انواع ماهی در کنار این پل به صیادی می‌پرداختند.

آغاز سال ۴۴۵۳۹۴ حضرت آدم برای صابئین مندایی

۲۵ تیر ۱۴۰۳ مصادف با یکم دولا در تقویم صابئین مندایی مصادف با هبوط حضرت آدم است. در این روز درفش (نماد صابئین مندایی) برپا می‌شود.
آغاز سال ۴۴۵۳۹۴ حضرت آدم در امسال مصادف شده با تاسوعای حسینی که باید عرض تسلیت بگم به همکیشان مسلمان.
به کنار رودخانه کارون در اهواز رفتم تا در کنار هم استانی‌های مندایی ام باشم.
من از آنجایی که یک دوستدار میراث‌فرهنگی و علاقمند به گردشگری هستم همواره معتقدم که آئین‌های مربوط به مسلمانان، صابئین مندایی، مسیحیان، زرتشتیان، کلیمی‌ها و سایر ادیان و قومیت‌ها ارزش و اهمیت خاصی در حوزه گردشگری و میراث‌فرهنگی دارد و می‌تواند به دنیا معرفی شود.‌
در حالی که الان بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی تمایل دارند در ایران آئین‌های مربوط به محرم و تاسوعا و عاشورا را از ازدیک ببینید، اگر متولیان امر فارغ از تعصبات اقدام به معرفی دیگر آئین‌ها کنند و زمینه گردشگری آنها را فراهم کنند ضمن معرفی زیبای ایران در چشم جامعه جهانی، می‌توان امیدوار بود که کلی اشتغال برای راهنمایان گردشگری، آژانس دار، راننده، رستوران دار، هتلدار، سوغات فروش و مابقی زنجیره اشتغال گردشگری به وجود بیاید. اما چرا متولیان امر چنین نمی‌کنند؟‌ چون برخی از آنها اصلا ایده ندارند و اساسا برنامه‌ریز نیستند‌‌.‌ پس فرصت‌های بی‌شمار از بین می‌رود. در شرایطی که خوزستان از تنوع فرهنگی و قومی برخوردا است، فرض بگیرید الان خوزستان باید کلی گردشگر ایرانی و خارجی داشته باشد تا ضمن بازدید از آئین مربوط به صابئین مندایی در عید دهوا ربا در اهواز، بعدش به بازدید از دیگر آیین‌های مرتبط با محرم و تاسوعا و عاشورا در برخی شهرهای خاص خوزستان مثل دزفول، بهبهان، شوشتر، هندیجان، آبادان و... بپردازد. این انجام سفرها موجب ماندگاری گردشگر و کسب درآمد برای جامعه محلی می‌شود.
اما چرا در صبح ۲۵ تیر ۱۴۰۳ به کنار رودخانه کارون رفتم، چون مصادف با نوروز ربا میلاد و هبوط حضرت آدم، سومین عید مندائیان در یکم ماه دولا یعنی اواخر تیرماه است.
این روز مصادف است با خلقت مَلکا مانا ربا کبیرا یعنی پدر تمامی فرشتگان. به امر هیی ربی قدمایی (خداوند متعال) در ادامه خلقت که از روزهای پراوانائی (ایام پنجه) شروع شد، دنیاهای میانی خلق و طبقات هفتگانه پدیدار و زمین آماده حضور آدم برای شروع زندگی بشر شد.
من با گردشگرانی که داشتم به محل مندی صابئین مندایی اهواز در کنار کارون رفتم و توضیحاتی درباره این روز به مهمانان دادم.
امیدوارم که متولیان امر گردشگری و میراث‌فرهنگی زمینه برگزاری تورهای تخصصی ادیان را بیشتر فراهم بیاورند.
البته متاسف هستم که برخی راهنمایان گردشگری به شدت کوتاهی می‌کنند.

عکس و نوشتار از:
مجتبی گهستونی

مراسم نمادین خاکسپاری شهدای کربلا در حمیدیه

مراسم نمادین خاکسپاری شهدای کربلا در حمیدیه برگزار شد.

به گواه مورخین، بعد از واقعه کربلا کسی از ترس یزید جرات نمی‌کرد تا بدن‌های مطهر یاران امام حسین(ع) را به خاک بسپارد، تا اینکه گروهی از زنان قبیله بنی‌اسد که در غاضریه، روستایی نزدیک به فرات زندگی می‌‎کردند، نزد پیکرهای پاک امام حسین(ع) و یارانش حاضر شدند و بر آنان نماز گذاردند و آنان را به خاک سپردند.

تشییع نمادین شهدای کربلا از جمله رسوم سنتی و مذهبی برخی نقاط ایران است که در روزهای بعد از واقعه عاشورا برگزار می‌شود

این مراسم به صورت نمادین در ۱۲ محرم هر سال در شهرستان حمیدیه استان خوزستان برگزار می‌شود.

اولین گشت مذهبی استان خوزستان با هدف معرفی ظرفیت های گردشگری مذهبی استان به مقصد شوش

اولین گشت مذهبی استان خوزستان با هدف معرفی ظرفیت های گردشگری مذهبی استان به مقصد شوش برگزار شد
گشت مذهبی به عنوان شاخه ای از گردشگری فرهنگی در عاشورای حسینی محرم سال ۱۴۰۳باهدف معرفی و مستند نگاری تعزیه شوش بعنوان بزرگترین تعزیه کشور برگزار شد.در این رویداد که توسط شرکت خدمات مسافرت هوایی وجهانگردی توحید پرواز پاسارگاد برگزار شد مورد استقبال علاقمندان قرار گرفت .مدیرعامل شرکت توحید پرواز پاسارگاد در خصوص هدف از برگزاری این گشت می گوید:گردشگری مذهبی(Religious Tourism) یکی از زیرمجموعه‌های گردشگری فرهنگی است و در آن افراد مختلف به قصد زیارت و بازدید از جاذبه‌های مذهبی سفر می‌کنند.وگاهی هم هدف گردشگر فقط آشنایی با فرهنگ ادیان یا تماشای جذابیت‌های معماری اماکن مذهبی است. در گردشگری مذهبی گردشگر با حضور در مکان مذهبی و مقدس و یا مشاهده رویدادهای مذهبی و دینی ،برای تقرب جسن به خدا و ستایش پروردگارو یا آشنایی با پیشوایان دینی استفاده می‌کند.
ساجده کردستان نژادی در خصوص علت سرمایه گذاری در این نوع تورها می افزاید:اهمیت گردشگری مذهبی در ارتباطی است که میان افراد و مکان‌ها و رویدادهای مذهبی ایجاد می‌کند. وشمص با سفر به یک مقصد با کاربری مذهبی ، با فرهنگ مسلمانان و دین خود آشنا می‌شود و اطلاعات بیشتری هم کسب می‌کند. همچنین این گردشگری باعث حفظ میراث طبیعی و فرهنگی جوامع و رونق اقتصادی مقصد مذهبی می‌شود
این فعال اقتصادی صنعت گردشگری برنامه گشت را به این شکل معرفی می کند که :گشت مذهبی تعزیه شوش در تاریخ ۱۴۰۳/۰۴/۲۶.از اهواز به مقصد شوش برگزار شد.مسافران این گشت از عکاسان آموزش دیده حوزه هنری استان خوزستان بوده و سفر با اخذ کلیه مجوزات مورد نیاز همراه با بیمه تور ،و راهنمای آموزش دیده با سابقه توسط شرکت توحید پرواز پاسارگاد برگزار گردید.
مریم شهاب زاده سرپرست گروه عکاسان حاضر در تور در خصوص برگزاری گشت هم می گوید :در جلسه ای که حدود ۲ هفته پیش در حوزه هنری استان خوزستان و با حضور جناب آقای محمد شهباز گهرویی ریاست محترم حوزه هنری انقلاب اسلامی داشتم .ایده برگزاری تورهای تخصصی عکاسی و اصحاب رسانه عنوان و مورد موافقت قرار گرفت.وبا هماهنگی شرکت توحید پرواز پاسارگاد که مهارت مناسب را در برگزاری تورهای تخصصی دارد هماهنگی لازم را انجام و پیشنهاد برگزاری تور تخصصی عکاسی و یک کار ترکیبی بین هنرمندان و میراث فرهنگی و گردشگری ، تبدیل به ظرفیت بالفعل گردید و ماحصل ان برگزاری این‌تور تخصصی در روز عاشورا شد
ایشان در ادامه می افزاید : از همه افرادی که از برگزاری تور مذهبی عکاسان و اصحاب رسانه شد و موجبات شوق و شور در بین عکاسان شده و آنها را به مشارکت در تورهای مذهبی ترغیب و تشویق نمود کمال تشکر را دارم. امیدوار هستم که در سایه تعاملو همگرایی بتوانیم محصولات گردشگری جدیدتری را به سبد گردشگری استان اضافه کنیم.

برگزاری بزرگترین تعزیه میدانی کشور در شوش

به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، علی بویری ‌۲۷ تیرماه ۱۴۰۳ با بیان این‌که در مناطق متعدد شهرستان شوش از دیرباز آیین مذهبی، هنری تعزیه در ابعاد مختلف در ایام سوگواری محرم برگزار می‌شود افزود: از قدیمی‌ترین تعزیه‌های میدانی این شهرستان، باید به تعزیه میدانی یا آن چه مردم آن را «شبیه» خطاب می‌کنند در روستای بیت چریم که شهرحر امروزی است اشاره کرد که حدود دو قرن پیشینه دارد و با مناسک خاصی اجرا می‌شود.

سرپرست پایگاه میراث‌جهانی شوش ادامه داد: در شهر کنونی شوش و باتوجه به شکل‌گیری شوش جدید در قرون معاصر، آیین‌های سوگواری متأثر از فرهنگ و باورهای مذهبی نیز شکل گرفت که از جمله مهمترین و باارزش‌ترین آیین‌های سنتی، تعزیه میدانی شوش است که بیش از یک قرن است به صورت خودجوش و با محوریت حسینیه اعظم شهرستان برگزار می‌شود.

او تصریح کرد: این آیین مذهبی که تلفیقی از حماسه و هنری برگرفته از فرهنگ ناب سوگواری شیعی و ایرانی که ریشه در باورها و اصالتی به دیرینگی فرهنگ این سرزمین دارد است، هر سال در بخشی از محوطه تاریخی این شهر برگزار می‌شود.

بویری‌ با اشاره به این‌که محدوده یادشده در بیش از یک قرن گذشته تاکنون افزون بر اجرای تعزیه، مکانی برای گردهمایی و همایش‌های مذهبی، ورزشی و اجرای رویدادهای فرهنگی و اجتماعی شهر جدید شوش بوده است افزود: این بخش از محدوده میراث‌جهانی با رعایت ضوابط به عنوان یک مکان‌رویداد این قابلیت را دارد تا کانونی برای ارتباط و حضور اقشار مختلف جامعه و شهروندان برای پیوند میراث‌جهانی و مردم حول محور یک میراث ناملموس تعریف شود.

او عنوان کرد: میدان تعزیه شوش به‌دلیل قدمت و تداوم این سنت در محدوده تاریخی، امروزه بخشی از هویت تاریخی معاصر شهر شوش است؛ هویتی که نشانگر هم‌گرایی مردم شهر برای برگزاری یک آیین مشترک است، آیینی که ریشه در سنت و هویت ملی و اسلامی آن‌ها داشته و دارد.

رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شوش با بیان این‌که تداوم چنین رویدادها و میراث معنوی نقش مؤثری در تحکیم و وفاق اجتماعی خواهند داشت گفت: برگزاری این مراسم، هر سال و بویژه در چند دهه اخیر، با نظارت کارشناسان ذی‌صلاح میراث‌فرهنگی و از دهه نود با حضور و نظارت کارشناسان پایگاه میراث‌جهانی شوش و حضور مستمر یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان و نیروی انتظامی در همه مراحل از مقدمات برپایی تا اتمام مراسم تعزیه انجام می‌شود.

او خاطر نشان کرد: این آیین مذهبی ارزشمند، سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث معنوی کشور توسط سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری وقت، به ثبت ملی رسیده است و با توجه به اهمیت میراث معنوی، پاسداشت و اعتلای آن همراه با حفاظت از محوطه میراث فرهنگی براساس ضوابط و قوانین برعهده مجموعه میراث‌فرهنگی و دیگر نهادهای ذیصلاح در سطح شهرستان است.

سرپرست پایگاه میراث‌جهانی شوش با بیان این‌که هر سال به منظور هماهنگی، جلسات مدیریت شهری و هیئت حسینیه اعظم شوش به عنوان متولی برگزاری تشکیل می‌شون. افزود: در سال‌های اخیر تلاش شده است با توجه به ضوابط و شرایط ویژه میراث‌جهانی، اداره میراث‌فرهنگی و پایگاه میراث‌جهانی ضمن نظارت در اجرای مراسم، تمهیدات لازم را در راستای برپایی هرچه بهتر این آیین و میراث ناملموس ملی انجام دهند.

تعزیه، یکی از مراسم‌های سنتی در شهرستان شوش استان خوزستان بشمار می‌آید که هر سال در روزهای تاسوعا و عاشورا به زبانهای عربی و فارسی برگزار می‌شود. تعزیه شوش در سال ۱۳۸۷ به عنوان میراث معنوی کشور به ثبت ملﯽ رسید.

گفته می شود تعزیه‌خوانی شوش از سال ۱۲۸۵ آغاز شد و هر سال جمعیت زیادی از شهرهای مختلف برای دیدن آن به این شهرستان روانه می شوند تا این شبیه خوانی را از نزدیک ببینند.

پ.ن:

همچنین از قدیمی‌ترین تعزیه‌های میدانی این شهرستان، باید به تعزیه میدانی یا آن چه مردم آن را «شبیه» خطاب می‌کنند در روستای بیت چریم که شهرحر امروزی است اشاره کرد که حدود دو قرن پیشینه دارد و با مناسک خاصی اجرا می‌شود.

شیخ غافل» از برجسته‌ترین شخصیت‌هایی بود که اقدام به معرفی و راه اندازی آن کرد. او در سفری به همراه یکی از روحانیون منطقه بیت چریم به عراق داشت (در ۱۲۲۴ هجری قمری مصادف با ۱۱۸۱ هجری خورشیدی) به این علت که زمان سفر شیخ غافل مصادف با ماه محرم الحرام بود، مراسم عزاداری شبیه یا تعزیه گردانی را در آن شهر دید و شیخ غافل تمایل خود را به برپایی این نوع تعزیه در منطقه به شیخ حسین ابراز کرد و از وی خواست نسبت به یادگیری و یادداشت شعرهای آن اقدام کند. گفته می‌شود شیخ حسین نیز تمامی دیالوگ‌ها را مکتوب و تصاویر و نحوه برگزاری شبیه خوانی را به خاطر سپرد. سال بعد شیخ غافل به همراهی شیخ حسین اقدام به برگزاری این مراسم در منطقه خود کردند. آوازه این عزاداری به سرعت منتشر شد و سال به سال برشهرت آن نیز افزوده می‌شد

عکس: حامد موسوی و جمعی از عکاسان

مهر گزارش می‌دهد؛

نگاهی به قدیمی‌ترین شبیه خوانی خوزستان/ از «حله» تا «بیت چریم»

شبیه خوانی روستای «بیت چریم» قدیمی‌ترین شبیه خوانی استان خوزستان و حتی شاید کشور باشد که تاریخ جالبی دارد.

شبیه‌خوانی یکی از آئین‌های نمایشی و مذهبی در ایران است که به طور خاص به بازنمایی وقایع عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش در کربلا می‌پردازد.

این مراسم در استان خوزستان، به ویژه در شهر حر یا بیت چریم از قدمت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این گزارش، به بررسی قدیمی‌ترین شبیه‌خوانی در خوزستان و پیامدهای مثبت آن، از جمله جذب گردشگر، پرداخته می‌شود.

قدیمی‌ترین شبیه‌خوانی در خوزستان

قدیمی‌ترین شبیه‌خوانی در استان خوزستان در شهر حر یا بیت چریم برگزار می‌شود. این مراسم که هر ساله در ایام محرم و به ویژه در روز عاشورا اجرا می‌شود، از قدمت بسیار زیادی برخوردار است و به عنوان یکی از مهم‌ترین آئین‌های مذهبی و فرهنگی منطقه شناخته می‌شود. مردم محلی با شور و اشتیاق فراوان در این مراسم شرکت می‌کنند و از نسل‌های گذشته به نسل‌های بعدی منتقل شده است

علاوه بر شهر حر، شبیه‌خوانی در سایر مناطق استان خوزستان نیز برگزار می‌شود. از جمله این مناطق می‌توان به شهرهای اهواز، دزفول، حمیدیه، شوشتر و آبادان اشاره کرد. در هر یک از این شهرها، شبیه‌خوانی با سبک‌ها و شیوه‌های خاص خود اجرا می‌شود اما همه آن‌ها در نمایش وقایع کربلا و یادآوری فداکاری‌های امام حسین (ع) و یارانش مشترک هستند.

از ویژگی‌های این فعالیت هنری - مذهبی این است که تمام بازیگران این روستاها هیچکدام پیشینه‌ای در کارهای هنری ندارند. حتی کودکان کم سن و سال هم در این مراسم نقش‌های مهمی ایفا می‌کنند و در مقابل چشم صدها و شاید هزاران نفر نقش خود را طوری اجرا می‌کنند که اشک را بر دیدگان تماشاگران جاری می‌کنند.

از حله تا بیت چریم

نخستین شبیه خوانی عربی کشورمان در قدیم در منطقه‌ای با عنوان بیت چریم یا شهر حر کنونی شکل گرفت. مراسم شبیه واقعه کربلا و عزاداری امام حسین (ع) در این منطقه ریشه تاریخی و پیشینه‌ای بیش از ۲۱۰ سال دارد. بیت چریم در شمال شرق شوش و در حاشیه رودخانه دز قرار دارد. از آنجایی که اهالی آن عرب هستند. مراسم تعزیه را نیز به زبان عربی اجرا می‌کنند.

«شیخ غافل» از برجسته‌ترین شخصیت‌هایی بود که اقدام به معرفی و راه اندازی آن کرد. او در سفری به همراه یکی از روحانیون منطقه بیت چریم به عراق داشت (در ۱۲۲۴ هجری قمری مصادف با ۱۱۸۱ هجری خورشیدی) آئین شبیه خوانی را در شهر «حله» دید.

شیخ غافل مجذوب این مراسم شد و با دقت آن را از اول تا پایان نظاره گر بود. پس از اتمام شبیه خوانی تصمیم گرفت که همین مراسم را برای مردم دیار خودش اجرا کند. به گفته ریش سفیدان این محل، ابتدا این مراسم توسط «شیخ فرحان»، «شیخ غافل» و «شیخ فارس فرزند شیخ سالم» از قبیله آل کثیر تیره (بیت چریم) بر پا می‌شد.

جبار آل کثیر» یکی از اهالی شهر حر در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: به این علت که زمان سفر شیخ غافل مصادف با ماه محرم الحرام بود، مراسم عزاداری شبیه یا تعزیه گردانی را در آن شهر دید و شیخ غافل تمایل خود را به برپایی این نوع تعزیه در منطقه به شیخ حسین ابراز کرد و از وی خواست نسبت به یادگیری و یادداشت شعرهای آن اقدام کند. گفته می‌شود شیخ حسین نیز تمامی دیالوگ‌ها را مکتوب و تصاویر و نحوه برگزاری شبیه خوانی را به خاطر سپرد. سال بعد شیخ غافل به همراهی شیخ حسین اقدام به برگزاری این مراسم در منطقه خود کردند. آوازه این عزاداری به سرعت منتشر شد و سال به سال برشهرت آن نیز افزوده می‌شد.

در اغلب شبیه‌خوانی‌های استان خوزستان در روز تاسوعا مراسمی برپا می‌شود که وقایع بعد از عاشورا را روایت می‌کند. وقایعی مربوط به اسرا کربلا و واکنش‌های امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س).

در شبیه خوانی‌های قدیم بعضی از خانواده‌ها به صورت موروثی کار تعزیه خوانی را دنبال می‌کردند و گاه کل یک گروه تعزیه خوان از اعضای یک خانواده بودند. در شبیه خوانی شهر حر نیز چنین بود. بعد از «شیخ علی» مدیریت مراسم شبیه خوانی به فرزندش «شیخ حیدر» و پس از آن به «شیخ خلف بن حیدر آل کثیر» رسید.

جذب گردشگر

یکی از مهم‌ترین پیامدهای مثبت شبیه‌خوانی، جذب گردشگر است. هر ساله تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی برای مشاهده این آئین‌های مذهبی و فرهنگی به ایران سفر می‌کنند. این امر نه تنها باعث رونق اقتصادی منطقه می‌شود، بلکه به ترویج فرهنگ و آداب و رسوم محلی نیز کمک می‌کند

شبیه‌خوانی نقش مهمی در تقویت هویت فرهنگی مردم خوزستان دارد. این مراسم با یادآوری ارزش‌های دینی و اخلاقی، باعث تقویت پیوندهای اجتماعی و ارتقا هویت ملی می‌شود.

با توجه به محتوای شبیه‌خوانی که به وقایع عاشورا و فداکاری‌های امام حسین (ع) می‌پردازد، این مراسم می‌تواند به ترویج ارزش‌های دینی و اخلاقی در جامعه کمک کند. یادآوری این ارزش‌ها می‌تواند به بهبود رفتارهای اجتماعی و افزایش همبستگی میان مردم منجر شود.

شبیه‌خوانی در استان خوزستان، به ویژه در شهر حر یا بیت چریم از قدمت و اهمیت زیادی برخوردار است و به عنوان یکی از مهم‌ترین آئین‌های مذهبی و فرهنگی منطقه شناخته می‌شود. این مراسم با پیامدهای مثبتی نظیر جذب گردشگر، تقویت هویت فرهنگی و ترویج ارزش‌های دینی، نقش مهمی در جامعه ایفا می‌کند. حفظ و تداوم این آئین‌ها می‌تواند به توسعه فرهنگی و اقتصادی منطقه کمک شایانی کند.

شبیه‌خوانی در روستای سید محمد الهدامه می‌تواند محل مناسبی برای مطالعات مردم‌شناسانه باشد. برای نمونه در مطالعه فرهنگ و سنت‌ها شبیه‌خوانی یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین آئین‌های مذهبی و فرهنگی در ایران است که ریشه‌های عمیقی در تاریخ و فرهنگ مردم دارد. مطالعه این مراسم می‌تواند اطلاعات زیادی درباره باورها، اعتقادات و ارزش‌های جامعه محلی ارائه دهد.

مشارکت اجتماعی

شبیه‌خوانی معمولاً با مشارکت گسترده مردم محلی برگزار می‌شود. این مراسم فرصتی مناسب برای مشاهده و تحلیل روابط اجتماعی، نقش‌های جنسیتی، و ساختارهای قدرت در جامعه روستایی فراهم می‌کند.

شبیه‌خوانی به‌عنوان یکی از نمودهای بارز آداب و رسوم مذهبی، می‌تواند شناخت بهتری از دین و مذهب و تأثیر آن بر زندگی روزمره مردم ارائه دهد. این شناخت شامل مطالعه بر روی نمادها، معانی و تفسیرهای مردم از مراسم مذهبی است.

موسیقی و هنر

شبیه‌خوانی دارای عناصر هنری و موسیقایی منحصر به فردی است که مطالعه آن‌ها می‌تواند به شناخت بهتری از هنر محلی و نقش آن در هویت فرهنگی جامعه منجر شود.

بررسی تغییرات در اجرای شبیه‌خوانی در طول زمان می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره پایداری فرهنگی و تأثیرات مدرنیته و جهانی‌شدن بر فرهنگ محلی ارائه دهد.

در نتیجه، روستای سید محمد الهدامه با داشتن یک مراسم شبیه‌خوانی، یک محیط غنی و متنوع برای انجام مطالعات مردم‌شناسانه است که می‌تواند به درک عمیق‌تری از فرهنگ، مذهب، هنر و ساختارهای اجتماعی مردم آن منطقه کمک کند.

منبع:مهر

کولکی؛ آیینی برای اعلام وفاداری به آرمان‌های نهضت عاشورا

کوکی از آیین‌های عزاداری در بهبهان به «کولکی» معروف است که شیوه خاصی از سینه‌زنی محسوب می‌شود. این آیین مذهبی در سال ۹۱ با شماره ۶۴۲ به ثبت ملی رسید.

آیین‌های محرم در بهبهان از گذشته‌های دور تاكنون همواره پرشور و حال برگزار می‌شود. مذهبی بودن شهر و وجود علما و مراجع بزرگ و از همه مهمتر امامزاده‌های عظيم‌الشأن موجب شد كه مردم اين شهر كهن در برگزاری مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) و يارانش نهايت ارادت خود را ابراز کنند.

یکی از آیین‌های عزاداری مردم این شهرستان، به آیین «کولکی» شناخته شده است که شیوه‌ خاصی از سینه‌زنی است. این آیین مذهبی در سال ۹۱ با شماره ۶۴۲ به ثبت ملی رسید.

خیرالله محمدیان، پژوهشگر و نویسنده کتاب «آیین­‌ها و سوگواری­‌های مذهبی بهبهان»، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، اظهار کرد: در بهبهان نیز مانند دیگر شهرها آداب و رسوم خاصی برای اجرام مراسم عزاداری در ماه محرم وجود دارد که برخی از آن­ها مانند «سه سنگ و کولکی و مشعل­‌گردانی» منحصر به فرد است و به ثبت ملی نیز رسیده است.

وی در باره آیین «کولکی» اظهار کرد: کولکی، دومین نماد خاص عزاداری بهبهان و مخصوص موقعیت­ها، مکان‌ها و زمان‌های خاص است و معمولاً هنگام ورود به صحن امامزادگان اجرا می‌شود. گاهی نیز وقتی هیئت عزاداری وارد هیئت دیگری از عزاداران می‌شود، این شیوه به اجرا درمی‌آید. همچنین زمانی که یک هیئت از امامزاده‌ه­ای خارج شده و می‌خواهد به امامزاده‌ دیگری برود، در بین راه معمولاً جوانان پرشور از این روش برای لحظه‌های کوتاه و خواندن تکیه‌های کوتاه استفاده می‌کنند تا هیئت سینه زن از شور نیفتد.

این پژوهشگر ادامه داد: در آيين عزاداری بهبهان، كولكی اصطلاحاً به شكل خاصی از سينه‌زنی گفته می‌شود كه عـزاداران به طور منسجم و صف‌های چهار نفره كه به گويش محلی «چـار به چـار» گفته می‌شود، در ردیف‌های منظم، طولانی و پشت سرهم به گونه‌­ای قرار می‌گیرند در حالی كه يك دست خود (معمولاً دست چپ) را روی شانه‌های يار كناريشان قرارداده­‌اند و شانه‌های آن‌ها به يكديگر متصل شده است، با دست ديگر سينه می‌زنند. البته گاهی كمربند يكديگر را هم می‌گیرند. حركت دسته­ جمعی و هروله مانند و پريدن و صدايی آرام و شبيه به آه آه آه آه از حنجره برآوردن و سه بار پياپی به سينه زدن و پيش رفتن سبب ايجاد هيجان خاصی شده و صحنه‌های بديعی را به تصوير می‌کشاند.

محمدیان گفت: علمداران در جلو صف‌ها، علم‌های بلندی نيز به اهتزاز در می‌آورند و به اين واسطه شور و هيجان آن را بيشتر می‌کنند. اگر هر محله چند دسته‌ بزرگ باشد، جلو هر دسته نيز پرچمی را حركت می‌دهند. البته در محلاتی كه از به هم پيوستن چند محل يا مسجد تشكيل شده در شب‌هایی كه محلات کوچک‌تر به محل اصلی و مركز تجمع هيئت عزاداری می‌آیند، از مسجد يا محل خود به شیوه‌ چهار به چهار كولكی می‌گیرند و سينه­‌زنان و پرشور و حال مسير را پيموده و وارد ميدان و محل عزاداری می‌شوند و بعد از چند بار دور زدن با بقيه افراد يكی شده و همه با هم به عزاداری می‌پردازند.

نویسنده کتاب «آیین‌­ها و سوگواری­‌های مذهبی بهبهان» با بیان اینکه كولكی گرفتن و چار به چار شدن كه با شكوه و نظم خاصی در بهبهان اجرا می‌شود به گذشته‌های دور برمی‌گردد، افزود: امروزه تمامی محلات و هیئت‌های عزاداری در بهبهان (به جز هیئت‌های زنجيرزنی) به همين شيوه وارد صحن و سرای امامزادگان می‌شوند، اما شكـوه، هيبت و جلوه‌ زيباتر آن در محلات قديمی بهبهان به علت كثرت جمعيت، انسجام، هماهنگی و اجرای بهتر چشمگيرتر است. از جمله محلات باسابقه‌ در زمینه اجرای این آیین محل پر، كاروانسرا(گچ پزان)، پهلوانان، گود چهك، ملايان، بازارنو، عقلایی‌ها، خراسانی‌ها و... است.

محمدیان درباره فلسفه‌ كولكی و بعضی از دلايل و عوامل انتخاب اين شیوه خاص برای ورود به صحن و سرای امامزادگان اظهار کرد: ايجـاد نظم و ترتيب و انسجام بيشتر برای هيئت عزادار، رعايت احترام به پيشكسوتان و بزرگ‌ترها، ايجـاد شور و حال بيشتر، القای پيام و اعلام آمادگی دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های نهضت عاشورا، به رخ كشيدن كثـرت جمعيت هيئت عزادار، تمييز محلات از يكديگر و جلوگيری از ورود افراد متفرقه از عوامل انتخاب این شیوه خاص است.

وی گفت: از آنجا كه هر نوع عزاداری در شرايط مكانی و زمانی خاص نوحه‌ مخصوصی را می‌طلبد، ابياتـی كه هنگام اجرای كولكی خوانده می‌شوند نيز با اشعـار ديگر تفاوت دارند و نوحه‌پردازان و مرثيه‌سرايان خوش‌قريحه ابيات و مصراع‌هایی را برای کولکی ساخته و پرداخته‌اند كه بسيار متناسب با اين روش خاص است. ویژگی‌های اين ابيات ایجاز، شـورانگيزی، پيام رسانی، شعـارگونگی، اثرگذاری، حماسی و سه ضربی بودن آن­هاست.

کامله بوعذار /ایکنا

آشناسازی دزفولی‌ها با آیین‌های عاشورایی در یک گشت مذهبی

سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ذزفول گفت: با هدف آشنایی بیشتر شهروندان و سایر مردم کشور و جهان با آیین‌های سنتی عزاداری در ماه محرم و همچنین بقاع و مکان‌های برگزاری این آیین‌ها، گشت رایگان مذهبی در این شهر برگزار شد.

به‌‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان، حمیدرضا خادم ضمن عرض تسلیت به مناسبت ایام سوگواری و عزای حسینی درتشریح این خبر گفت: به‌منظور آشنایی هرچه بیشتر نوجوانان، جوانان و خانواده‌ها با مراسم‌ها و آیین‌های عاشورایی که از گذشته تاکنون در حوزه شهرستان دزفول برگزار شده است و هم‌اکنون نیز به مناسبت ایام سوگواری امام حسین (ع) در حال برگزاری هستند، به برگزاری یک گشت گردشگری مذهبی اقدام کردیم.

سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول، صنعت بزرگ گردشگری را شامل بخش‌های مختلفی عنوان کرد و با اشاره به این‌که یکی از مهم‌ترین این بخش‌ها، گردشگری مذهبی است افزود: همه ادیان و مذاهب در سراسر جهان اماکن، آثار، سنن و مراسم‌های مذهبی مختلفی دارند که به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری آن‌ها تبدیل شده است و در این میان دین اسلام و مسلمانان نقش بسزایی در این شاخه از گردشگری دارند.

او بیان کرد: شهرستان دزفول نیز در این میان، ظرفیت بالایی دارد؛ از بقاع متبرک گرفته تا مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی که در عزای ائمه اطهار بخصوص در ماه محرم در عزای اباعبدالله (ع)، اهل بیت و یاران شهیدش برگزار می‌شود .

خادم تصریح کرد: بقاع متبرک، محلات، تکایا، مساجد و حسینیه‌ها در ایام ماه محرم با برگزاری آیین‌های سنتی مختلف این شبها و روزها را گرامی می‌دارند و به عزاداری می‌پردازند که اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان دزفول با همکاری انجمن مردم‌نهاد کهن‌دژ این شهرستان و شرکت خدمات مسافرتی فارسان آسمان آبی ایرانیان، با هدف آشنایی بیشتر شهروندان و سایر مردم کشور و جهان با آیین‌های سنتی عزاداری در ماه محرم و همچنین بقاع و مکان‌های برگزاری این مراسم‌ها و آیین‌ها، روز گذشته به برگزاری گشت گردشگری آیینی مذهبی اقدام کرد که با استقبال گسترده علاقمندان به این حوزه از گردشگری قرار گرفت.

باززنده‌سازی آیین‌های عاشورایی شوشتر/ پیرغلامان حسینی شهرستان تجلیل شدند

سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شوشتر گفت: با هدف باززنده‌سازی آیین و سنن عاشورایی شوشتر، مراسمی در مسجد حاج‌شیخ‌جعفر شوشتری این شهرستان برگزار که طی آن از پیرغلامان حسینی نیز تجلیل شد.

به‌گزارش میراث‌آریا، داوود نجارآسیابان درخصوص این مراسم اظهار کرد: از زمان واقعه عاشورا تا به امروز همواره همه محبان اهل بیت و سینه‌سوختگان حضرت اباعبدالله‌الحسین در اقصی‌نقاط کشور و حتی خارج از کشور مراسم‌های سوگواری برگزار کرده‌اند که شهرستان شوشتر هم از اجرای این سوگواری‌ها و برگزاری این مراسم‌های عزاداری مستثنی نبوده است.

سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شوشتر تصریح کرد: در قدیم به فراخور شرایط منطقه‌ای و آداب و رسوم موجود در هر شهرستان، برخی از عزاداری‌ها در قالب یک سری از رسوم اجرا می‌شد که این آیین‌های عزاداری رفته‌رفته جای خود را به یک سری عزاداری‌ها با شیوه‌های جدیدتر و سبک‌های متفاوت‌تر داده است.

او بیان کرد: چنانچه بخواهیم از میان سنت‌های عزاداری که امروزه کم‌رنگ‌ شده‌اند و کمتر شاهد آن‌ها در مجالس عزاداری امام حسین (ع) هستیم، به نمونه‌هایی اشاره کنیم، می‌توانیم از یک سری مرثیه‌خوانی‌ها با زبان‌های محلی، اشعار خاص با سبک‌های مختلف، سَبیل‌خوانی (که تا حدی منسوخ شده است) و آواویلاخوانی نام ببریم که اداره میراث‌فرهنگی شوشتر شرایطی را فراهم آورده است که در جمعه اول ماه محرم هرسال با کمک جامعه مردمی و محبان اهل بیت به ویژه حضرت اباعبدالله ‌الحسین، این آیین‌ها و سنن محرمی در شوشتر را احیا و به نسل جدید و حاضر ارائه کند.

نجار آسیابان با اشاره به این‌که سَبیل‌خوانی، آواویلاخوانی، نخل‌گردانی، عَلَم‌بازی، اجرای دُهُل و سُرنا و نیز مرثیه‌خوانی‌های سنتی، بخش کوچکی از این مراسمی است که سالانه برگزار می‌شود گفت: همچنین در بخش‌هایی از این مراسم که با اجرای پیرغلامان نیز همراه است، سعی می‌شود تا تحقیقات و پژوهش‌های انجام‌شده توسط محققان شهرستان به مخاطبان حاضر در مراسم ارائه شود تا به واسطه آن یادی شود از پیرغلامان و افرادی که مجلس امام حسین را در شوشتر درگذشته به پا می‌کردند و اکنون در میان ما نیستند.

او با بیان این‌که هرسال در انتهای برنامه از پیرغلامان، مرثیه‌سرایان و مداحان حسینی نیز تجلیل می‌شود افزود: به طور کلی در این برنامه سعی می‌شود تا آیین‌هایی که در حال منسوخ شدن هستند و یا دیگر اجرا نمی‌شوند را به صورت نمادین باززنده سازی و در خاطره مردم ثبت کنیم.

موکب داران کوچک

کودکان و نوجوانان شهرستان کارون استان خوزستان در ماه محرم تکیه های کوچک محلی برپا کرده اند. موکب‌هایی که سادگی مهم‌ترین مؤلفه آن‌ها به‌شمار می‌رود و غالباً در مقابل منازل برپا می‌شوند. هرکدام از بچه‌ها مسئولیت بخشی از نذورات و لوازم تکیه‌ها را تقبل کرده‌ و به‌سادگی پارچه‌های سیاه عزا، قند، چای، استکان، قوری، خرما و... فراهم می‌شود.

عکس : علی معرف

d