خوزتوریسم

برداشت انار در قلعه تل - خوزستان

برداشت انار و تولید رب انار در قلعه تل هر سال با آغاز پاییز رونقی ویژه میگیرد؛ زمانی که باغ های هزاروند در این منطقه به اوج باردهی میرسند و زنان و مردان محلی با شیوه ه های سنتی،انارهای مرغوب را به رب غلیظ، ترش مزه و کاملا طبیعی تبدیل میکنند؛ محصولی که هم هویت غذایی قلعه تل را نمایندگی میکند و هم به یکی از اصلی ترین منابع درآمد خانواده های این شهر تبدیل شده است . فرآوری انار به محصولات محلی شهرت‌یافته‌ای چون رب انار و ترشی ناردون، در کنار استفاده از پوست آن برای رنگ‌رزی سنتی، نشان‌دهنده اهمیت اقتصادی بالای این میوه در منطقه است.

قلعه‌تل، شهری خوش‌آب‌وهوا در شهرستان باغ‌ملک خوزستان است؛ جایی که باغ‌های گسترده انار، چهره روستاها را سرخ می‌کند و این روزها فصل برداشت پررونق انارهای شیرین و مشهور منطقه است.

مراسم عید دهوا حنینا (عید کوچک) منداییان در ساحل کارون

نهم آبان مصادف با عید کوچک یا همان دهوا حنینا در باور صابیین مندایی است؛آنها معتقدند در این روز آب حیات روان شده، گیاهان و نباتات رشد کردند، حیوانات، پرندگان و ماهی‌ها خلق شدند و شرایط زمین برای آدم فراهم شد و فرشتگان این روز را عید گرفتند.

منداییان معتقدند این روز متعلق به تکوین زمین است از این رو هر ساله در چنین روزی آن را جشن می‌گیرند. عید در زبان مندایی دهوا خوانده می‌شود و حنینا نیز به معنی کوچک است

دهوا حنینا از طلوع آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد ادامه دارد. در تمامی اعیاد روحانی مندایی در کنار غسل تعمید درفشی را برپا می‌کند

درفش نماد دینی منداییان است که فرشتگان در کره زمین پس از تکوین نصب کردند. درفش از ابریشم خالص، نی و بوته یاس است و بدین صورت است که نی را در زمین می‌گذارند و ابریشم را روی آن می‌گذارند و سپس یاس را که بوی معطری دارد بر روی آن قرار می‎دهند.منداییان به خدای یگانه، انبیای الهی، معاد، روز رستاخیز و منجی موعود اعتقاد دارند و منتظر ظهور منجی موعود خود که به نوعی پایان دهنده پلیدی ها است به نام "ملکا ان وش اوثرا" هستند.

صابئین مندایی قومی یکتاپرست و اهل کتاب هستند که به صورت گمنام در خوزستان زندگی میکنند و غالب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری می باشد در گذشته این قوم توسط یهودیان پس از جنگ و خونریزی زیادی از سمت نواحی اردن رانده شده و در دوره اشکانی به علت آزادی دینی وارد ایران شدند.از آنجا که اغلب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری بوده مناطقی را برای سکونت انتخاب میکردند که دارای رودخانه باشد.خوزستان به دلیل داشتن رودخانه های کارون ،کرخه و دز محل اصلی سکونت این قوم در ایران است.

در واژه محلی به این قوم صبی میگویند.

از آنجا که آداب و رسوم دینی مندایی‌ها با غسل در آب روان پیوند دارد در خوزستان این افراد در نزدیکی رودخانه‌های پرآبی که بیشتر در اهواز، خرمشهر، آبادان، دزفول و شوشتر جاری هست زندگی می‌کردند و هم اکنون نیز در شهر اهواز به فعالیت دینی خود و بیشتر به شغل طلاسازی مشغول هستند.

.صابئين مندايي پيروان حضرت يحيي (ع) از پيامبران بزرگ الهي هستند و عقيده ديني آنها برگرفته از عقيده حضرت آدم (ع) است كه تا آخرين پيامبر آنها حضرت يحيي(ع) ادامه يافته است.

دين صابئين مندايي از قديمي ترين آيين هاي الهي است و اصلي ترين ركن ديني آنها غسل تعميد است. اهواز، سوسنگرد، شوشتر و ماهشهر بيشترين محل سكونت آنها در خوزستان بوده است .

گزارش : ابوالفضل مهدی پور

عکس: مریم شهاب زاده

احیای آیین کهن جشن دیسون هلون(جشن آغاز مدارس( در گذشته شوشتر

کهن شهر شوشتر یکی از شهرهای تاریخی ایران است که قدمت و اهمیت آن در میان شهرهای باستانی کشور از گذشته های دور زبانزد بوده است.

این کهن شهر از گذشته های دور تاکنون میزبان آئین‌های مذهبی و سنتی، فرهنگی بسیاری بوده است که بسیاری از این آیین ها به مرور زمان فراموش و تنها در کتب، روایت های بزرگان و ریش سفیدان باقی مانده است
هر چند چند سالیست به همت فعالان فرهنگی و اجتماعی شوشتر این آیین ها مانند غم به در،پلوپزون،دوعیدون،بادبادک و بادگیرهای سنتی شوشتر احیا شده است.

یکی از آیین های سنتی و کهن شوشتر آیین دیسون هلون که دیسون به معنای مکتب خانه (مدرسه)در قدیم و هلون به معنای جشن و شادی است.

شوشتر از گذشته های دور مهد ادبا و بزرگان بوده است که از دل همین دیسون (مکتب خانه)به درجات عالی رسیدند و شوشتر در گذشته دیسون های بسیاری زیادی وجود داشته است که میتوان از معروف ترین دیسون به دیسون حقانی اشاره کرد.
" طبق توضیحات مهندس چهارمحالی، پژوهشگر تاریخ این کهن دیار و دلسوز میراث گذشتگان، در گذشته‌های دور در شوشتر وقتی می‌خواستند برای اولین بار کودکی را به مکتب یا دیسون ببرند، آیین‌هایی ویژه و شعرهایی سنتی خوانده می‌شد از جمله این آیین ها حمام بردن ..کوتاه کردن مو ..خرید گیوه نو ..و همچنین خنچه همراه با رحل و قرآن و قلم نی و دوات بوده است .و همراه با خواندن این شعر کودک را همراهی میکردند

دیسون هلونی داریم

مکتب رونی داریم

اول روز مکتب

جشن و سروری داریم

این آیین‌ها نه تنها نمادی از احترام به علم و دانش بودند، بلکه در دل خود دعای خیر و آرزوی موفقیت برای کودک به همراه داشتند
مناسبت گرامی‌داشت این رسوم کهن، جشن بزرگ مردمی دیسون هلون در شوشتر در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۴۰۴ در سرای جهانی افضل شوشتر برگزار و علاقه مندان از سراسر استان خوزستان با آیین‌ها، شعرها و آداب قدیمی این دیار آشنا و در کنار مردم شوشتر لحظات به‌یادماندنی به یادگار گذاشته شد.
قابل ذکر است در این جشن فراخوانی به مناسبت ماه مهر جهت اهدا لوازم تحریر برای دانش آموزان بی بضاعت برگزار و علاقه مندان با اهدای پکیج به استقبال ماه مهر رفتند.

از آیتم های این جشن
دف نوازی و اجرای موسیقی محلی
نمایش گروه هنری ترنج
نمایش طنز استاد زراعتکار
(بردن دانش اموز به ارایشگاه)
اجرای اهنگ مربوط به دیسون هلون
بردن پک های لوازم تحریر به کارونسرای افضل با همراهی مردم
اجرای موسیقی های شوشتری توسط اساتید موسیقی
صبحت های عوامل راجع به تاریخچه این آیین میتوان اشاره کرد

اجرای نمایش مربوط به دیسون ها در زمان قدیم
اهدای تندیس اوسونا به عوامل
و اجرای سرود ای ایران توسط مردم و تقدیر و تشکر از عوامل نیرو انتظامی
نوشتن نام بهترین معلم بر روی تابلو
و در اخر تشکر ویژه از مردم عزیز که در این برنامه شرکت اشاره کرد

گزارش: ابوالفضل مهدی پور

عکس:هستی فتوتی..سجاد موسی زاده.رضا حاجی زاده

دِهوا ربّا” عید بزرگ صابئین مندائی

عید دهوا ربّا عید سال نو پیروان آیین مندایی است که پیروان حضرت یحیی (ع) به شمار می آیند .
این عید در ماه 'دولا' که مصادف با اواخر تیر است آغاز می شود و بر اساس اعتقاد پیروان آیین مندایی سال نو همزمان با خلقت حضرت آدم (س) است. پیروان آیین مندائی ۲ روز آغازین سال نو خود را «دهوا ربّا» به معنی عید بزرگ می‌نامند.

صابئین قبل از عید بزرگ به نظافت خانه های خود می پردازند و برخی از آن ها دو روز قبل از عید مراسم غسل تعمید را در ساحل شرقی کارون انجام می دهند و بعد از آن اعتکاف ۳۶ ساعته خود را آغاز می کنند.
صابئین مندایی پیروان حضرت یحیی (ع) از پیامبران بزرگ الهی هستند و عقیده دینی آنها برگرفته از عقیده حضرت آدم (ع) است که تا آخرین پیامبر آنها حضرت یحیی(ع) ادامه یافته است.
دین صابئین مندایی از قدیمی ترین آیین های الهی است و اصلی ترین رکن دینی آنها غسل تعمید است. اهواز، سوسنگرد، شوشتر و ماهشهر بیشترین محل سکونت آنها در خوزستان است..

پیروان آیینِ توحیدی منداییت به پنج پیغمبر که عبارتند از آدم (ع)، شیتل (فرزند آدم)، نوح (ع)، سام (پسر نوح) و یحیی (ع) اعتقاد دارند و همچون سایر ادیان الهی به روز رستاخیز و منجی موعود معتقدند.

آب و غسل تعمید مهمترین رکن اصلی این دین محسوب شده و به همین دلیل پیروان این مذهب بیشتر در جاهایی زندگی می‌کنند که به آب جاری دسترسی دارند.

این دین به صورت میراث خونی از پدر و مادر مندایی به فرزند می‌رسد و افراد سایر ادیان نمی‌توانند وارد این دین شوند.

در قرآن کریم و در آیات ۶۲ سوره بقره، ۶۹ سوره مائده و ۱۷ سوره حج خداوند از آنها به عنوان یکتاپرست و موحد به نیکی یاد کرده است.

در پیشینه تاریخی منداییان یا صابئین حرفه زرگری، تراشکاری و کشتی‌سازی ـ از قایق گرفته تا بلم ـ قدمتی ۲ هزار ساله دارد و مینای صبی درخشان آنها که روی طلا و نقره کار می‌شود بسیار مشهور و معروف است.

نقش‌هایی که میناکاران مندایی روی طلا و نقره حک می‌کنند همگی حکایت از تاریخ، تمدن و فرهنگ غنی خوزستان و بین‌النهرین دارد و به همین دلیل است که از سوی اداره کل میراث فرهنگی کشور کلانشهر اهواز به شهر ملی مینای صبی به ثبت رسیده است.

عکس: خوزنیوز - سیما(خدیجه) آل بوسویلم

.بمناسبت پاسداشت میراث ناملموس کارگاه آموزشی پخت شیرینی قبیت در شوشتر برگزار شد.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان شوشتر اعلام کرد: بمناسبت پاسداشت میراث ناملموس و معرفی بخشی از آنها برنامه ایی تحت عنوان کارگاه آموزشی پخت شیرینی قبیت توسط اداره میراث فرهنگی شوشتر برگزار شد.

داود نجارآسیابانی در این باره گفت: یکی دیگر از کارگاه های آموزشی برپا شده پخت شیرینی قبیت در شوشتر بود که در محل خانه تاریخی مستوفی شوشتر برگزار گردید.
وی افزود: ثبت در حوزه میراث فرهنگی به دو بخش میراث‌ ملموس و ناملموس تقسیم می شود و شیرینی قبیت از میراث‌ ناملموسی است که در سال گذشته به شماره ۲۷۲۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است

ایشان خاطر نشان کرد: این شیرینی بعنوان یکی از محصولات و خوراکی های شوشتر است که در گذشته بعنوان وعده غذایی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است.
از این رو اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شوشتر شرایطی را فراهم آورده تا بمنظور حمایت پاسدارانه از این میراث‌ناملموس در برنامه ایی نشاط آور هم معرفی لازم صورت گرفته و هم شیوه های پخت آن برای عموم اطلاع رسانی و به نمایش گذشته شود.

وی در پایان گفت: امیدوار هستیم تا با برپایی چنین کارگاه های تخصصی هم معرفی بهتر و با جزئیات بیشتری از مواریث فرهنگی این مرز و بوم داشته باشیم ضمن اینکه مشوقی برای افزایش تقاضا و نهایتا افزایش میزان تولید و عرضه آن باشد که قطعا ارتقا سطح کمی تولید این مواریث شیوه ایی برای حفاظت از این آثار فاخر می باشد.

پ.ن:

حلوای قبیت یکی از شیرینی‌های سنتی و محلی ایران است که در شهر شوشتر تولید می‌شود.
این حلوا برخلاف سایر حلواهای دیگر از رنگ سفید بهره گرفته و کشدار می باشد، حلوای قبیت در بین مردم محلی و همچنین در مناسبت‌ها و جشن‌های مختلف محبوب است و سرو می شود. این حلوا کشدار است (حلوا کشی شوشتری) طعم و عطر آن به این حلوا طعم ویژه‌ای می‌دهد که می توان حتی در وعده صبحانه همراه با نان و یا خالی مصرف کرد و یا بعنوان میان وعده استفاده کنید. البته در شهر همدان نیز حلوایی مشابه با حلوا قبیت تهیه می شود که مواد اولیه آن کمی متفاوت از حلوا قبیت خوزستانی می باشد، این حلوا طبعی گرم دارد و می تواند یک غذای کامل برای مصرف کنندگان به خصوص کودکان می باشد.

حلوا قبیت را در گذشته به عنوان غذا مصرف می‌کردند و قدیمی‌ها آن را با نان و روغن حیوانی می‌خوردند.

حلوا قبیت از ترکیب سفیده تخم مرغ و شکر و چوبک درست می‌شود.
با همکاری اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شوشتر و خانه رستوران مستوفی و پردیس سلمان و استادان برجسته صنایع غذایی سنتی شوشتر مراسم آئینی پخت حلوای قبیت در خانه تاریخی مستوفی شوشتر برگزار شد

در این آئین تاریخچه و طرز تهیه حلوای قبیت شوشتر بازگویی شد.

شیرینی قبیت از میراث‌ ناملموسی است که در سال گذشته به شماره ۲۷۲۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

موسیقی و رنگ در عروسی بختیاری

لباس‌های سنتی با رنگ‌های شاد، آوای خوش کرنا و دهل در کنار صدای ناب خواننده‌ای که نوایی شاد و عاشقانه می‌خواند بیش از هر چیز عروسی عشایر بختیاری را به یاد می‌آورد، بختیاری‌هایی که پایبندی به سنت‌ها و رسوم گذشته برایشان باارزش است و در طول سال‌ها به خوبی توانسته‌اند این میراث خود را حفظ کنند.

عروسی بختیاری در روز و با پذیرایی از مهمانان آغاز می‌شود، با شنیدن صدای سرنا و دهل مهمانان آماده‌ی استقبال و دیدن عروس و داماد می‌شوند

نوازندگان بومی با لباس‌های محلی مانند چوخا و دبیت و ... می‌نوازند و می‌خوانند و زنان و مردان با لباس‌های رنگین پایکوبی می‌کنند، چوب‌بازی نیز از رسوم قدیمی عروسی میان مردان می‌باشد، بازی‌های مردانه که به جشن عروس و داماد رونق می‌دهد.

عروسی بختیاری با همدلی اعضای خانواده‌ی عروس و داماد برگزار می‌شود و گرچه در سال‌های اخیر اندک گرایشی به عروسی‌های امروزی یافته اما همچنان رسوم و پوشاک سنتی به آن رنگ‌ و جلایی متفاوت می‌بخشد.

عکس: ایرنا/مریم آل مومن دهکردی

آئین سنتی معایده

آیین سنتی معایده (تبریک عید، عید دیدنی)، صبح عید سعید فطر در مناطق مختلف عرب نشین خوزستان برگزار شد.

به گزارش ایرنا آئین سنتی معایده توسط مردم عرب خوزستان پس از اقامه نماز عید سعید فطر در مناطق مختلف این استان از جمله منطقه زویه اهواز برگزار شد.

روز عید و پس از اقامه نماز در مساجد، دید و بازدیدها توسط بزرگان، جوانان، نوجوانان، خردسالان و بزرگان در این مناطق آغاز می‌شود.

این آئین در بین عرب‌های خوزستان و در شهرستان‌های اهواز، سوسنگرد، بستان، هویزه، آبادان، شادگان، خرمشهر، ماهشهر، بندر امام خمینی (ره)، باوی، شوشتر، شوش، امیدیه، هندیجان از قدمت دیرینه برخوردار است و روز عید سعید فطر با این دید وبازدیدها از حال و هوای خاصی برخوردار است.

نکته مهمی که در دید و بازدید عید فطر میان عرب‌های خوزستان بیشتر مشهود است، لزوم آغاز عید دیدنی از خانه بزرگان و سادات است.

این دیدو بازدیدها از یک نفر از بزرگان محله آغاز می‌شود و با ملحق شدن دیگران، جمعیتی در آن محله به راه می‌افتد و یااا… گویان وارد منازل می‌شوند.
در این روز در تمامی منازل باز بوده و پذیرای میهمان هستند و در هیچ منزلی بسته نیست.

میهمانان با گفتن «عیدکم مبارک یا اهل البیت»، «عیدکم مبارک ایامکم سعیده» و «عساکم من عواده» وارد منازل می‌شوند

از سنت‌های دیگری که در روز عید فطر در این مناطق مشهود است، معطر کردن منازل با عود و بخور است

بساط قهوه معروف عربی پایه ثابت این مناسبت‌ها در خوزستان است که در روز عید فطر حال و هوای خاصی دارد

سنت دیگری که در روز عید فطر بین عرب‌های خوزستان مورد توجه است، یاد کردن عزیزان از دست رفته است. آشنایان و فامیل پس از حضور در مزار عزیزان خود به سراغ خانواده متوفی می‌روند و می‌خواهند که خانواده عزادار لباس سیاهشان را در آورد

از سادات و بزرگان درخواست می‌شود که در این آئین حضور یابند. این خواسته نیز به احترام آنانی که آمده‌اند، مورد قبول واقع می‌شود.

جمع‌آوری زکات فطریه نیز از شب عید فطر آغاز می‌شود، و دست به دست از کوچک‌ترین فرد خانواده می‌چرخد تا به دست پدر خانواده برسد؛ پدر خانواده آن را، روز عید به مستحق و نیازمند می‌دهد.

شادمانی روز عید نیز روال خاص خود را دارد؛ حضور در منزل بزرگان به‌صورت «یزله» که همان پایکوبی است، صورت می‌گیرد، محلات با حضور جوانان و انجام این اقدام رنگ و بویی خاص می‌گیرد.
در بیشتر شهرستان‌های خوزستان رسم بر این است که بیش از یک یا دو روز را به دید و بازدید عید اختصاص می‌دهند.

مردم عرب خوزستان ساکن شهر و روستاها در این مدت کدورت‌ها و اختلافات را کنار می‌گذارند؛ بزرگان قوم از این مناسبت نهایت استفاده را کرده و اختلافات دو جانبه را برطرف می‌کنند.

روز عید میان عرب‌های خوزستان از تقدس خاصی برخوردار است؛ در این روز آغوش همه برای یکدیگر باز است و صلح، صفا و دوستی مشخصه اصلی عید فطر میان عرب‌های خوزستان است

معایده» به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی خوزستان، همواره مورد توجه ویژه مردم این خطه بوده و هر سال با برنامه‌ریزی دقیق اجرا می‌شود تا پیوند میان سنت‌های اصیل و انسجام جامعه را زنده نگه دارد.

عکس:سید خلیل موسوی/سید حامد موسوی

جشن گرگیعان در شبیشه اهواز

جشن گرگیعان، شامگاه میلاد امام حسن مجتبی(ع) در روستای شبیشه برگزار شد. در شب ولادت امام دوم شیعیان بچه‌های مناطق عربی خوزستان بعد از افطار به کوچه و پس‌کوچه‌های اهواز، ویس، آبادان، خرمشهر، شادگان و سوسنگرد و دیگر شهرهای خوزستان و روستاها می‌روند تا آیین سنتی را که اجدادشان در کودکی به‌جا می‌آوردند برپا کنند. در این سنت دختران و پسران با بر گردن انداختن کیسه‌هایی از پیش تهیه شده برای جمع‌آوری عیدی و شیرینی به درب خانه‌ها می‌روند. اجرای مراسم گرگیعان با شعارهای مختلفی همچون نام آن بین مردم عرب همراه است

مراسم آئینی «گرگیعان» در شهریورماه ۱۳۹۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است. این اقدام نه تنها به حفظ و ترویج این سنت ارزشمند کمک کرده، بلکه بر اهمیت فرهنگی و تاریخی آن نیز تأکید می‌کند.

عکس:مونا صیفی زاده*ایکنا

گزارش ثبت شش اثر میراث‌فرهنگی ناملموس خوزستان در فهرست آثار ملی

در جلسه­‌ای که هفته گذشته در اداره­­‌کل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیاء میراث طبیعی و معنوی برگزار شد، شش پرونده­ میراث‌فرهنگی ناملموس خوزستان در فهرست آثار ملی ثبت شد.

به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، این آثار با عناوین "مهارت پخت آش محلی دَس­پِرز، پَلیلِه، آرددولِه (در مناطق لرنشین)"، "مهارت پخت تَه‌­شیری در شهرستان (هفتکل، رامهرمز و باغملک)"، "قصه و روایت مَردآزما در فرهنگ ایرانی(بُمبِرَه­تِرو، مِرداِزما، مِردآزما، طَنطَل، مِرتِزما، مدوزِما و...) (به شکل منطقه‌­ای)"، "مهارت پخت حلوا زَردَک شوشتر"، "مراسم آئینی مشعل‌­گردانی مسجد امام‌­حسین جنوبی(محله‌­ی دلاکان قدیم دزفول)"، "دانش سنتی تولید حلوا اَردِه(حلوا کِشی، حلوا پَشمَک، حلوا سیلونی) خوزستان و بوشهر از اداره‌­کل میراث‌فرهنگی خوزستان پیشنهاد و پس از بررسی و تأیید در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

قصه و روایت مَردآزما در فرهنگ ایرانی: (بُمبِرَه‌­تِرو، مِرداِزما، مِردآزِما، طَنطَل، مِرتِزما، مدوزِما و ...) (به شکل منطقه­‌ای)
مَردآزما موجودی افسانه‌ای است که از آن به عنوان قصه­‌ای با روایت های مشابه و گوناگون در بخش‌های مختلف ایران یاد شده است. این موجود در خوزستان با نام­‌های «بُمبِرَه­‌تِرو»، «طَنطَل­‌دراز» یا «طَنطَل­‌طویل» «مِردآزِما»، «مِرداِزما» و نام­‌های دیگری چون: «مَرتِزما، مِردِزمال، جوان‌آزما و غیره» در مناطق مختلف ایران شناخته شده و روایت­‌های مختلف و اغلب مشابه­ی از آن وجود دارد. در باور مردم قدیم این موجود خودش را به اشکال مختلف نشان داده. در شکل انسانی جثه‌اش بزرگ و بزرگ­تر و باعث وحشت می‌شد و از عنوان کردن سوزن پالون­‌دوز و سنگ نمک فرار می‌­کرد. رد پای این افسانه با روایت کهنسالان کمابیش زنده است. اگرچه متفاوت، در زندگی مردم امروز وجود دارد و در شعر، تأتر و موسیقی نیز به آن پرداخته شده است.

مهارت پخت تَه­‌شیری در شهرستان (هفتکل، رامهرمز و باغملک)
تَه­‌شیری، نوعی«کَتِه شیری» از غذاهای سنتی مناطق لرنشین هفتکل، رامهرمز و باغملک است. این غذای سنتی از ترکیب شیر و برنج محلی تهیه می­‌شود. یکی از غذاهای پرطرفدار مردم این مناطق است که معمولاً در کنار آن کباب میل می‌کنند.

مهارت پخت حلوا زَردَک شوشتر
حلوا زَردَک از ریشه­‌ی گیاه زردک و شبیه مربایی بسیار غلیظ تهیه می­‌شود. ترکیبی از ریشه­‌ی زردک، شکر یا شیره­‌ی خرما، هل، زعفران، گلاب، خلال بادام و آب است. در نسخ خطی قدیمی بر جای مانده در شوشتر مربوط به (حدود ۹۵ سال پیش) نیز از آن نام برده شده. مرحوم جواد قناد از تولیدکنندگان قدیمی و پس از ایشان فرزندشان و اشخاص دیگری در شوشتر نیز اقدام به تولید و عرضه­­‌ی آن نمودند. امروزه به غیر از تولید خانگی این حلوا به شکل نیمه صنعتی و سنتی عرضه شده و به عنوان سوغات مورد توجه گردشگران است.

دانش سنتی تولید حلوا اَردِه خوزستان و بوشهر
حلوا اَردِه که در خوزستان با نام‌­های «حلوا پَشمَک»، «حلوا سیلونی» و «حلوا کِشی» شناخته شده است، محصولی است از ترکیب ارده(عصاره­‌ی کنجد) و شیره­‌ی خرما که به روش سنتی در شهرهای بهبهان، شوشتر و دزفول تولید می­‌شود. خوزستان به دلیل کشت کنجد و وجود نخلستان­‌های زیاد از دیرباز محل مناسبی برای تولید ارده و شیره­‌ی خرما بوده. شیره را طی فرآیندی حرارت داده و با ارده مخلوط می­‌کنند. این محصول مخصوص فصل پاییز و زمستان است. طبع آن گرم و تر است و برای کسانی که مزاج سرد دارند مناسب تقویت نیروی جسمی است. بوشهر نیز از تولیدکنندگان سنتی این این محصول می‌­باشد.

مهارت پخت آش محلی دَس­پِرز، پَلیلِه، آرددوُلِه (در مناطق لرنشین خوزستان)
این آش محلی از ترکیب ماش یا عدس، گیاه خودرو بُن­سُرخ با نام محلی(«بُنسُر»، «بِسُر»، «بِسُهر»، «بُسُرَک»)، آرد، پیاز، ادویه(نمک، فلفل، زردچوبه)، چاشنی ترشی به همراه مقداری آب تهیه می­‌شود. طی فرایندی با پاشیدن آب به آرد و زیر و رو کردن آن با انگشتان دو دست، آرد به خود رطوبت گرفته و به تکه­‌های بسیار کوچک به شکل ِپرز تبدیل می­‌شود. این آش مخصوص فصول سرد سال است که در شهرهای هفتکل، رامهرمز و باغملک«دَس­پِرز»، در اندیمشک و دزفول«پَلیلِه»، در لالی، مسجدسلیمان، ایذه و دهدز«آرددوُلِه» نام دارد. این آش برای درمان سرماخوردگی و سنگ­‌کلیه مفید است.

مراسم آئینی مشعل­‌گردانی مسجد امام حسین جنوبی(محله دَلاکان قدیم) دزفول
آیین مشعل­‌گردانی دزفول از آیین‌­های نمایشی مذهبی در ماه محرم است که با پیشینه‌­ای بیش از یکصد سال در دزفول برگزار می‌­شود. این مشعل که به نام مشعل«هفت سَر» معروف است در شب نهم ماه محرم(شب تاسوعا) از مسجد امام حسین جنوبی خارج و از محله­‌ی صَحرا بِدَرغربی همراه با هیئت سینه­‌زنی به صورت محله‌­گردانی به مقصد حیدر­خانه(خیمه‌­گاه) حرکت می‌­کند. این مشعل توسط مرحوم «آمحمد­علی نادریان» در سال ۱۲۱۷ شمسی ساخته شد. به دلیل اختلافات و تنش­‌های مردم در آن زمان با پادرمیانی بزرگان از جمله«مرحوم حاج جمشید لوافی» با هدف اتحاد و دوستی و به رسم احترام این مشعل را در شب تاسوعا در مسیر این دو محله تا مسجد محله­‌ی کُرناسیون می­‌گردانند.

جشن گرگیعان در محله عامری اهواز

گرگیعان یا قرقیعان جشنی است که مردم عرب در جنوب کشور در شب پانزدهم ماه رمضان و میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می‌کنند. این آیین سنتی میان عرب‌های خوزستان، هرمزگان، کیش، بوشهر، کویت، عراق، بحرین، امارات و شرق عربستان برگزار می‌شود

.آنچه که بزرگ‌ترهای خوزستانی از این رسم روایت می‌کنند این است که در زمان میلاد امام حسن مجتبی(ع)، کودکان و مردم مدینه برای گرفتن هدیه و مژدگانی به مناسبت تولد اولین نوه پیامبر به سمت خانه ایشان و خانه امام علی(ع) رفته‌اند و کلمه قره العین یعنی نور چشم را تکرار کرده‌اند. گفته می‌شود این شادی مردم مدینه، هر ساله تکرار و به یک آیین بین مردم عرب کشورهای مختلف تبدیل شد.

به‌مرور کلمه قره العین به قرقیعان و در عربی محلی به گرگیعان تبدیل می شود

در تاریخ ادبیات خوزستان در مورد ریشه و معنی کلمه «قرقیعان» دیدگاه‌های متفاوتی بیان شده است. عده‌ای معتقدند این کلمه از «قرع الباب» به معنای «در زدن» گرفته شده و به همین خاطر کودکان در خانه‌ها را برای دریافت شیرینی و عیدی می‌کوبند. دسته‌ای عقیده دارند معنی «قرقیعان یا گرگیعان» از کلمه «قره العین» گرفته شده که به معنای شادی و سرور انسان است، چون مراسم گرگیعان با تولد امام حسن مجتبی (ع) و شادمانی رسول خدا (ص) برای تولد اولین نوه اش مقارن شده است، می‌گویند که مردم برای عرض تبریک به امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، «قره عین! قره عین!»گویان به سوی منزل ایشان می‌رفتند. از این رو این تبریک گفتن، کم کم به صورت سنتی هر ساله در میان مسلمانان رواج یافته است.

امسال هم مثل سال‌های قبل، شاهد بازگشت شور و نشاط این جشن به کوچه‌ها و محله‌های خوزستان هستیم. کودکان با لباس‌های نو و کیسه‌های رنگین، با ذوق و شوق به استقبال این مراسم می‌روند و بزرگسالان نیز با همراهی خود، این سنت دیرینه را زنده نگه می‌دارند.

مراسم آئینی «گرگیعان» در شهریورماه ۱۳۹۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است. این اقدام نه تنها به حفظ و ترویج این سنت ارزشمند کمک کرده، بلکه بر اهمیت فرهنگی و تاریخی آن نیز تأکید می‌کند.

عکس: محمد آهنگر/فارس