خوزتوریسم

میراث صنعتی خلیج فارس،ظرفیت ارزشمند توسعه و کارآفرینی

فرشید خدادادیان
پژوهشگر تاریخ و میراث صنعتی .

دهم اردیبهشت ماه، در تقویم ملی ایران روز خلیج فارس نامگذاری شده است.
بر اساس منابع و متون تاریخی ۳۰ آوریل سال۱۶۲۲میلادی نیروهای پرتغالی پس از نزدیک به یکصد و هفده سال با رشادت ایرانیان به فرماندهی امام قلی خان و به روزگار شاه عباس صفوی، سواحل و جزایر خلیج فارس را ترک و حاکمیت ملی ایران بر سواحل جنوبی و جزایر ایرانی خلیج فارس تثبیت گردید.
در این سال ها از عناوین «روز ملی» ، «خلیج همیشه فارس» «غرور ملی» و ... بسیار گفته و شنیده ایم. مردمان سخت کوش و ثروتمندان محروم جنوب کشور از سواحل خورهای ماهشهر و هندیجان تا آبادان و ماهشهر و بوشهر و بندرعباس و حتی امتداد خط جنوبی تا سواحل مکران و هموطنان شریف و سخت کوش ما در جزایر کوچک و بزرگ ایرانی خلیج فارس، شاید سرخوش باشند از داشتن یک روز ملی، اما شایسته و مستحق و بهتر بگویم طلبکار حق خود از این روز و این پهنه ی دریایی ثروتمند و بی بدیل نیز هستند.
فناوری های بومی، از لنج سازی تا صید مروارید و حمل و نقل دریایی، صنایع نفت و‌گاز در سواحل و جزایر و دیگر صنایع در این منطقه، با یک پیشینه ی تاریخی قابل توجه که در مفهوم «میراث صنعتی» منطقه قابل نگرش است، این ظرفیت را ایجاد نموده و می نماید تا از منظر گردشگری صنعتی نیز بتوان برای این منطقه و ساکنان شریفش اقداماتی منطبق با توسعه پایدار و کارآفرینی کارهایی کرد.
از جرثقیل اکوان در ساحل آبادان تا نخستین سکوی دریایی صنعت نفت در بهرگانسر و از موزه ی دریا و دریانوردی بوشهر تا موزه سیراف در خانه ی سفید (وایت هاوس) کنگان. از نقطه آغاز راه آهن تاریخی جنوب-شمال در خوزستان تا اسکله های صادراتی جزیره خارک و فناوری های بومی جزیره قشم و ... فرصت های ارزشمندی برای توسعه گردشگری صنعتی بر پایه «میراث صنعتی» منطقه و پهنه ی نیلگون خلیج فارس وجود دارد که با توجه به آنها در شرایط نرمال بازار گردشگری و همچنین اقتصاد بازار صنایع دستی و محلی می توان علاوه بر تبریک دهم اردیبهشت به اهالی خلیج فارس، به سفره ی محقرشان نیز برکت بخشید.
بی انصافی است اگر منکر تلاش ها و اقدامات متولیان امر در این راستا با ساخت موزه ها، اقامت گاه ها، تفرج گاه ها و تلاش های دیگر باشیم. برگزاری نخستین همایش ملی ثبت میراث صنعتی کشور که دو سال پیش در بندر ماهشهر برگزار گردید نیز نوید بخش خوبی در این راستا بود و امید است که تداوم داشته باشد.
به خاطر داشته باشیم، هویت ملی و احساس تعلق خاطر و تعهد باور برای نسل نوپایی که در سواحل خلیج فارس و جزایر ایرانی این پهنه پا می گیرند این است که جذابیت های برون مرزی که موجد نیروی گریز از مرکز است را با جاذبه داخلی و ملی متوازن کنیم تا جوان ساحل نشین و‌جزیره نشین خلیج فارس بداند که علاوه بر روز ملی خلیج فارس، عزم ملی برای بهبود زندگی اش نیز وجود دارد.
توجه به مقوله «میراث صنعتی» و توسعه توریسم صنعتی یکی از  صدها ظرفیت توسعه این منطقه  منطبق با محورهای توسعه پایدار است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
روز ملی خلیج فارس بر همگان، خصوصا نگاهبانان و‌ حارسان این پهنه،  از خوزستان تا تنگه هرمز و جزیره نشینان آن خجسته باد.

یادی از مرحوم دکتر علیرضا خزائلی ايده پرداز دپارتمان تاریخ و باستان شناسی در شوشتر وخوزستان

 نگارش دکتر فرشید خدادادیان
پژوهشگر تاریخ و از شاگردان مرحوم

خوزستان، کهن دیارتاریخی و البته بهشت باستان شناسی ایران است و افراد زیادی در طول دوران بلند مطالعات تاریخی و همچنین فعالیت های باستان شناسی در این استان، در نزدیک کردن این دو حوزه ی به ظاهر نزدیک، اما در واقع بسیار دور از هم،موثر بوده اند و یکی از این اساتید؛ زنده یاد دکتر علی رضا خزائلی، زاده ی جغرافیای تاریخی عراق عجم و دانش آموخته دانشگاه تبریز و استاد و مدیر فقید گروه تاریخ دانشگاه آزاد شوشتر در دهه هشتاد خورشیدی در این استان بود.ایشان ریشه بسیاری از گرفتاری ها و وضعیت حال ایران و خوزستان را در رویدادهای باستانی و البته سال های نخستین قرون اسلامی جستجو می کرد و به همین دلیل بر ضرورت نزدیکی بیشتر علوم تاریخ و باستانشناسی، تاکیدی مستمر داشت.
دانشجویان آن سال های ایشان بخاطر دارند که همزمان با توسعه فعالیت ها و مطالعات باستان شناسی در چغازنبیل،شوش و شوشتر،دکتر خزائلی چگونه با هدایت تحقیقات و مقالات دانشجویی در دانشگاه پویای شوشتر پیرامون سایت های باستانی این استان از مسجدسلیمان تا ایذه و شوش و شوتر و هفت تپه و دزفول و بهبهان و همچنین هماهنگی و اعزام اردوهای دانشجویی به سایت های باستانی چغازنبیل و شوش و هفت تپه، تلاش می کرد بین قلم مورخان فردا و تیشه ی باستان شناسان فعال، قرابت و فهمی مشترک از تاریخ باستان ایجاد کند و همچنین بخاطر دارند و داریم که ایجاد دپارتمان تاریخ و باستان شناسی در خوزستان، ایده اصلی و آرزوی آکادمیک ایشان بود که البته چرخ روزگار و تعجیل اجل، مهلت تحقق نداد.
؛؛ویرانی جندی شاپور، سرآغاز زوال حیات مدنی خوزستان بود و روند سقوط زندگی شهری در مهد تمدن ایران(خوزستان) مدتها پیش از حمله ی مغول به ایران آغاز شد و بسیاری از شهرهای بزرگ و آبادی که در متون جغرافیایی قرون سوم و چهارم هجری از آنها یاد شده در قرن ششم هجری دچار رکود و ویرانی شده بودند؛؛
این گفتار،جان کلام زنده یاد دکتر خزائلی،مدیر گروه فقید تاریخ دانشگاه شوشتر و استادیار تاریخ دانشگاه تبریز در بررسی دلایل زوال مدنیت خوزستان و گسترش زندگی عشایری در مهد تمدن ایران بود.
علیرضا خزائلی، متولد سال۱۳۴۵ در اراک بود.سرزمینی واقع در جغرافیای تاریخی عراق عجم و شاید تنفس در همین جغرافیای تاریخی بود که او را پس از اخذ دیپلم برای ادامه تحصیل در رشته تاریخ به دانشگاه تبریز کشاند.خزائلی در سال۱۳۶۸موفق به اخذ درجه لیسانس و بلافاصله در مقطع کارشناسی ارشد همان دانشگاه نیز پذیرفته و در زمستان سال۱۳۷۳ از پایان نامه خود با عنوان؛ تحقیق و تصحیح انتقادی حدیقه هفتم از روضه هشتم تاریخ خلد برین با راهنمایی دکتر یوسف رحیم لو دفاع و موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد تاریخ شد. (۱)
حدفاصل این زمان تا تیرماه سال۱۳۸۲ که با ارائه پایان نامه با عنوان؛ رشد و زوال شهرهای ایران در دوره ایلخانان، به راهنمایی دکتر داود اصفهانیان در همان دانشگاه موفق به اخذ دانشنامه دکتری گردید(۲) دانشجویان علاقه مند به رشته تاریخ در خوزستان این شانس را داشتند که در جمع اساتیدی کاربلد و فرهیخته،نام استاد علیرضا خزائلی را بعنوان مدرس برخی دروس تخصصی خود ببینند و مدتی بعد نیز پای میز او بعنوان مدیرگروه تاریخ،شنونده حرفهای شیرین و چهره مهربانش باشند که علم و فروتنی را همزمان با هم داشت.
دکتر خزائلی، درکنار تخصص ویژه در دوره ایلخانی، در مطالعات مرتبط با فلسفه تاریخ، روش تحقیق و تحلیل تاریخی دلایل توسعه نیافتگی ایران نیز صاحبنظر بود و شاگردانش از خوان دانش او بهره مند می شدند.
بررسی و خوانش ویژگی های علمی،فرهنگی و تاریخی ایران در زوگار باستان، یکی از دغدغه های علمی اصلی او بود و شاید همین اهمیت خوزستان در تاریخ باستان ایران بود که او را همزمان با تحصیل در مقطع دکتری، برای تدریس به شوشتر باستانی و تاریخی کشانده بود.
او، چنانچه بعدها و در بهارسال۱۳۸۴ (در کسوت استادیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز)در همایش”جندی شاپور در گذر تاریخ”، برگزار شده در دانشگاه شهید چمران اهواز عنوان نمود؛با تاکید بر اعتبار و اهمیت باستانی جندی شاپور، ویرانی آن را نیز سرآغاز زوال حیات مدنی خوزستان می دانست و همواره به داشتن نگاه نقادانه به آن تاکید داشت.
زنده یاد دکتر خزائلی چنانچه در آن سخنرانی خود نیز بیان نمود، باور داشت؛روند سقوط زندگی شهری در مهد تمدن ایران(خوزستان) مدتها پیش از حمله مغول به ایران آغاز شد و بسیاری از شهرهای بزرگ و آبادی که در متون جغرافیایی قرون سوم و چهارم هجری از آنها یاد شده در قرن ششم هجری دچار رکود و ویرانی شده بودند.پیش از حمله مغول بسیاری از جاده های تجاری و سدها و شبکه آبیاری این ایالت ویران و شمار سکنه عشایری در آن افزونی یافته بود.آمدن مغولان و حضور آنها در خوزستان، باعث متراکم تر شدن جمعیت عشایری در این ایالت شده و در نهایت تاثیرات منفی استیلای آنها بر حیات مدنی، روند سقوط شهرنشینی در خوزستان را تشدید کرد و در دوره بعد زا مغول تا اوایل سده اخیر ادامه یافت.(۳)
دکتر خزائلی کلید فهم بهتر امروز را در مظالعه دقیق گذشته می دانست و در این راستا تلفیق علم تاریخ با دانش باستان شناسی را راهگشای درک علمی بهتر محقق و پژوهشگر می دانست.او که بر مفهوم “جغرافیای تاریخی” چنانچه بعدها نیز در یکی از تالیفات خود با عنوان؛ جغرافیای تاریخی سرزمین های اسلامی نشان داد، تاکید ویژه می نمود، جغرافیای تاریخی و باستانی خوزستان را بهشت پژوهش های تاریخی و کاوش های باستان شناسی می دانست و با آسیب شناسی فاصله بین این دو مقوله نزدیک به هم از منظر مفهومی در محیط های آکادمیک و دانشگاهی، همواره تلاش می نمود دانشجویانش با نگاه باستان شناسانه، مفاهیم تاریخی را تحلیل کنند و حتی باور داشت، بسیاری از موارد تاریخی روزگار معاصر نیز ریشه هایی باستانی و عمیق دارند.
دکتر علیرضا خزائلی متاسفانه در خرداد۱۳۸۸ بدلیل ابتلا به بیماری سرطان درگذشت.پیکرش را در زادگاهش به خاک سپردند، اما آموزه هایش تا همیشه در آثار برجای مانده اش باقی و جاری خواهد ماند.روحش شاد و راه علمی و پزوهشی اش مستدام و پر رهرو باد.
پانوشت ها:
۱و۲-فهرست پایان نامه های دفاع شده کارشناسی ارشد و دکتری تاریخ دانشگاه تبریز در پرتال رسمی آن دانشگاه
۳-نگاه کنید به چکیده سخنرانی دکتر علیرضا خزائلی در همایش جندی شاپور در گذر تاریخ در خبرگزاری ایرنا کدخبر۶۳۱۳۹۳۴تاریخ ۲۵فروردین

پل تله زنگ یادگار زخمی و پایدار دوران جنگ تحمیلی + فیلم

پل تله زنگ به دلیل موقعیت استراتژیک در مسیر ریلی شمال به جنوب در سال‌های جنگ تحمیلی بارها مورد حمله هوایی قرار گرفت.

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان ، همواره می‌توان از راه آهن به عنوان یکی از زیرساخت‌های اساسی یک کشور در بخش حمل و نقل یاد کرد، زیرساختی که در کشور ما علاوه بر قدمت زیاد توانسته است، همواره در مواقع سخت یاری دهنده باشد.

خطوط ریلی با توجه به پتانسیل بالای که در بخش حمل مسافر و بار دارد، می‌تواند در مواقع حساسی مثل حوادث غیر مترقبه و جنگ‌ها نقش ایفا کند و این در شرایطی است که امنیت و توان جابجایی بالا و کاهش هزینه‌ها در مقایسه با بسیاری از وسائط نقلیه دیگر گواهی بر این ادعا است.

با ورق زدن کارنامه دفاعی ایران در ۸ سال جنگ تحمیلی جایگاه راه آهن بسیار حائز اهمیت و پر رنگ است.

پل تله زنگ در کیلومتر ۵۸۷ مسیر راه آهن لرستان، حد فاصل دورود و اندیمشک واقع شده است.

این پل در ۶۴۰ متری ایستگاه تله زنگ قرار گرفته و امکان عبور قطار را از روی دره عمیقی فراهم می­کند.

پل تله زنگ یکی از استراتژیک‌ترین پل‌های ایران است که نقش مهم و اساسی در روند انتقال تجهیزات و امکانات در دوران دفاع مقدس داشته است.

روایتگر خاطرات راه آهن می‌گوید: یکی از مناطقی که در جریان جنگ تحمیلی بار‌ها توسط عراق مورد حمله هوایی قرار گرفت پل تله زنگ بود.

سید حسام الدین نبوی بیان کرد: این پل در مسیر راه آهن شمال به جنوب در لرستان و بین شهرستان دورود و اندیمشک قرار دارد که به خاطراهمیت استراتژیک این پل در جریان جنگ تحمیلی بار‌ها مورد هجوم هواپیما‌های بعثی قرار گرفت، چون آن‌ها می‌خواستند یکی از شریان‌های حیاتی در جنگ علیه ایران را قطع کنند.

او می‌گوید: در ده‌ها حمله‌ای که آن‌ها به این پل داشتند آسیب‌ها آنچنان زیاد نبوده است.

او با روایت روز‌های گذشته بر پل تله زنگ گفت: حرکت قطار‌ها در هنگام جنگ تحمیلی فقط در روز انجام می‌شد، زیرا روشنایی قطار احتمال حمله هوایی دشمن را افزایش می‌داد.

علی نبوی ادامه داد: در دوران جنگ تحمیلی یک قطار بیمارستانی در مسیر خوزستان به تهران شهدا و مجروحان جنگ را از خط مقدم جبهه به پایتخت اعزام می‌کرد.

ارتش بعث عراق با حملات سنگین به دنبال قطع پشتیبانی ریلی از جنوب بود

در بمباران ایستگاه اندیمشک ۵۴ فروند هواپیما در یک روز به طور مداوم در مدت ۴۵ دقیقه ایستگاه را مورد حمله قرار دادند که عده‌ای از هموطنان که برخی از آنان کارکنان راه آهن بودند، به شهادت رسیدند.

همچنین پل تله زنگ، با دو فروند هواپیمای عراقی مورد هدف قرار گرفت و تخریب شد و در پی‌تخریب این پل ارتباط ریلی شمال جنوب کشور مسدود شد.

پس از این حادثه کارکنان و مسئولان راه‌آهن از همان ابتدای حادثه جهت برقراری مجدد ارتباط با ایجاد ایستگاه فرعی و موقت در ضلع شمالی پل و احداث پل عابر فرعی که کمتر از یک هفته طول کشید، برای انتقال مسافران و رزمندگان به آن سوی پل اقدام کردند.

در حال حاضر از پل تله زنگ برای تردد قطار‌ها استفاده نمی‌شود و فقط یادگار‌های حملات راکتی دشمن بر تن این گل استراتژیک باقی مانده است و در جوار این پل خط ریلی جدید‌ای برای تردد قطار ساخته شده است.

پراستفاده‌ترین متن فارسی در جهان چیست؟

پژوهشگر و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی می‌گوید: شعر عاشورایی محتشم کاشانی پراستفاده‌ترین متن فارسی در جهان است.

به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، مرتضی رضوان‌فرد پژوهشگر و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی که به تهیه شناسنامه برای کتیبه‌های فارسی در جهان مشغول است، وی با اشاره به کتاب «میراث مشترک ایران و جهان با تکیه بر کتیبه‌های فارسی» که در فرهنگستان هنر منتشر خواهد شد، گفت: موضوع این کتاب کتیبه‌های فارسی در گستره جهانی است و دربردارنده حوزه تاثیرگذاری فرهنگ و تمدن ایرانی است. چندسالی است که تلاش دارم کتیبه‌های فارسی را در سراسر جهان شناسایی و مستند کنم، بنابراین به صورت میدانی به مناطق مختلف می‌روم و کتیبه‌ها را مستند می‌کنم که پس از خوانش و تهیه متن کتیبه‌ها، همراه با تصویر ساختمان و خود کتیبه، در قالب کتاب منتشر خواهد شد.

و در ادامه بیان کرد: گستره فعالیت‌هایم از شرقی‌ترین بنادر آسیا شروع می‌شود و تا آفریقا و اروپا ادامه دارد و خوشبختانه تعداد نسبتا زیادی کتیبه فارسی در این گستره وجود دارد که اطمینان دارم موضوع و محتوای این کتاب برای ایران‌شناسان و ایران‌دوستان بسیار جذاب خواهد بود.

رضوان‌فرد همچنین با اشاره به ترجیع‌بند محتشم کاشانی در کتیبه‌های فارسی که در بخش مذهبی کتاب آورده شده است، گفت: اولین‌بار در مسجد شاه‌عباس صفوی در شهر دربند داغستان روسیه (شهری که خسرو انوشیروان و پدرش قباد ساسانی به عنوان بام تمدن ساسانی ساخته‌اند) مرثیه محتشم را در حاشیه محراب دیدم، بعد در برمه یا همان میانمار در شرق آسیا، کاظمین عراق، زنگبار و دارالسلام در تانزانیا و بندر مومباسا در کنیا. باید بگویم شعر محتشم در وصف عاشورا فراوان‌ترین متن فارسی است که من از شرق آسیا تا شرق آفریقا مستند کرده‌ام.

رضوان‌فر درباره دلایل فراوانی ترجیع‌بند محتشم در این گستره جغرافیایی بیان کرد: به نظرم یکی از دلایلش قدرت و استحکام ساختار این شعر است، چون شاعران نام‌آور بسیاری مرثیه‌سرایی کرده‌اند، اما این مقدار تاثیرگذار نبوده است. دوم این‌که به قول مرحوم جابر عناصری حضور جنبه‌های نمایشی و صحنه‌پردازی قدرتمند در این شعر باعث اثربخشی و ماندگاری آن شده است.

این مرثیه از ابتدا «باز این چه شورش است؟ که در خلق عالم است» با یک عظمت و حماسه آغاز می‌شود. نوع نگاه محتشم نوعی رستاخیز و قیامت در کل جهان عالم است و در کنار این عظمت از مظلومیت و ظلمی که نه فقط به امام حسین (ع) بلکه ظلمی که به پنج تن آل عبا صورت گرفته می‌گوید.

‌می‌توان گفت ترجیع‌بند محتشم، پرچم و بیانیه تشیع در مناطق مختلف جهان است. حتی می‌شود گفت موضوعی ایدئولوژیک برای حکومت صفویه بوده که ابتدا به عنوان نماد دولت صفوی و بعد نماد تشیع در کشور‌های مختلف مطرح شده است.

البته اضافه کنم دو علامت را در این کشور‌ها بسیار دیدم؛ یکی علامت شیر و خورشید که در مساجد و قبور و بنا‌های مختلف استفاده شده و به نظر می‌رسد نشان ایرانی بودن است و بعد ترجیع‌بند محتشم که نماد شیعه بودن است.

برگی از تاریخ ماندگار خوزستان

یکی از نامه‌های ثبت شده امام جواد علیه‌السلام در تاریخ، نامه ایشان به یکی از خواص اصحاب خود؛ علی‌بن مهزیار اهوازی است.

به گزارش روابط عمومی و ستاد اقامه نماز اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خوزستان به نقل از ایکنا خوزستان، یکی از نامه‌های ثبت شده امام جواد علیه‌السلام در تاریخ، نامه ایشان به یکی از خواص اصحاب خود؛ علی بن مهزیار اهوازی است.

این نامه در کتاب «الغیبه، شیخ طوسی» و «بحارالانوار، علامه مجلسی» نقل شده است. متن نامه چنین است:

بسم الله الرحمن الرحیم. یا علی احسن الله جزاک و اسکنک جنته و منعک من الخزي فی الدنیا و الآخرة و حشرک الله معنا. یا علی قد بلوتک و خیرتک فی النصیحة و الطاعة و الخدمة و التوقیر و القیام بما یجب علیک. فلو قلت اني لم ار مثلک لرجوت ان اکون صادقا فجزاک الله جنان الفردوس نزلا فما خفی علی مقامک و لا خدمتک فی الحر و البرد، فی اللیل و النهار فاسأل الله اذا جمع الخلائق للقیامة ان یحبوک برحمته تغتبط بها انه سمیع الدعاء.

به نام خداوند بخشاینده مهربان. ای علی بن مهزیار خداوند به تو جزای نیکو عنایت فرماید و جایگاه ترا بهشت قرار دهد و از خواری دنیا و آخرت مصون دارد و تو را با ما محشور بگرداند.

تو را به پند و اندرز و اطاعت و خوف و وقار و مسکنت و در آنچه واجب است آزمودم، اگر بگویم مانند تو را در میان اصحاب ندیده‌ام، امیدوارم راستگو باشم، خداوند جزای اعمال نیک تو را بهشت برین قرار دهد، البته مقام تو بر ما پنهان نیست و خدمت تو هم پوشیده نیست که در سرما و گرما و شب و روز به واجبات قیام کردی، من از پیشگاه خداوند تقاضا دارم وقتی که همه خلائق را جمع می‌کند‏، تو را به پاس دوستی ما به رحمت خویش متنعّم سازد به طوری که مورد غبطه دیگران گردد، او خداوندی است که شنونده هر دعایی است.


علی بن مهزيار دورقی اهوازی مكنی به ابوالحسن، از فقها و دانشمندان شيعه و از محدثان موثق احاديث ائمه اطهار(ع) بوده كه در وثاقت او شك و ترديدی وجود ندارد.
وی به سال ۱۵۴ هجری قمری از پدری نصرانی به دنيا آمد و گويند كه خود نيز در آغاز نصرانی بوده كه بعد در كودكی همراه پدرش مسلمان شده است.
علی بن مهزيار اهوازی، در قرن سوم هجری قمری می زيسته است. وی از اصحاب امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی و امام عسكری(ع) بوده و احكام دينی را نزد آنها فرا گرفته و در برخی از مناطق، بخصوص در اهواز به عنوان نماينده ايشان بوده است.
علی بن مهزيار از مردم دورق (شادگان امروزی) بود كه بعدا در اهواز ساكن شد. محل تولد ايشان منطقه هنديجان می باشد ولی با توجه به اينكه در قرن سوم هجری قمری هنديجان از توابع شهر دورق بود لذا او را اهل دورق معرفی كرده اند . به طور كلی در مورد زادگاه علی بن مهزيار می توان به اين نتيجه رسيد كه وی در هنديجان به دنيا آمده است و هنديجان از توابع دورق و دورق از توابع خوزستان بوده است و اينكه در متون عربی محل و زادگاه وی را بلاد فارس نام برده اند منظور سرزمين ايران است و اهوازی بودن هم به معنای خوزستانی بودن است.
علی بن مهزيار علم فقه و شناخت احكام دينی رانخست نزد حسين بن سعيد اهوازی كه از بزرگان دين است آموخت و بعدها از محضر چهار تن از امامان شيعه بهره مند گرديد. ايشان از حضرت امام رضا و امام جواد عليهما السلام روايت كرده است و از اصحاب خاص امام محمد تقی(ع) به شمار می رفت و از جانب حضرت و كالت داشت. بدين گونه در نزد آن حضرت مقامی بس بزرگ يافت و نيز از اصحاب امام هادی(ع) بود و در بعضی از نواحی وكيل آن ذات مقدس بود.
بنا بر روايات تاريخی هنگامی كه مامون خليفه عباسی دستور داد تا امام رضا(ع) به عنوان وليعهد او از مدينه عازم خراسان شود امام(ع) در مسير حركت خود در روز شانزدهم صفر سال ۲۰۱ هجری قمری وارد اهواز شد و چند روزی در اين شهر توقف نمود . بعدها در محل اقامت امام (ع) مسجدی به نام مسجد الرضا (ع) بنا گرديد كه علی بن مهزيار وصيت كرد پس از مرگ او را در مسجد دفن كنند. در قسمت غربی بقعه وی و پيوسته به مقبره سالنی وجود دارد كه احتمالا همان مسجدی است كه به آن اشاره شد.
علی بن مهزيار فقيهی صاحب نام و دانشمندی سترگ و عالمی جليل القدر و محدثی صادق و آشنا به سياست بوده كه سرپرستی قسمتی از كارهای اقتصادی و سياسی منطقه را به عهده داشتند. ايشان به اهل بيت و ائمه هدی علاقه فراوانی داشت و هيچگاه از پشتيبانی خود نسبت به اين خانواده غفلت نكرد. او از شاگردان برگزيده امام هشتم حضرت رضا(ع) و از جانب آن حضرت جانشين عبدالله بن جندب وكيل امام صادق و امام كاظم(ع) شدند.
امام جواد(ع) به او فرمودند: ای ابوالحسن علی بن مهزيار اگر بگويم در تمام عمرم شخصی به خوبی شما نديده ام اميدوارم كه در سخنم راستگو باشم و در نامه ای ديگر خطاب به او می فرمايد: خداوند تو را خشنود گرداند به بهشت.
علامه شيخ شوشتری صاحب قاموس الرجال، شخصيت او را از نواب اربعه بالاتر می داند، وی متجاوز از سی و سه كتاب در روايات و احاديث تاليف نموده كه از نظر علمای شيعه كليه روايات و اخباری كه از او نقل گرديده مستند و موثق است.
مزار نورانی او جاذبه میراث معنوی اهواز و زيارتگاه عموم است، مردم از جاهای دور و نزديك به زيارت اين شيفته اهل بيت می آيند و حاجات خود را از او در خواست می كنند و كرامتها از آن بزرگوار ديده شده است.

شهر تاریخی بابل - عراق

بابل؛ شهری که تمدن بشر به آن وابسته است بقایای شهر تاریخی بابل (در مجاورت شهر حله کنونی عراق) قدمتی چندین هزار ساله دارد.

در دوره‌های مختلف تاریخی سومریان، اکدیان، مادها و ... این شهر را به عنوان مرکز اصلی خود برگزیده بودند.

طبق ادعای مطرح شده در کتب عتیق، بابل به دست نمرود تاسیس شده است.

حمورابی یکی از پادشاهان بزرگ بابل بود که برای اولین بار در تاریخ بشر، قوانین شهروندی را وضع کرد.

سنگ‌نوشته حمورابی که شامل ۲۸۲ ماده قانونی در باب حقوق جزا، حقوق مدنی و حقوق تجارت است هم‌اکنون در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود.

بابل مدت‌ها قلمرو کلدائیان نیز بود که بخت‌النصر معروف‌ترین پادشاه آن سلسله است.

او دو بار به منطقه بیت‌المقدس (اورشلیم) حمله کرد و ۳ تن از پیامبران بنی‌اسرائیل (دانیال، حزقیال و عذرا) را نیز به اسارت گرفت.

بخت‌النصر باغ‌های معلق بابل را برای آمیتیس همسر ایرانی‌اش ساخت. این سلسله با حمله کوروش شکست خورد و بابل به دست هخامنشیان افتاد و تا سال‌ها محل حضور ولیعهد بود.

در سال ۳۳۰ قبل از میلاد دوباره ورق در شهر بابل برگشت و با شکست داریوش سوم از اسکندر مقدونی، این شهر جزئی از بزرگترین امپرواتوری تاریخ شد.

در دوره پس از اسکندر، بابل محل جنگ‌های داخلی شد و به مرور از جمعیت آن کاسته شد به گونه‌ای که در دوره‌های پارتیان و ساسانیان شهری خالی از سکنه بود.

در دوره اسلامی این شهر رفته رفته جایگاه سابق خود را پیدا کرد و اسم آن نیز به حلّه تغییر کرد.

عکاس : حمید عابدی

کَت ،دالانی خنک رو به تاریخ کُهن

شگفتی‌های بسیاری در دنیای اطراف ما وجود دارند که در ابتدا هنر دست طبیعت بودند، اما بتدریج بشر تیشه به دست به جان آن‌ها افتاد.

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان، یک روز بهاری، تصمیم گرفتم به یکی از شهر‌های شمالی خوزستان سفر کنم، دزفول را به عنوان مقصد سفرم انتخاب کردم، یکی از شهر‌های زیبا با مردمانی خونگرم و مهمان نواز که آوازه اش گردشگران را هم از آنسوی مرز‌ها به خود جذب می‌کند.

به مقصد رسیدم، هوای دلپذیری داشت، بین تابلو‌های راهنمایی نام ساحل رودخانه دز را جست و جو می‌کردم، به محل که رسیدم دیوار‌هایی سنگی آنسوی رودخانه و حفره‌هایی شبیه به غار در دل این دیوار‌ها نظرم را جلب کرد.

یاد سال‌های کودکی و روز‌های قبل از کرونا افتادم که با گرم شدم هوا به این حفره‌های غار مانند پناه می‌بردیم، درون این غار‌ها که در گویش دزفولی به آن کَت می‌گویند، هوایی خنک و دل انگیز داشت، آنقدر دلپذیر بود که حتی پرندگان هم در آن‌ها لانه می‌ساختند تا از گرمای سوزان در امان بمانند.

آب تنی روزانه و شیرجه زدن در آب سرد دز، خوردن نوشیدنی‌های خنک، نوشیدن چای قند پهلو بعد از شنا و... زیباترین خاطراتی هستند که با یاد دارم، درون این غار‌ها تاریک بود، بطوریکه بدون نور مصنوعی نمی شود یک قدم جلوتر را دید، با پله‌های نامساوی و سنگی می‌شد به طبقات پایین‌تر رفت، دستم را بر دیواره‌های سنگی و زِبر می‌گرفتم و سنگ‌های ریز و درشت را کف دستهایم حس می‌کردم، هرچه از سطح زمین پایین‌تر می‌رفتم، فضا تاریک تر و هوا هم سردتر بود.

در همین فکر‌ها محو تماشای رودخانه زیبای دز بودم که در یک نگاه گمان کردم آسمان بر بستر رودخانه نشسته است، آبی زلال داشت، بطوریکه سنگ‌های کف آن را به راحتی می‌توانستم ببینم و آن‌ها شمارش کنم، صدای دلنواز رودخانه آرامشی وصف ناپذیر القا می‌کرد.

دخمه‌هایی که روبرویم خودنمایی می‌کردند، سبب شد راهی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان دزفول شوم تا درباره آن‌ها بیشتر بدانم.

گزارش کامل در ادامه نوشته

پنجم خرداد ماه سالروز کشف اولین چاه نفت خاورمیانه

فیلم شبیه‌سازی شده از لحظه تاریخی کشف نفت در مسجدسلیمان

پنجم خرداد سالروز فوران نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان می‌باشد و این فیلم که توسط شرکت بریتیش پترولیوم ساخته شده لحظه کشف نفت در سال ۱۲۸۷ را نشان می دهد.

مسجدسلیمان در کشور به شهر اولین ها معروف است؛ روزگاری که بسیاری از شهرهای کشور فاقد امکانات مدرن بودند ،

ین شهر دارای فرودگاه، سوپرمارکت‌های لوکس، استخر،استادیوم ورزشی و ... بود؛ اما امروز این شهر دارای محرومیت هایی است که نیازمند توجه مسئولین است.

سالروز کشف نفت در مسجدسلیمان را گرامی باد

برای تماشای کلیپ روی تصویر زیر کلیک کنید

.

«رایة العباس»؛ سنتی ۷۰۰ ساله / برکت وفاداری حضرت ابوالفضل(ع) در زندگی عشایر عرب

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با اشاره به پیشینه هفتصد ساله «رایة العباس» گفت: عشایر عرب توجه خاصی به وفا، پایداری و شجاعت حضرت عباس(ع) دارند و از این ویژگی‌ها در قالب رسم «رأیة العباس» برای خود یک فرهنگ و اهرم امنیتی اتخاذ کردند.

مجید خطیب الطرفی، ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش اقوام استان خوزستان، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان اظهارکرد: امام صادق(ع) درباره جایگاه حضرت اباالفضل(ع) فرمودند که «كَانَ عَمُّنا العبَّاس بن عليٍّ نافذ البصيرة، صَلب الإيمان، جاهد مع أبي عبد الله (عليه السلام)، وأبلى بلاءً حسناً، ومضى شهيداً» عموی ما عباس، دارای بصیرت نافذ بود. بینشی ژرف و ایمانی راسخ داشت که همراه امام حسین(ع) جهاد کرد و در راه خدا شهید شد. 

وی گفت: ما در زیارت حضرت ابوالفضل(ع) عرضه می‌کنیم: «السلام علیک ایها العبد الصالح، المطیع لله و الرسول(ص) و الامیرالمومنین(ع)». عبد صالح بودن اولین ویژگی حضرت است. ایشان کسی است که با آن درجه از شجاعت و قدرت، «عبد» و بنده است و این خیلی مهم است. تمام خصوصیات انسانی در وجود حضرت ابوالفضل(ع) وجود دارد. 

خطیب در ادامه درباره رسم «رأیة العباس» در میان عشایر عرب گفت: عشایر توجه خاصی به وفا، پایداری و شجاعت حضرت عباس(ع) دارند و از این ویژگی‌ها در قالب رسم «رأیة العباس» برای خود یک فرهنگ و اهرم امنیتی اتخاذ کردند. 

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با اشاره به پیشینه هفتصد ساله «رایة العباس» گفت: قبائل عرب پیش از اسلام در صورت برقراری صلح میان دو قبیله از «جفنه» استفاده می‌کردند و در ادامه گوسفندی قربانی و خونش را در داخل جفنه می‌گذارند. جفنه، ظرفی است که دو کف دست در آن جای می‌گیرند. برای برقراری صلح در آغاز، بزرگ خاندان قاتل، کف دست خود را در داخل جفنه قرار می‌دهد سپس بزرگ خاندان مقتول کف دست خود را در کنار دست بزرگ خاندان قاتل قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: بزرگان قبائل در مراسم برقراری صلح حضور دارند که یکی از آنها به نمایندگی از حاضران، کف دست خود را بر بالای کف دستان بزرگ دو قبیله متخاصم قرار می‌دهد. البته میزان دیه از سوی بزرگ خاندان مقتول تعیین می‌شود که در ادامه صلح و سازش  میان دو قبیله برقرار و به خصومت‌ها پایان داده می‌شود.

خطیب با اشاره به اینکه با ظهور اسلام رویه صلح میان قبایل تغییر پیدا کرد، گفت: در صدر اسلام، پس از برقراری صلح و پرداخت دیه، عبارت «لک الامان» بیان می‌شود، خاتمه بخشی به خصومت‌ها با بیان عبارت «لک الامان» به خوبی از قدرت شیوخ و انسجام عشایر در برقراری امنیت جامعه سخن می‌گوید.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به رسم «رأیة العباس» بیان کرد: در برهه‌ای از زمان، در کاروان‌های زیارتی اباعبدالله الحسین(ع) و ابوالفضل العباس(ع)، «رایه» یا پرچم سفید گره خورده از سوی زائران برافراشته می‌شد، زیرا راهزنان با مشاهده چنین رأیتی که میان زائران به رایة العباس معروف شده، دچار ترس و وحشت شده و از هر گونه دست درازی به اموال زائران خودداری می‌کردند.

ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش خوزستان ادامه داد: زائران هنگام رسیدن به قبه حضرت ابوالفضل العباس(ع)، رایة را به یکی از سادات(فرزندان مولای متقیان) برای باز کردن گره تقدیم می‌کنند.

این کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان اضافه کرد: عشایر عرب به ویژه در جنوب عراق، فرات اوسط و اهواز برانگیخته شده و اذعان داشتند که راهزنان از رایة العباس هراس بسیاری دارند. از این رو اکنون رایة العباس برای حفظ امنیت جامعه و برقراری صلح در میان دو قبیله متخاصم گره می‌خورد.

وی در رابطه با چگونگی گره زدن رایة العباس خاطرنشان کرد: رایة روی یک نيزه گره زده می‌شود که بزرگ عشیره یا قبیله قاتل، از سر نیزه گره می‌زند؛ چنین کاری گویای اعتراف کامل به جنایت صورت گرفته است، این اعتراف در برابر بزرگان عشایر حاضر در مجلس و همچنین بزرگ خاندان مقتول صورت می‌گیرد. بزرگ خاندان مقتول نیز پایین نيزه را گره می‌زند. چنین کاری دلالت بر تواضع بزرگ عشیره مقتول نسبت به عشایر حاضر در جلسه دارد که درخواست صلح کردند.

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان اضافه کرد: یکی از سادات حاضر در مجلس، عصا را از وسط گرفته و اقدام به باز کردن دو گره می‌کند و به میمنت رأیة العباس، مبلغی از مبلغ تعیین شده کسر می‌شود و در نهایت صلح میان دو عشیره یا قبیله برقرار می‌شود.

خطیب ادامه داد: مراسم مذکور تحت عنوان «مشیه» یا جلسه‌ای که بزرگان عشایر و قبایل در آن حضور دارند، نام‌گذاری می شود. به عبارت دیگر بزرگان و در رأس آنها علمای دین و ساداتی که در حل و فصل درگیری های طایفه ای مؤثر هستند، پس از بحث و تبادل نظر و شنیدن گزارش کامل واقعه از زبان بزرگ عشیره یا قبیله مقتول تصمیم نهایی را اتخاذ کرده و دیه متعارف دریافت می‌شود.

وی با بیان اینکه یکی از فلسفه‌های رایة العباس، این است که کفیل دو عشیره حضرت ابوالفصل العباس(ع) است، گفت: این سنت نیک از بروز فجایع بسیار، جلوگیری کرده و به عنوان یک اهرم بازدارنده بی نظیر در میان عشایر مطرح است.

خطیب با اشاره به گسترش این فرهنگ در زندگی عشایر عنوان کرد: در مراسم خواستگاری با خواندن فاتحه برای حضرت ابوالفضل العباس(ع) به وفایشان برای سیدالشهدا اشاره می‌شود.

ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش  استان خوزستان با اشاره به سفارش امام علی(ع) برای اصلاح ذات البین اظهار کرد: امام علی(ع) در سخنی فرمودند که رسول خدا(ص) فرمودند: «آشتی دادن مردمان بهتر از سال‌ها نماز و روزه است» و در عین حال می‌فرمایند که «شما، و همه فرزندانم و کسانی که نامه‌ام بدان‌ها می‌رسد را به آشتی با یکدیگر سفارش می‌کنم.»

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با بیان اینکه عدم وجود اختلاف و تبعیض و تفاوت در میان طبقات جامعه معنای دیگر اصلاح ذات البین است، عنوان کرد: جامعه باید به گونه‌ای باشد که افراد در آن از حداقل ضروریات زندگی بهره‌مند باشند. رسول خدا(ص) در حدیثی می‌فرمایند که مؤمن نسبت به مؤمنان چون نسبت سر به تن است و وقتی از دردی شکایت کند اعضای تنش همدیگر را به یاری او می‌خوانند.

تاریخچه  نیشکر در ایران:

استان خوزستان از دیرباز مهد کشت نیشکر ایران بوده و کشت نیشکر در خوزستان ۷۰۰ تا ۸۰۰ سال قبل از میلاد رواج داشته و کلمه خوزستان به معنی شکرستان می‌باشد. 

ریشه لغوی شکر به کلمه ساکارا مربوط می شود که در زبان سانسکریت به گیاه نیشکر اطلاق شده است. طبق شواهد تاریخی، ایرانیان از نخستین اقوامی بودند که شکر را می شناختند .همچنین سوابقی از کاربرد واژه شکر در زبان پهلوی و نوشتار های دوره ساسانیان وجود دارد.  شکر غالباً از دو گیاه نیشکر (CANE) و چغندر قند (Sugar beet) به دست می آید، ولی سابقه کشت نیشکر بسیار طولانی بوده و به چند هزار سال قبل از میلاد در جزایر جنوب شرق آسیا بر می گردد،

 از جمله دلایلی که باعث استقرار این گیاه در منطقه شده، وجود خاک‌های حاصلخیز، آب فراوان، درجه حرارت مناسب و نور کافی می‌باشد. آغاز فعالیت برای کشت نیشکر در خوزستان در سال ۱۳۱۶ الی ۱۳۱۸ بوده ولی شروع جنگ جهانی و کارشکنی شرکت نفتی سابق ایران و انگلیس باعث عدم رسیدگی به این فعالیت شد. با همکاری FAO در سال ۱۳۳۰ برنامه کشت نیشکر در خوزستان پایه گذاری شد و تا امروز ادامه داشته بطوری که در حال حاضر برنامه توسعه نیشکر یکی از بزرگترین طرحهای ملی ایران است. سطح زیر کشت این محصول در سال ۱۳۶۵ به مقدار ۲۸۰۰۰ هکتار با متوسط عملکرد ۸۳ تن ساقه در هکتار بوده است.اوج اهميت نيشكر در خوزستان را باید به دوران قبل از اسلام در دوره ساسانيان جست. اما پس از دوران ساسانیان در قرون اوليه هجري ني عسكري يكي از بهترين و پر عيارترين انواع نيشكرهاي خوزستان بوده است و شوشتر، شوش، جندي شاپور و اهواز به مراكز استحصال شكر و تصفيه آن تبديل شده بودند.
آباداني مزارع نيشكر اهواز تا قرن پنجم و ششم هجري نيز باقي بود، اما كم كم اين رونق رو به زوال نهاد و به توليد محلي بسنده شد. طبق بررسي هاي علمي، از نظر فيزيولوژي نيشكر بدون تصفیه مي تواند تا 180 تن ني در هكتار توليد كند اما باید گفت که خوزستان تنها منطقه در جهان است كه تا 220 تن ني در هكتار نيز توليد كرده است.

برخي از مورخين نظیر پرفسور گریشمن از رواج كشت نيشكر در ايران از زمان اشكانيان یاد می کنند. اما برخی مورخین نیز کشت نیشکر را پس از لشکرکشی های داریوش اول به هندوستان و در اوایل قرن پنجم قبل از میلاد یا پس از حمله اسکندر مقـدونی به هند و بـازگشت وی به ایـران می دانند.

منبع: توسعه نیشکر و صنایع جانبی

برداشت نیشکر از مزارع نیشکر دعبل خزاعی- خوزستان

عکس: میلاد حمادی