خوزتوریسم

آسیاب‌های آبی دزفول؛ قرن‌ها گردش آب و سنگ

آسیاب‌های تاریخی دزفول حدود ۱۷۰۰ سال قبل یعنی در دورۀ ساسانیان و در واقع همزمان با ساختِ اولیۀ شهر دزفول ساخته شده‌اند.

پیشینه تاریخی آسیاب‌های آبی در ارتباط با سازه پل قدیم دزفول بوده که به دوره ساسانیان بر می‌گردد اما عمده آثار موجود از آسیاب‌ها که در سه بخش از رودخانه موجود می‌باشند به دوره‌های تاریخی صفویه و قاجاریه برمیگردد

کنار هم قرارگیری آسیاب‌ها به شکلی است که در گذشته حالت سد مانند داشته تا آب را به جای مورد نظر هدایت کنند.

شکل معماری آسیاب‌ها برگرفته از سبک معماری بومی شهرستان دزفول بوده و به صورت یک مجموعه به هم پیوسته ساخته شده و به هم مرتبط است.

پایه آسیاب‌ها از ملات گچ، خاکستر و آجرها در سه ردیف ساخته شده‌اند که تکرار شده و در قسمت‌هایی از سنگ ساخته می‌شود. دیوارها نیز از آجر و سنگ قلوه رودخانه و ملات ساروج که نوعی آهک‌بندی بوده پوشیده شده است.

تعداد این آسیاب‌ها بین ۵۰ تا ۶۰ حلقه بوده که برخی از آن زیر پل قدیم ، برخی زیر پل جدید و برخی در محدودۀ «علی کله» شهر دزفول قرار گرفته‌اند.

البته به مرور زمان به دلیل طغیان رودخانه و قرار گرفتن در مسیر جاده ساحلی برخی از آن‌ها تخریب شده‌اند، به گونه‌ای که امروز فقط حدود ۲۰ حلقه از این آسیاب‌ها باقی مانده‌اند.

آسیاب‌های آبی دزفول تیرماه ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، اما اهمیت این سازه‌ها امروزه به حدی است که مطالعاتی ویژه روی این سازه‌ها، مجموعه پل‌های باستانی و دیگر سازه‌های آبی دزفول با هدف ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آغاز شده است.

عکس: امین نظری/ایسنا

اسب اصیل عرب

اسب اصیل عرب قدیمی‌ترین نژاد اسب در جهان است که در استان خوزستان نیز پرورش داده می‌شود.

اسب‌های اصیل عرب علاوه بر برخورداری از خصوصیات ظاهری بسیار خوب همچون اندام ورزیده، چابک، سریع و رنگ مو و یال‌های زیبا، از شجاعت، جرئت، استقامت، هوش و نجابت برخوردار هستند که این ویژگی‌ها آنان را به بهترین گزینه برای مسابقات زیبایی و سوارکاری بدل کرده است.

خاستگاه این اسب‌ها استان خوزستان است که اصطبل‌های پرورش اسب زیادی در شهرستان‌های این استان وجود دارد.

در این اصطبل‌ها مربی‌های آموزش دیده به پرورش، نگه داری، مراقبت و آماده سازی اسب‌ها برای مسابقات می‌پردازند.

اگر چه تاریخ دقیق اسب‌ عرب بسیار اولیه، در زیر شن و ماسه‌های صحرای باستانی پنهان شده است، اما اکثر متخصصان به این نتیجه رسیده‌اند

که اسب‌های عربی از شبه‌جزیره عربستان برخاسته‌اند. قبایل بدوی، ردپای تاریخ مشترک خود با این اسب‌ها را از 3000 سال پیش از میلاد به جای گذاشته‌اند و سوابق دقیق اجداد یا همان شجره‌نامه آن‌ها را حفظ کرده‌اند. مقاومت نژاد امروزی اسب‌ عرب نتیجه آب و هوا و زمین‌های آن‌قدر ارزشمند بودند که برخی از افراد برای گرم نگه داشتن و محافظت از آنها، اسبشان را شب‌ها به چادرهای خانوادگیشان می‌آوردند.

اسب عرب بدون شک یکی از زیباترین نژادهای اسب میباشد. این نژاد برای هزاران سال با دقت و ریزبینی تولید نسل شده و به همین سبب به عنوان خالص ترین نژاد در میان تمامی نژادهای اسب پنداشته میشود. اسب عرب همچنین یکی از قدیمی ترین نژادهای اسب به شمار میرود و حدود ۵۰۰۰ سال است که به عنوان همراهی برای بشر وجود داشته و یکی از سواری های مورد علاقه ی چهره های تاریخی ای مانند چنگیز خان، ناپلئون و جورج واشینگتن بوده است. در ادامه به بررسی این نژاد میپردازیم.

به طور کلی اسب عرب جزو اسب های کوتاه قد به حساب می آید. قدرت و تعادل این اسب ها ناشی از بدن جمع و جور، سم های محکم، ران های قوی، استخوان های محکم و فاصله ی نسبتا کم بین ران پا و کتف آنهاست. اعضای بدن متناسب با هم، چشم ها و مجراهای تنفسی درشت، پوزه ی کوچک، گردن ظریف و قوس دار، بالا گرفتن دم به هنگام حرکت، گوش های کوچک و رو به جلو و یال و دمی لطیف بعضی از دلایل ظریفی و زیبایی اسب عرب به شمار میروند. بعضی از اسب های عرب نسبت به سایر نژاد ها یک مهره ی کمر (۵ عدد به جای ۶ عدد) و یا یک جفت دنده (۱۷ جفت به جای ۱۸ جفت) کمتر دارند. حرکت این اسب بلند و با سرافرازی است. قدم رفتن اسب عرب متوازن و خوش نما، یورتمه اش بلند و پر انرژی و حرکت چهارنعلش روان و تماشایی است. ظاهر اسب عرب بیانگر زیبایی، قدرت و چابکی آن است.

اسب های عرب برای قرن های متعددی در صحراها و کویر ها و در ارتباط نزدیکی با انسان ها وجود داشته اند. مالکان اسب های مادیان ارزشمند جنگی به منظور جلوگیری از دزدیده شدن مادیان های قیمتی خود، آن ها را درون خیمه های خود و در کنار خانواده و فرزندان خود نگهداری میکردند. تنها اسب هایی که به طور طبیعی از سرشت خوبی برخوردار بودند اجازه ی تکثیر داشتند و نتیجه ی آن، این شد که امروزه اسب های عرب از آنچنان خوی خوبی برخوردارند که جزو یکی از تنها نژادهای اسبی هستند که قوانین فدراسیون سوارکاری آمریکا (United States Equestrian Federation) به افراد زیر ۱۸ سال اجازه ی نمایش دادن نریان های آن ها را در اکثر مسابقات زیبایی میدهد.

عکاس : فاطمه رحیماویان

دردنامه اولین باشگاه کارگری خاورمیانه

باشگاه کاوه مسجدسلیمان -اولین باشگاه ورزش کارگری خاورمیانه-؛ می خواستند تخریبش کنند و زمینش را به فروش برسانند ولی ما مردم منطقه بازار چشمه علی نگذاشتیم، چون پای خاطرات و آمد و رفت بزرگان به نام ورزش مثل آقا تختی به این باشگاه در میان است. اگر تخریبش کنند تکلیف آن همه خاطره چه می شود؟ اصلا خاطره هم هیچ، تکلیف جوانان این شهر که حتی یک پارک درست و حسابی هم برای گذراندن اوقات فراغت ندارند، چیست؟

به گزارش ایسنا، این جملات را حسین خیراللهی از ساکنان منطقه قدیمی بازار چشمه علی می گوید که خانه شان در همسایگی باشگاه کاوه است. باشگاهی فرهنگی ورزشی که در سال ۱۳۰۷ در این منطقه احداث شد و اکنون در حال فروپاشی و پاتوق کارتون خواب ها و افراد معتاد است. مجموعه ای که به جای مرمت و ارزش نهادن به آن به عنوان یک بنای تاریخی، حالا در گیر و دار بی توجهی و بی مهری، هر لحظه در معرض تخریب است.

در همین روزهای گرم خوزستان برای دیدن وضعیت باشگاه قدیمی کاوه (هخامنش یا بدر) که مردم محلی می گویند اولین باشگاه ورزش کارگری خاورمیانه است، راهی مسجدسلیمان شدیم، شهری که آن را به واسطه نخستین چاه شماره یک خاورمیانه در سال ۱۹۰۱ میلادی و نخستین اکتشاف نفت و ... با لقب شهر اولین ها می شناسند

گزارش کامل در ادامه نوشته

بقعه «شیخ اسماعیل قصری» در دزفول

یکی از قدیمی‌ترین بناهایی که در شهر دزفول بعد از مسجد جامع این شهر ساخته شد بقعه «شیخ اسماعیل قصری» است که در قرن ششم هجری احداث شد. شیخ اسماعیل قصری از عرفای بزرگ قرن ششم و از اصحاب و شاگردان نمونه شیخ ابونجیب سهروردی بوده است که پس از خاتمه دوران تعلم از اصفهان برای تبلیغ مذهب تشییع به دزفول عزیمت می‌کند. شیخ اسماعیل قصری که مظهر رموز شریعت و طریقت و از علمای علم حدیث بود پس از سال‌ها تلاش و کوشش در ریاضت در سال ۵۸۹ هجری قمری فوت می‌شود و او را در مدرسه و خانگاهش به خاک می‌سپارند که بعدها به بقعه متبرکه تبدیل می‌شود که البته در گذر زمان بر اثر سه زلزله در شهر دزفول از زمان فوت وی تا ۲۰۰ سال پیش مزار شیخ اسماعیل زیر آوار پنهان می‌شود و سال‌های بسیار برای همگان ناشناخته می‌ماند تا این‌ که محمدحسین حکمت‌فر، از پژوهشگران دزفولی، در سال ۱۳۵۵ در یکی از پژوهش‌های خود در حین خواندن کتاب نفحات‌الأنس از عبدالرحمان جامی متوجه می‌شود که شیخ اسماعیل قصری در مکانی در بازار قدیم دزفول دفن شده است.این پژوهشگر دزفولی به همراه سایر خدمتگزاران در همان سال با گرفتن مجوز از میراث فرهنگی اقدام به تعمیر و مرمت بقعه شیخ اسماعیل قصری و یافتن مزار از زیر خروارها خاک می‌کند اما به دلیل گذشت زمان و آسیب فراوان به ساختمان بقعه و به وبژه گنبد آن، با نظر و مجوز کارشناسان میراث فرهنگی، اوقاف و معماران سنتی بعد از هشت سال جنگ تحمیلی، ساختمان بقعه تخریب و اقدام به بازسازی کامل می‌شود.

مهناز دژبان

اولین پمپ بنزین ایران در آبادان با قدمت یک قرن

در حدود یکصد سال پیش نخستین پمپ بنزین در ایران شروع به کار کرد و بنزینی با عنوان پارس عرضه می‌کرد. این پمپ بنرین در شهر آبادان و در سال ۱۳۰۶ توسط یک شرکت انگلیسی بنا شده است و ابتدا برای توزیع و فروش نفت سفید بوده است. بعد از آن و با ورود اتومبیل ها این جایگاه به پمپ بنزین هم تبدیل شد. سپس این محل به موزه نفت تبدیل شده است و در آن نمونه ای از انواع مخازن، نازل ها، تلمبه ها از دوران مختلف و تعدادی عکس قدیمی و مستندات در معرض نمایش است.

خانه‌ای با ۵۰۰۰ شی تاریخی در خوزستان

خلیل دحیمی، موزه‌دارِ محلی ساکن شهرستان حمیدیه از توابع استان خوزستان در مدت ۳۸ سال گذشته نزدیک به ۵۰۰۰ ابزار قدیمی و تاریخی از مناطق مختلف این استان جمع آوری کرده و اکنون حدود ۶ سال است که واحدی مسکونی را به مکانی برای دیدن این اشیا اختصاص داده و می‌گوید که این ابزار و وسایل بخش بزرگی از فرهنگ و سنت مردم استان خوزستان را در خود دارد، آثاری که برخی از آن‌ها به هزار سال قبل برمی‌گردد. آثار قدیمی و تاریخی جمع‌آوری شده در این خانه مربوط به زندگی روزمره، کار، کشاورزی، فرش‌های دست‌باف، لباس‌ها و زیورآلات خانم‌ها و نیز شمشیرهای برجامانده از گذشتگان استان خوزستان است.

ار قدیمی و تاریخی جمع‌آوری شده در این خانه مربوط به زندگی روزمره، کار، کشاورزی، فرش‌های دست‌باف، لباس‌ها و زیورآلات خانم‌ها و نیز شمشیرهای برجامانده از گذشتگان استان خوزستان است.

معبد بردنشانده مسجد سلیمان

معبد بردنشانده در مسجدسلیمان قدیمی ترین عبادتگاه روباز در زمان هخامنشی به شمار می رود که در اسفند ۱۳۶۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.حفاری های غیر مجاز و نوع سازه آن که به صورت خشکه چین می باشد بر اثر عوامل طبیعی همچون سیل باران زلزله آسیب زیاد زیادی دیده است./

بازار صفا از بازارهای سنتی و کهن است که بخشی از خاطرات مبارزه مردم خرمشهر با تجزیه طلب‌ها را به خاطر دارد. به بهانه سوم خرداد (آزادسازی خرمشهر) قدمی در این بازار قدیمی زدیم، بازار رنگ و بوی سنتی خود را حفظ کرده و کسبه اعتقاد دارند تغییر آن‌چنانی در این بازار حاصل نشده است.

قبرستان قدیمی منطقه سردشت دزفول

بخش سردشت یکی از بخش‌های شهرستان دزفول در استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. از جاذبه های گردشگری این بخش میتوان گورستان قدیمی منطقه ی سردشت دزفول را نام برد.

عکس : مهدی عاملی

آرامگاه نخستين كاشفان خارجی نفت در مسجدسلیمان

گورستان ها،تاریخی ترین بخش های جغرافیایی هرمنطقه هستند.اهمیت گورستان ها حتی در شناسایی ادوار کهن و پیش از تاریخ جهان نیز روشن و قابل توجه است و در ادوار بعد و تاریخ معاصر نیز،این اماکن تاریخی جایگاهی ویژه در بررسی پیشینه و گذشته سرزمینی که در آن قرار گرفته اند دارند.

سایت تاریخی موسوم به"قبرستان خارجی ها"در ورودی شهر مسجدسلیمان و در جهت شمال،بعد از میدان دانشگاه آزاد اسلامی و بر روی تپه مشرف به روستای"زمان آباد"واقع شده است.یادگاری ازحضور نخستین کاوشگران نفتی در جنوب غرب ایران و از این جهت به عنوان شاهدی به ظاهر خاموش اما در واقع گویا و روشن می تواند یکی از ایستگاه های گردشگری نفت در شهر اولین ها باشد.

با اکتشاف نفت در مسجدسلیمان و پی ‌ریزی صنعت نفت،متخصصان فنی با ملیت ‌های مختلف و خصوصاً انگلیسی به استخدام کمپانی نفت انگلیس و ایران درآمدند.تعداد این شاغلین(به جز کارگران هندی)در منابع مختلف متفاوت است.تعداد کارکنان اروپایی در سال1910میلادی،حدوداً 40 تا 80 نفر تخمین زده شده و تعداد کارکنان دیگر ملیت ‌ها بین 150 تا 300 نفر.تعداد ملیت‌های مختلف بعد از قرارداد 1933 به‌ مرور کاهش پیدا می‌کند.

این آمار مستند از اطلاعات مندرج در جلد دوم The history of the British petroleum company است.

بدیهی است که حضور این نیروی کار غیر بومی مستلزم پیش بینی مرگ ایشان در حین انجام ماموریت کاری خود در ایران نیز بود و به همین دلیل است که خیلی قبل تر از آنکه شاهد حضور خانواده های غیر ایرانی و "تولد"در بین ایشان باشیم،شواهد و گزارش های"مرگ"و طبیعتا گورستان های ایشان را شاهد هستیم .

افراد مدفون در این قبرستان از ملیت‌های انگلیسی،اسکاتلندی،لهستانی،کانادایی و آمریکایی هستند و بین دهه ‌های بیست تا پنجاه میلادی بدرود حیات گفته ‌اند

در تحقیق میدانی برای بررسی این قبور تعداد 76 سنگ قبر شناسایی شد.قدیمی ‌ترین این قبور مربوط به George p. Kerby حفار کانادایی متولد1860 اونتاریو کانادا است که در 1906 یعنی دو سال قبل از به نتیجه رسیدن حفاری در مسجدسلیمان،در"مامتین"رامهرمز درگذشته است.بر اساس گزارشی که آرنولد ویلسون ارائه كرده ،امروزه می دانیم که کاشفان نفت پس از عدم حصول نتیجه در مامتین رامهرمز به سمت مسجد سلیمان حرکت کرده اند.بدین ترتیب باید تابوت آقای"کربی"را جزو مواردی بدانیم که همراه گروه کاشفان کوه تپه های بین رامهرمز و مسجد سلیمان را درنوردیده و در تپه فعلی به آرامش ابدی رسیده است.

این بدان معنا است که قبرستان خارجی ها در نخستین روزهای حضور گروه کاشفان به سرپرستی رینولدز و با دفن آقای کربی بر فراز تپه و محل فعلی ایجاد شده و قدمت آن حتی از چاه شماره یک نیز قدیمی تر است!

برخی از گورها فاقد مشخصات است و برخی نیز اطلاعات ناقصی دارند و در نهایت هفتاد و ششمین گور متعلق به"جیمز رویان پاری،متولد1910و متوفی به سال1951در مسجدسلیمان است.

مسیر دسترسی به گورستان

جاده دسترسی به قبرستان خارجی ها از خیابان اصلی تا ابتدای ورودی روستا(حدودا ۲۰۰متر)آسفالت است و مسیر فرعی دسترسی به قبرستان از ورودی روستا تا درب قبرستان مسیری به طول حدودا۵۰۰ متر است که شن ریزی شده و امکان اجرای احیای آسفالت قدیمی را دارد.

ابعاد و مشخصات سازه

گورستان در محیطی به طول ۷۰متر و عرض ۴۲متر ساخته شده است.دورتادور محوطه قبرستان با دیوار سنگی(با ملات گچ کوره ای)به ارتفاع حدودا یک و نیم متر محصور شده که البته به مرور زمان بخش هایی از این دیوار تخریب شده که قابل مرمت و بازسازی است.

درگاه ورودی قبرستان سازه ای به ارتفاع ۳متر و ۷۰سانتی متر است که دارای دو اتاقک سنگی هر کدام به عرض ۲متر و ۹۰سانتی متر و عرض بین دو اتاقک ورودی نیز ۳متر است.

طبق گفته افراد بومی روستا،این قبرستان در گذشته درب ورودی داشته که سالیان پیش احتمالا به سرقت رفته است و تنها یک بخش کوچکی از چارچوب درب آن بر روی دیواره درگاه ورودی باقی مانده است.درگاه ورودی قبرستان از بیرون و قسمت ورودی نیاز به خاکبرداری و اتاقک ها نیاز به مرمت دارند.تعداد ۴ اصله درخت کُنار(سدر)در محوطه این قبرستان قرار دارند.همچنین یک منبع آب نیز در فاصله بیست متری قبرستان قرار دارد که به عنوان ذخیره آب روستا از آن استفاده می شود.گورستان در حال حاضر فاقد نگهبان و حراست دایمی است.

در بازدید و بررسی گورستان مذکور مشاهده شد از هفتاد و شش قبر موجود،تعداد ۱۰سنگ قبر از محل اصلی شان جابجا شده و در کنار قبرها رها شده اند که می توان این سنگ ها را مجددا جابجا کرده و بر روی قبور نصب کرد.ضمنا آثار یک گودبرداری نیز در بین قبرها برجای مانده که قابل مرمت و بازسازی و مقاوم سازی سنگ قبرهاست.

همچنین در این قبرستان و طی سالهای پس از انقلاب،حدود ۵۰ قبر متفرقه نیز ایجاد شده که در محوطه پایینی و در قسمت سمت چپ و راست بعد از درگاه ورودی قبرستان قرار دارند و خوشبختانه این قبرهای غیر مرتبط با محوطه را می توان با اجرای حصار از قبرهای اصلی و تاریخی قبرستان جداسازی کرد.به طوری که در حین بازدید از قبرستان تاریخی تداخلی بوجود نیاید.

در مجموع به نظر می رسد می توان با رعایت حساسیت های محلی و اجتماعی و با بیان دقیق اهمیت تاریخی این گورستان تاریخی،ضمن مرمت دیوار و درگاه ورودی با حداقل هزینه،این سایت تاریخی مرمت و بازسازی و ضمن مقاوم سازی سنگ قبرهای جابجاشده و پر کردن حفاری های غیرمجاز انجام شده،ترتیبی اتخاذشود تا ضمن قرار گرفتن این سایت در مسیر گردشگری طرح موزه نفت مسجد سلیمان و اداره میراث فرهنگی شهرستان،شرایط ایجاد کسب و کار بومی توسط ساکنان علاقه مند محلی از طریق ایجاد غرفه های خدماتی و پذیرایی،عکاسی و فروش صنایع دستی و سوغات محلی در ایام گردشگری منطقه فراهم و برای روستای مجاور و شهرستان مسجد سلیمان منبع درآمد اقتصادی شود.

*سکینه کاشانی و علی کاظمی

*کارشناسان طرح موزه نفت مسجد سلیمان