خوزتوریسم

آیین سنتی «زفاف القاسم» در خرمشهر

آیین سنتی «زفاف القاسم» در خرمشهر هرساله در شب هشتم محرم برگزار میشود عزاداران به یاد شهید جوان واقعه کربلاحضرت قاسم(ع) عزاداری میکنند.

فرید حمودی

چلاب زنی شب تاسوعای حسینی - دزفول

یکی دیگر از آداب و آئین‌های دهه اول محرم در شهر دزفول آئین چلاب زنی است، این آئین در حقیقت به نوعی شیوه متفاوت از سینه زنی است که در جنوب ایران بیشتر مرسوم است، افراد به صورت دایره وار در کنار یکدیگر ایستاده و هر یک دست خود را بر شانه نفر بعدی می‌گذارند بدین ترتیب یک حلقه انسانی تشکیل می‌شود که در مرکز آن مداح قرار گرفته و با مداحی آهنگی خاص را مطرح و زمزمه می‌کند و سایر اعضا نیز با شیوه و ریتم خاص سینه‌زنی خود مداح را همراهی می‌کنند.

امین نظری /ایسن

ا

سینی‌گردانی حضرت قاسم(علیه‌السلام) در اهواز

یکی از جلوه‌های عشق و ارادت مردم خوزستان به صاحب این روزها، حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع)، آیینی است که به سینی‌گردانی حضرت قاسم(ع) شهرت دارد. این آیین در نقاط بسیاری از استان خوزستان برگزار می‌شود و به سبب قدمتی که میان مردم بندر ماهشهر دارد، به نام مردم این شهر به ثبت ملی رسیده است.

آئین سنتی سینی گردانی حضرت قاسم (علیه‌السلام)، فرزند امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) هر ساله در هشتم ماه محرم برگزار می‌شود؛ این آئین که با عنوان عروسی قاسم نیز یاد می‌شود در استان‌های مختلف ایران از جمله خوزستان طی آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود.

مراسم عروسی قاسم در اکثر شهرهای خوزستان در روز هشتم ماه محرم برگزار می‌شود. به این مراسم در زبان محلی «عرس القاسم» می‌گویند. مراسم عروسی حضرت قاسم مردانه و زنانه برگزار می‌شود. مجلس زنانه معمولاً در یکی از خانه‌های محل یا حسینیه اجرا می‌شود؛ به این صورت که یک حجله نصب می‌شود و هنگام اجرای مراسم، بانوان سینی‌های خود را در تاریکی که فقط شمع‌های سینی روشن هستند به دور حجله می‌چرخانند و سایر بانوان با سینه‌زنی آن‌ها را همراهی می‌کنند.

محتویات این سینی‌ها عبارت بود از پارچه سبز که نماد پاکی و قداست است و همچنین لباس رزم اهل بیت(ع) در روز عاشورا که به رشادت یاران امام حسین(ع) اشاره دارد. حنا، نماد زینت و آراستگی برای عروس در زمان قدیم و اشاره به دامادی حضرت قاسم در واقعه عاشورا دارد. شمع نمادی از روشنایی و پاکی و جاودانگی است و به مظلومیت یاران امام اشاره دارد.

گلاب نیز نماد تازگی و طراوت و نماد باروری و تداوم زندگی است و به ازدواج حضرت قاسم(ع) در واقعه عاشورا اشاره دارد. برگ‌های گل یاس یا به نام محلی «موم»، نماد راستی، صداقت، عشق، دوستی و معصومیت است که به عشق پاک و معصومیت حضرت قاسم(ع) اشاره دارد. اسپند(اسفند) نیز برای جلوگیری از چشم زخم در این سینی‌ها گذاشته می‌شود. محتویات دیگر سینی‌ها شامل تنقلاتی همچون کیک و کلوچه، بیسکوییت، شیرینی، میوه و... است که بین کودکان تقسیم می‌کنند.

بعد از تزیئن سینی‎ها، آن‌ها را به ردیف قرار داده و با پارچه سبز روی سینی‌ها را می‌پوشانند.

به رسم دیرینه و هرساله به یاد این جوان شهید دشت کربلا به صورت نمادین مراسم «سینی حضرت قاسم» در شامگاه هشت محرم برگزار می‌شود

در سینی‌ها مشکل‌گشا، شمع، گلاب، حنا، شیرینی و میوه می‌گذارند، روی آن را با پارچه سبز می‌پوشانند و بالای سر گذاشته و عزاداری می‌کنند. محتویات سینی‌ها معمولاً با نذورات کسانی که نذرشان در سال‌های قبل برآورده شده پر می‌شود. قبل از بر سر گذاشتن سینی، فانوس‌های آن‌ها با نیت و نذر مردم روشن می‌شوند و سپس برای بازگشایی از کار، گره‌های دور سینی را باز می‌کنند.

این آیین به شماره ۱۴۴۵ در تاریخ ۱ مهر ۱۳۹۶ در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.

عکس : سید خلیل موسوی/مهر

عزاداری یوم العباس در اهواز

مراسم "یوم العباس" همزمان با روز هفتم ماه محرم و طبق سنت دیرینه مردم عرب خوزستان، با مشارکت گسترده عزاداران سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و بیاد حماسه آفرینی علمدار کربلا، قمر بنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در منطقه عین دو اهواز برگزارشد.

عکس:محمد آهنگر /فارس

مراسم آیینی میدان یا مجلس روضه خوانی زنان عرب

مِیدان، مراسمی آیینی از شیوه­‌های عزاداری زنان عرب در جنوب خوزستان است که در بخش‌هایی از آن زنان در حالت ایستاده و با ضربآهنگی تند، سینه زنان روایت مصیبتی از مصائب کربلا را از زبان مُلایه می‌شنوند. اجرای این مراسم آیینی در شهرهای جنوبی و عرب نشین خوزستان، در مناسبات سوگواری­ (مجالس روضه­ زنانه) به خصوص ایام محرم و صفر و در سوگ مرگ عزیزان مرسوم است. در این مراسم پوشش زنان به خاطر احترام به ساحت مقدس امام حسین«ع» با حجابی کامل و با استفاده از لباسی بلند که کفش را می پوشاند بوده که این پوشش با شِیلِه و عَبایه تکمیل می‌شود. از دیگر اجزای غیر ضروری این پوشش می‌توان به ثوب یا لباس توری مانند تزئین شده اشاره کرد که در مراسمات سوگواری به گونه‌ای کاملا سیاه توسط زنان میانسال و پیرزنان استفاده می‌شود. نکته قابل ذکر اینکه در حال حاظر، جوان‌ترها نیز با انجام تزئیناتی بر این پوشش، به شکل مدرن و امروزی تر از آن استفاده می‌کنند. مراسم آیینی میدان به شماره 2530 در تاریخ 28/10/1400 و به عنوان یکی از مواریث ناملموس کشور تحت عنوان شیوه عزاداری زنان عرب در خوزستان در فهرست آثار ناملموس به ثبت رسیده است.

مجلس روضه خوانی زنان عرب معمولا با حضور زنان میانسال و پیرزنان هر محله و کوچه برگزار می‌شود. پیش از آغاز مراسم، دختران جوان وظیفه پذیرایی و رسیدگی به عزاداران حسینی حاضر در مجلس را به عهده گرفته و مجلس گردانی می‌‌کنند. این افراد به صورت خودجوش و بدون وابستگی یا قرابت خانوادگی با صاحب مجلس و تنها به خاطر خدمت به میهمانان امام حسین «ع» انجام وظیفه می‌‌کنند.

پس از پذیرایی اولیه که عموما چای زعفران و دارچین از ملزومات اصلی است، روایت مصائب کربلا توسط شخصی تحت عنوان، مُلایه انجام می‌گیرد. شرح این روایت در سه بخش « نَعی یا بیان سوزناک ، لَطُم یا سینه زنی نشسته و آرام و میدان یا سینه زنی تند و ایستاده » صورت می‌گیرد که هر کدام از این مراحل در قالب شعری خاصی برگزار می‌شود.

منبع: ایلنا/بهنام رضایی مالمیر

سینه زنی سنتی بوشهری

سینه زنی سنتی بوشهری نوعی عزاداری منحصر به فرد است و چون از دل برمی آید، بر دل می نشیند.
، عزاداری ماه محرم برای مردم جنوب نه عادت بلکه یک فرهنگ است که ازکودکی درذهن و زبان و سینه آنها ریشه می دواند و تا پایان عمر همراه و همرازشان می ماند.

این عزاداری برای جنوبیها یک سنت است، سنتی که مظهر وحدت و نماد هویت ملی و مذهبی آنهاست و وقتی این شهر در آستانه محرم قرار می گیرد، کودک وپیرش می کوشند تا بیش از پیش و گرم تر از همیشه بر سینه بزنند.

در این مراسم عزاداری با سنج و دمام آغاز می‌شود. سنج و دمام نشانه خبر کردن مردم برای واقعه و رخدادی مهم است.

پس از سنج و دمام بوق به صدا در می‌آید. بوق از جنس شاخ نوعی گوزن است و زیبایی ظاهری خاصی نیز دارد.

پس از چند لحظه دمام‌ها با ریتم خاص به صدا در می‌آیند و سنج‌ها نیز خود را با دمام هماهنگ می‌کنند

سپس همه چیز برای آغاز سینه زنی آماده می‌شود. در سینه زنی سنتی بوشهر، سینه زن‌ها به صورت دایره‌ای حلقه‌ای را تشکیل می‌دهند و به صورت مواج و دایره‌ای به سینه زدن مشغول می‌شوند.

پیشخوان یا سرخوان مراسم نوحه خوانی را شروع می‌کند. در ابتدای مجلس خردسالان و جوانان و دست اندرکاران گرد پیشخوان در وسط محل برگزاری مراسم حلقه‌ای دایره شکل را تشکیل می‌دهند که به آن بر یا بر حیدری می‌گویند.

در مراسم سینه زنی عده‌ای مسئول تنظیم بر‌ها می‌باشند. سینه زن‌ها برای رعایت نظم و فاصله لازم با دست چپ قسمت راست کمر همدیگر را می‌گیرند و با دست راست سینه می‌زنند.

حلقه‌های سینه زنی رفته رفته بزرگتر می‌شود تا جایی که برای دیگر سینه زن‌ها به ترتیب بر‌های جدید ایجاد می‌شود.

سینه زن‌ها که همزمان و با جلو و عقب بردن پا‌ها برای دورخوردن بر سینه‌های خود می‌کوبیدند و با همسرایی در جواب نوحه‌ی پیشخوان او را همراهی می‌کنند. معمولا هنگام همخوانی سینه زده نمی‌شود.

پس از تشکیل چند دور و افزایش نسبی سینه زن ها، نوحه خوان اصلی کار خود را آغاز می‌کند.

نوحه خوان اصلی پس از اجرای چهار یا پنج نوحه مختلف زیرواحد، زمانی که ریتم سینه زنی و نوحه به اوج می‌رسد، پس از حدود ده تا دوازده ضربه سینه زنی با گفتن واحد، دستوری را برای سینه زن‌ها صادر می‌کند.

به پیروی دستور واحد فقط یکبار آن هم با جلو آوردن پا‌های راست به سینه زنی می‌پردازند. به این ترتیب ضربه‌های سینه زنی به نصف تقلیل می‌یابد. پس از واحد نوحه خوانی و سینه زنی به اوج می‌رسد و سینه زنان به ویژه ان‌هایی که در بر‌های داخلی دایره حضور دارند با هم دست‌ها را به سوی بالا دراز کرده و هنگام جلو آوردن پا‌ها با خم نمودن بدن محکم به سینه‌های خود می‌کوبند.

وحه هایی که در آیین عزاداری خوانده می شود باید با حرکات دست و پا همخوانی داشته باشد، از این رو افراد مجرب،حلقه هایی درونی دسته های سینه زننده را تشکیل می دهد که شکلی منحصر به فرد دارد و بیشتر از اشعار غزل و دستگاه چهارگاه در نوحه بوشهری استفاده می شود.

سینه زدن بوشهری در پایان آیینی دارد که برخی آن را ˈیزلهˈ یا ˈحیدریˈ می نامند و دارای ریتم تندی است و جوانان با شرکت در آن، احساسات خود را به نمایش می گذارند.وحه هایی که در آیین عزاداری خوانده می شود باید با حرکات دست و پا همخوانی داشته باشد، از این رو افراد مجرب،حلقه هایی درونی دسته های سینه زننده را تشکیل می دهد که شکلی منحصر به فرد دارد و بیشتر از اشعار غزل و دستگاه چهارگاه در نوحه بوشهری استفاده می شود.

سینه زدن بوشهری در پایان آیینی دارد که برخی آن را ˈیزلهˈ یا ˈحیدریˈ می نامند و دارای ریتم تندی است و جوانان با شرکت در آن، احساسات خود را به نمایش می گذارند.

در شب هفتم ماه محرم و در عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) و یاران ایشان در دشت نینوا مراسم سینه‌زنی بوشهری در مسجد امام سجاد (علیه‌السلام) اهواز برگزار شد.

سید خلیل موسوی

خبرگزاری رضوی گزارش می‌دهد؛

یوم العباس، میراث عاشورایی مردم خوزستان

اهواز- در وصف صیانت از تشیُع علوی و منهجِ عاشورایی مردم خوزستان همین بس که در برهانی روشن، مقام معظم رهبری در سال ۷۶ و طی سفر به خوزستان، اهواز را بندرگاه "صدور تشیع" معرفی و نام نهادند.

عاشورا در خوزستان و اهواز عرصه تبلور عشق و دلدادگی به خاندان نبوت و امامت، کانون تجسم سنت‌ها، آیین‌های عزاداری و سوگواری مردم عرب در رثای سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین و نقطه پیوند مستحکم فرهنگ و هویت عرب اهوازی با تشیع و تعالیم تابناک مکتب اهل بیت می‌باشد و به همین دلیل و برهان روشن مقام معظم رهبری در سال ۷۶ و طی سفر به خوزستان، اهواز را بندرگاه "صدور تشیع" معرفی و نام نهادند.

قدمگاه‌های رضوی و پیشینه‌یِ شیعی
معرفی حاکم اهواز از سوی ائمه اطهار حتی در زمان استقرار دولت های اموی و عباسی و آثار قدمگاه و اقامت امام رضا علیه‌السلام در محله عامری کنونی و همچنین وجود شهر تاریخی عسکر مکرم در شمال اهواز بعنوان زادگاه دانشمندان بزرگ و مرکز علمی جهان اسلام در قرن های سوم تا پنجم هجری همه بر صبغه شیعی اهواز قدیم - که تا بصره عراق امتداد داشت- و باور عمیق مردمان آن به مکتب اهل بیت (ع) در دوره‌های مختلف تاریخی پس از ظهور اسلام دارد.
این‌ها صرفاً جلوه‌ای از پیشینه وداد و حب مردم این دیار به محمد و آل محمد (ص) است.

شاعر امام رضا (ع) در خوزستان و تکیه‌های پرتعداد
وجود شاعران بزرگ و نامدار پرورش یافته در مدرسه عاشورا همچون ابن سکیت دورقی اهوازی، دعبل خزاعی تا ملافاضل سکرانی، شیخ ابراهیم دیراوی، سید شعاع فاخر، علی عباس حزباوی، عزیز فیصلی و ... نوحه‌های نغز و پر محتوا، اشعار حماسی، مقتل‌خوانی‌، توزیع نذری در طول ایام دهه‌ محرم، برپایی حسینه‌ها و تکیه‌های پرتعداد بویژه در خرمشهر. آبادان و اهواز، برگزاری سه بار مراسم روضه و خطابه در حسینه‌ها و مساجد مرکزی شهرها و روستاها طی دهه نخست محرم، تعزیه‌های تاریخی در روستای خلف الحیدر شوش، برپایی مواکب پذیرایی از عزاداران، تنها نمونه‌ها و مصادیق اندکی از انبوه مظاهرِ فرهنگ عاشورایی در اهواز و سایر مناطق خوزستان است.
اما آنچه بیش از همه برجستگی داشته و مردم عرب خوزستان و اهواز در طول قرن های اخیر آن‌را پاس و گرامی می‌دارند "یوم العباس" یا همان روز هفتم محرم می‌باشد.

یوم‌العباس، روزی برای شموخِ علمدار کربلا
همه می‌دانیم حادثه کربلا در سال ۶۱ هجری صرفا در نیم‌روز عاشورا و در بازه زمانی صبح تا اقامه نماز ظهر رخ داده و امام حسین علیه‌السلام و ۷۲ تن از یاران با وفایش طی آن به فیض شهادت نائل شدند اما شیعیان و پیروان ثارالله در راستای تکریم مقام شهدای عاشورا، روزهای دهه نخست محرم را به نام اصحاب و اهل بیت سیدالشهدا نامگذاری کرده‌اند که از جمله آن مردم عرب خوزستان ، روز هفتم را به "یوم العباس" و مناسبتی جهت تجلیل و گرامی‌داشت مقام شامخ فقیه آل علی حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام قرار داده‌اند.
در یوم العباس و یک شب پیش از آن مجالس حسینی و نوحه‌ها به نام و مناقب قمر بنی‌هاشم زینت می‌یابد و سینه‌زنی‌ها سنگین تر و روضه‌ها حماسی‌تر می شود.

شعارها و تحدیات قمر بنی‌هاشم
شعارها و تحدیات حضرت ابوالفضل در روز عاشورا علاوه بر تحریک عواطف، روح ایستادگی، شهامت و شهادت را در وجود عزاداران مجالس علمدار کربلا زنده می‌کند. جملات و مقاطعی همچون :

*"یا نَفسُ مِن بَعد الحسین هُونی فَبَعده لاکُنت ان تَکُونی*

*هذا حسین شارب المَنون و تشرَبین بارِد المَعینی*

*هَیهات ما هذا فِعال دینی ولا فِعال صادقُ الیقینی*

راه‌اندازی دسته‌ها (دایره)
کفالت زینب، گفتگوی شمر ابن ذوالجوشن با ابوالفضل در نزدیکی خیمه زینب کبری سلام الله علیها، حمل آب به اردوگاه امام حسین ، شجاعت کم نظیر، شهادت مظلومانه و حکایت فرزندان ام البنین از موضوعات مهم مجالس روضه خوانی در شب هفتم و یوم العباس می‌باشد. راه‌اندازی دسته‌ها (دایره) عزاداری در سطح محلات شهری و معابر روستایی از جمله مظاهر دیگر یوم العباس در خوزستان و اهواز است.

دلدادگی عباسی از عامری تا کوت عبدالله
آن هنگام که روز هفتم محرم فرا می رسد از ساعات اولیه بامداد تا غروب آفتاب در نقطه نقطه اهواز و سایر شهرهای خوزستان شور، شوق و نشاط خاصی برای خدمت و سوگواری شکل می گیرد از کوی عامری، صخیریه، آسیه آباد، حصیرآباد تا آخراسفالت و کوی مشعلی و کوت عبدالله و از بروال تا زرگان اسباب پخت و پز برپا و هزاران ولیمه، موکب توزیع نذورات و مجالس سوگواری برگزار می‌شود. مسجد و حسینیه حاج احمد عامری و مسجد خیری کوی عامری، حسینیه معشوری، مسجد امام رضا و حسینیه شیخ حسین در آسیه‌آباد و مساجد ابوالفضل و امام حسن حصیراباد به کانون جوشش عواطف و احساسات جوانان مومن و دلداده مکتب عاشورا و مدرسه کربلا تبدیل و صحنه‌های ماندگاری برای ابراز محبت به آل الله ترسیم می‌گردد.

لشکرآباد و رفیش پیشتازِ یوم‌العباس
جوانان لشکراباد در شامگاه روز هفتم ماه محرم براساس سنت دیرینه مردم عرب اهواز، مراسم عزاداری ویژه "یوم العباس" را برگزار می‌کنند. نوحه خوانی به سبک سنتی با نوای گرم "سالم صافی" و سینه‌زنی "چلاب" از جلوه‌های مراسم یوم العباس در منطقه رفیش بود. در این روز جوانان لشکر آباد خاطرات گذشته را در ذهن‌ها زنده می کنند تا سنت‌ها و فرهنگ عاشورایی اهوازی‌ها در کتاب زرین تاریخ این سرزمین ماندگار شود.

ابراز محبت به ساحت ساقی تشنه‌لبان
در ملاشیه، عین ۲ ، کوی علوی، سیاحی و ... هر ساله بزرگترین موکب عزاداری در راستای ابراز محبت خالصانه به ساحت ساقی تشنه لبان نینوا با مشارکت چند هزاری نفری خصوصا جوانان، راه‌اندازی می شود و مردم ولایت‌مدار این محلات مناسبت روز هفتم را گرامی می‌دارند‌

نوستالژی روضه‌های مُلاثانی
در ملاثانی روضه‌های بیادماندنی شیخ جابر ساعدی‌منش در مسجد صاحب الزمان (عج) با اشعار زنده یاد شیخ عبدالامیر فتلاوی مانند "شد ابوفاضل و شل اطرادها" ، "دعا ابن الزیاد للقائد السردال......" و همچنین مجالس پرمحتوا و نغز زنده یاد شیخ یاسر عماره از نوستالژی‌های ماه محرم بویژه جوانان دهه های ۵۰ ، ۶۰ و ۷۰ می‌باشد.

میراث ماندگاری که باید ثبت و صیانت شود
خلاصه اینکه روز هفتم از جمله میراث‌های ماندگار عاشورایی اهوازی‌ها و سایر مردم عرب خوزستان می‌باشد که انتظار می‌رود سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به ثبت "یوم العباس در اهواز" بعنوان بخشی از فرهنگ ناملموس اقدام و از مظاهر عاشورایی مردم خوزستان پاسداری نماید. چنانچه در آغاز سخن آمد، مقام معظم رهبری به استناد همین پیشینه حب آل‌الله که در مردم عرب خوزستان موج می‌زند و آن را سال‌های سال صیانت کرده‌اند، در سال ۷۶ و طی سفر به خوزستان ، اهواز را بندرگاه "صدور تشیع" معرفی و نام نهادند.
از این روی، تسریع در فرآیند ثبت این روز معنوی و تاریخی، مصداق و شاخص التزام عملی به واسلام و ولایت فقیه برای متولیان میراث فرهنگی چه در سطح وزارت و چه در سطح دستگاه اجرایی استان به‌شمار می‌آید

منبع:خبرگزاری رضوی/نعیم حمیدی

آیین عزاداری بختیاری‌های خوزستان در برنامه تلویزیونی معلی +فیلم

ایل بختیاری یکی از اصیل‌ترین مردمان ساکن کشور باستانی ما هستند که با فرهنگ و تمدن ایران زمین پیوندی ناگسستنی دارند. بختیاری از آندسته مردمانی هستندکه هنوز به خیلی از آداب و رسوم خود پایبندند. این رسومات نماد پیشینه این قوم و جزیی از میراث ناملموس ایل بختیاری و کشور است.

عزاداری در ماه محرم در نقاط مختلف کشور متفاوت است. بختیاری‌ها نیز به نوبه خود عزاداری سالار شهیدان را با شکوه هرچه بیشتر برگزار می‌کنند.

دیشب بختیاری‌های ایذه‌ای در برنامه معلی به عزاداری سنتی پرداختند.

برنامه حسینیه معلی به مناسب ماه محرم هر شب از شبکه سه سیما ساعت ۲۲:۳۰ پخش می شود.

برای تماشای آیین پرشور عزاداری بختیاری‌های خوزستان در برنامه حسینیه معلی که از شبکه سوم سیما پخش شد روی تصویر زیر کلیک کنید

برنامه‌ریزی میراث‌فرهنگی خوزستان برای برجسته‌سازی میراث عاشورایی

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان در آیین تجلیل از پیرغلامان حسینی شوشتر با تأکید بر لزوم گسترش میراث عاشورایی در میان آحاد جامعه، از برنامه‌ریزی این اداره‌کل برای بازنشر و معرفی این میراث ناملموس در سرتاسر استان خبر داد.

به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، همزمان با آغاز ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان امام‌حسین (ع)، در راستای احیا و حفظ آیین و سنن کهن محرم، مداحی و نواهای محرمی کهن‌دیار شوشتر، برنامه‌ای به همت هیأت‌های مذهبی و عزاداران حسینی با عنوان "سَبیل عطشان" در مسجد شیخ جعفر شوشتری (ره) برپا شد.
این برنامه پیش از ظهر ۳۰ تیرماه ۱۴۰۲ باحضور چشم‌گیر اقشار مردم و محبان اهل بیت (ع) و همراهی جمعی از مسئولان محلی و استانی از جمله محمدحسین ارسطوزاده مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، حجت‌الإسلام محمدرضا حبیب‌پور امام‌جمعه شوشتر، سیدمحسن سیدموسوی فرماندار شهرستان، سهراب گیلانی نماینده مردم شوشتر و گتوند در مجلس شورای اسلامی و اعضای شورای اسلامی شهر شوشتر برگزار شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان در این رویداد ضمن تسلیت به‌مناسبت فرارسیدن دهه محرم و ایام سوگواری آقا اباعبدالله‌الحسین و یاران باوفایش گفت: امروز در شهر تاریخی شوشتر گرد هم آمدیم تا ضمن تجلیل از مداحان و پیرغلامان دستگاه امام‌حسین (ع)، آداب و سنن و میراث ناملموس عاشورایی این شهرستان را گرامی بداریم.
محمدحسین ارسطوزاده ادامه داد: امروز در جمع فرهیختگان و خدمت‌گذاران عاشورایی هستیم که سال‌های سال در شهر شوشتر در حوزه عاشورا خدمت‌رسانی کردند تا این میراث عاشورایی را به اشتراک بگذارند و سینه به سینه این میراث گهربار را به نسل‌های آینده منتقل کنند و ما امروز اینجا هستیم تا از پژوهشگران و فعلان این حوزه تجلیل کنیم.
او با اشاره به این‌که خوزستان مملوء از شهرهای تاریخی است و تمدن و فرهنگ عامه بسیار غنی و باارزش و پر از رمز و رازی دارد، تأکید کرد: با اجرای این آیین‌ها، گوشه‌هایی از این میراث ارزشمند را ثبت و رازگشایی می‌کنیم و آن را در میان آحاد علاقمند جامعه به این فرهنگ گسترش می‌دهیم.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان یادآور شد: ما برای ایام محرم و صفر پیش‌بینی کرده‌ایم که در سرتاسر استان، میراث ناملموس و میراث عاشورایی را بازنشر و معرفی کنیم و برجسته‌سازی این میراث در دستورکار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان قرار دارد.
در ادامه داود نجارآسیابانی سرپرست اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان شوشتر نیز اظهار کرد: هدف از اجرای این برنامه حفظ آیین‌ و سنن محرمی و جلوگیری از فراموشی این سنت‌های بومی در قالب ترویج میراث معنوی حاکم بر این کهن شهر است.

او افزود: از دلایل انتخاب محل انجام این مراسم برای چنین موضوعی می‌توان به شخصیت برجسته علمی و دینی مالک این بنا در جهان اسلام و همینطور به تاریخی بودن این مسجد به‌عنوان بخشی از مجموعه حاج شیخ جعفر شوشتری اشاره کرد که البته از گذشته تاکنون یکی از محل‌های اصلی برای ترویج فرهنگ شیعیان در این شهر به‌شمار می‌رفته است.

درخور ذکر است، در این رویداد فرهنگی ـ مذهبی نواها و مداحی‌های سنتی کهن‌شهر شوشتر توسط پیرغلامان و سینه‌سوختگان اهل بیت عصمت و طهارت به اجرا درآمد
همچنین از دیگر برنامه‌های اجراشده در این مراسم می‌توان به آیین کهن سبیل‌خوانی (سَبیل عطشان) و نواختن دُهُل و سُرنا که از سنت‌های قدیمی شوشتر هستند اشاره کرد.
در پایان این رویداد که با استقبال کم‌نظیر مردمی همراه بود، به پاس سال‌ها خدمتگزاری صادقانه و خالصانه پیرغلامان امام‌حسین(ع) مراتب تجلیل از ایشان به‌عمل آمد

مراسم احیای (سبیل عطشان) و تجلیل از پیر غلامان ابا عبدالله الحسین در شوشتر

مراسم احیای (سبیل عطشان) و تجلیل از پیر غلامان ابا عبدالله الحسین در شوشتر

سبیل درلغت به معنی راه و طریق است وعطشان به معنی تشنگان مراد از سبیل عطشان به اینمنظور است که راه را باز کنید تا به تشنگان آب برسانم.
آبرسانی وسیراب کردن تشنگان از باالا ترین تقربها و شایسته ترین اعمال است. در اسلام نیز این نوع خدمات مورد تعریف و تمجید و تشویق قرار گرفته است.

پیامبر اکرم صلى اهلل علیه و آله و سلمفرمودند:«برترین کردارها خنک کردن جگر سوخته یعنى آشاماندن آب است.»

یکی ازافتخارات حضرت عباس (ع) در کربال، سقایی یعنی تهیه و تأمین آب برای سپاه حسینی بود.به همین مناسبت، یکی از القاب ایشان«سقا»بود. شهادت حضرت ابوالفضل(ع) نیز با سقایی ایشانپیوند داشت؛ زیرا سرانجام، حضرت در راه تهیه آب و در نزدیکی فرات به درجه شهادت رسید.
از آنجایی که مردم شوشتر ارادت بسیار خاصی به اهل بیت (ع) به ویژه حضرت ابوالفضل العباس(ع)دارند، سقایان شوشتر مراسم بسیار ویژه ای نیز برگزار میکنند که در نوع خود بسیار بی نظیر است.در مراسمات عزاداری شوشتر (در حال حاضر سبیل خوانی فقط در مراسم مقتل خوانی مسجد آلطیب)زمانی که مجلس به حدی رسید که باید منبر شروع شود در حدود11دقیقه قبل از شروعمجلس، مراسمی توسط سقایان مسجد انجام میشود به نام (سبیل عطشان) که در نوع خود بی نظیراست.
در این مراسم یک نفر سبیل خوانی میکند و دیگر سقایان در میان مردم میچرخند و کار سقایی راانجام میدهند معموال سقایان این کار را با یک مشک (و یا کوزه ای) در دست و کاسه در دست دیگرانجام می دهند سبیل خوان اشعاری در باب واقعه عاشورا،ثواب سقایی خصوصا سقای دشت کربلاحضرت عباس (ع) با صوتی خوش و دلنشین در (دستگاه چهارگاه، دستگاه شور (آواز دشتی و یا آوازافشاری) با حُزن بسیار باالیی میخواند این اشعار معمولا از اشعار شاعرانی چون حکیم وفایی شوشتری،شباب شوشتری، مُحِب شوشتری، سخایی شوشتری و محتشم کاشانی استفاده میشود.
بعد از شش بیت که سبیل خوانی خوانده میشود معموال سبیل خوان میگوید بلند بگو یا حسین ومردم دست راست را بلندمیکنند و میگویند یا حسین این دَم گرفتن از مستمعین معمولا هفت بارانجام میشود و در اصل چهارده بیت خوانده میشود ذکر این نکته قابل اهمیت است که بسته به بزرگی مجلس گاهی این مراسم تا هشتاد بیت نیز ادامه دارد تا سقا های مجلس بتوانند همه مستمعین را سیراب کنند. در آخرمراسم سبیل یا عطشان سبیل خوان هشت مرتبه میگوید سبیل یا عطشان و اگر کی دودست خود را به نشانه گرفتن آب بالا نیاورد معلوم میشود که تمام مستمعین سیراب شده اند ومراسم به پایان میرسد.

این مراسم همزمان با آغاز ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان امام حسین (ع) در راستای احیا و حفظ آیین و سنن کهن محرم، مداحی و نواهای محرمی کهن دیار شوشتر برنامه ای به همت هیأت های مذهبی و عزاداران حسینی در مسجد شیخ جعفرشوشتری (ره) برگزار گردید.

🔻شایان ذکر است، این برنامه با حضور چشم گیر اقشار مردم و محبان اهل بیت (ع) و همراهی جمعی از مسئولین محلی و استانی انجام گردید.

🔻در ادامه این رویداد فرهنگی مذهبی نواها و مداحی های سنتی کهن شهر شوشتر توسط پیرغلامان و سینه سوختگان اهل بیت عصمت و طهارت به اجرا در آمد.
از جمله برنامه های اجرا شده می توان به آیین کهن سبیل خوانی (سبیل عطشان) و نواختن دُهُل و سُرنا که از سنت های قدیمی شوشتر می باشند اشاره نمود.

🔻داودنجار آسیابانی سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شوشتر در این باره افزود : هدف از اجرای این برنامه حفظ آیین‌ و سنن محرمی و جلوگیری از فراموشی این سنت‌های بومی در قالب ترویج میراث معنوی حاکم بر این کهن شهر بوده و از دلایل انتخاب محل انجام این مراسم برای چنین موضوعی می‌توان به شخصیت برجسته علمی و دینی مالک این بنا در جهان اسلام و همینطور به تاریخی بودن این مسجد بعنوان بخشی از مجموعه حاج شیخ جعفر شوشتری اشاره نمود که البته از گذشته تاکنون یکی از محل های اصلی برای ترویج فرهنگ شیعیان در این شهر بشمار می رفته است.

🔻در پایان این رویداد که با استقبال کم نظیر مردمی همراه بود، به پاس سال ها خدمتگزاری صادقانه و خالصانه پیرغلامان امام حسین(ع) مراتب تقدیر از ایشان بعمل آمد.

علاقه مندان میتوانند مقاله آیین های سنتی مُحَرم در شوشتر را از لینک زیر دریافت کنند

http://ensani.ir/file/download/article/1626762114-10123-48-1.pdf

منابع

روابط عمومی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شوشتر*
آیین های سنتی مُحَرم در شوشتر
میلاد خیاط
مسعود ولی عرب