خوزتوریسم

مسافران نوروزی در کنار رودخانه دز - دزفول​​​​​​​

با آغاز تعطیلات نوروزی ۱۴۰۳، مسافران و گردشگران زیادی در اولین روزهای فروردین از رودخانه دز در شهرستان دزفول بازدید کردند. تفریحگاه ساحلی دز که "علی کله" نیز نامیده می‌شود، یکی از پارک‌های ساحلی پرطرفدار استان خوزستان است که هر ساله و به خصوص در فصل‌های بهار و تابستان جمعیت زیادی را از شهرهای مجاور به سوی خود جذب می‌کند. این تفریحگاه در پایین دست سد تنظیمی دز و شمال شهر دزفول واقع شده و یکی از پرطرفدارترین مراکمسافران نوروزی در کنار رودخانه دز - دزفولز تفریحی شمال خوزستان به شمار می‌رود

امین نظری/ایسنا

«روستای پامنار دزفول» مقصدی برای گردشگران و مسافران

روستای پامنار دزفول با داشتن طبیعتی بکر و محیطی آرام می‌تواند مکان مناسبی برای گردشگران و مسافران باشد.

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: نام روستای پامنار دزفول را کمتر کسی شنیده باشد چرا که روستا شاید عادی باشد ولی ط۲بیعت بکر و محیط آرام آن بهترین مکان برای مسافران و گردشگران است به ویژه برای کسانی که به دنبال آرامش خاص و سکون ویژه‌ای هستند.

روستای پامنار دزفول در استان خوزستان جزوی از بخش شهیون در فاصله ۲۵ کیلومتری شهر دزفول به وسعت ۵۷ هکتار در میان دامنه‌های رشته کوه‌های زاگرس و مشرف به دریاچه سد دز در شمال شهرستان دزفول واقع شده است. در غالب تورهای گردشگری روستای پامنار دزفول جایی ندارد.

پامنار در محدوده سد دز و کرخه واقع شده و روستایی آباد است و این سد تبدیل به یکی از جاذبه‌های دیدنی روستای پامنار دزفول شده است. مردم در این مکان می‌توانند به تماشای جانوران و پرندگان مهاجر بنشینند، کوهنوردی یا پیاده روی کنند.

از دیگر سرگرمی‌های پشت سد ماهیگیری است. ماهی‌های دریاچه در حقیقت ماهی‌های رودخانه‌ای هستند که با سیستم دریایی یعنی با مواد معدنی فراوان و در آب عمیق زندگی می‌کنند در نتیجه از نظر فیزیکی با ماهی‌های مشابه خود در بالادست یا پایین دست رودخانه تفاوت دارند.

قلعه شاداب در دوران ساسانیان ساخته شده است و نزدیک به دوازده هزار متر مربع وسعت دارد. در طول تاریخ از این قلعه تاریخی در روستای پامنار دزفول استفاده‌های مختلفی شده است. نام قلعه از کدخدای طایفه به نام «شاداب عبدل» گرفته شده است. قبل از آن متعلق به زمین دار بزرگی بود که به نام او قلعه شاه حسین خوانده می‌شد. در زمان ساسانیان نیز دژ انوشبرد یا دژ فراموشی نام داشت. هنگامی قلعه دیده بشود ممکن است تصور شود تنها کوهی استوار است اما در حقیقت یکی از طولانی‌ترین قلعه‌های طبیعی ایران به شمار می‌رود.

کوه‌ها به صورت طبیعی بر اثر فرسایش زمین شکل گرفتند. موقعیت استراتژیک فوق‌العاده کوه سبب شد تا در آن قلعه‌ای احداث کنند. قلعه‌ای که تنها دو را ورود و خروج دارد و سراسر اطراف آن‌را دریاچه و دره‌های عمیق فرا گرفته‌اند. این سازه در زمان ساسانیان مورد توجه قرار گرفت. بعدها درون آن سازه‌هایی برای نگهداری آب و غذا ایجاد شد. ساختار تو در تویی درون آن وجود دارد که شامل اتاقک‌هایی متصل به یکدیگر است. این منطقه زیر نظر سازمان حفاظت از محیط زیست به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شده است.

گفته می‌شود این قلعه تا حدود ۲۵ سال پیش مسکونی بوده است. مدتی نیز محل نگهداری دام‌های عشایر بود تا اینکه نهایتاً خالی از سکنه شد. منظره بسیار زیبایی از بالای قلعه رو به دریاچه، دره‌های اطراف و روستاهای مجاور وجود دارد. درختان کنار در جای جای این طبیعت زیبا خودنمایی می‌کنند.

کپوبافی از صنایع دستی معروف روستای پامنار

از دیگر دیدنی‌های روستای پامنار دزفول قبرستانی قدیمی است که فاصله کمی با قلعه دارد. گورهای باستانی این محل دارای سنگ‌هایی عمودی هستند که روی آنها نقوش متفاوتی ترسیم شده است. هر یک از نقش‌ها نشان دهنده مشخصات صاحب گور هستند.

برخی از نشانه‌های روی قبرها افراد سوار بر اسب را نشان می‌دهند که نماد جنگاوری آنها بوده‌اند. همچنین روی قبرهای مربوط به خانم‌ها نیز نشانه‌هایی از جنگاوری و رقص دیده می‌شود. به نظر می‌رسد این قبرستان اطلاعات بسیاری در مورد تاریخ اجتماعی منطقه به دست می‌دهد.

کمی پایین‌تر از قلعه در روستای پامنار دزفول منطقه کنارستان قرار دارد. از درختان کنار یا همان سدر استفاده‌های متعددی می‌شود از میوه این درخت برای خوردن مصرف می‌شود، عسل منطقه معروف است و از برگ‌های درخت سدر می‌گیرند. از درختان بادام هم مصرف مستقیم خوراکی و هم برای تهیه روغن بادام استفاده می‌شود. درختان بادام در پایین این کنارستان در کنار غار زرده یا شکفت قرار دارند.

خانه‌های روستای پامنار دزفول کاه گلی است و معماری فوق‌العاده ای دارد. مناظر دیدنی این روستا محل خوبی برای علاقه مندان به رشته عکاسی و ثبت تصاویری است که همیشه یادآور سفر به این دیار هستند. از گیاهان و پوشش‌های منطقه می‌توان به رملیک، کنار، بنه، بادام، جاز، انجیر، بلوط و نخل اشاره کرد.

زنان زحمت کش پامنار در هنر کپوبافی بسیار ماهر هستند و از جمله صنایع دستی معروف این منطقه است. کپوبافی از بافته‌های حصیری است و مواد اولیه آن کرتک و برگ نخل‌های خرما است که از سالیان متمادی رواج داشت. کرتک نوعی گیاه خودرو است که در حاشیه نهرها، رودخانه‌ها و دشت‌های منطقه شهیون به وفور یافت می‌شود.

عمارت صمیمی رامهرمز

عمارت صمیمی (باغ صمیمی) یا باغ امیر سپهدار از باغ‌های سکونتی _حکومتی دوره قاجار است که به عنوان حاکم‌نشین شهرستان رامهرمز استفاده می‌شد، این روزها درب عمارت صمیمی بر روی مسافران و بازدیدکنندگان گشوده شده است.

رامهُرمُز یکی از شهرهای استان خوزستان است که حدود ۱۰۰ کیلومتر با مرکز استان فاصله دارد. این شهر قدمتی دیرین دارد و در دوره‌ی ساسانی رونق فراوانی داشته است. عمارت صمیمی رامهرمز یکی از آثار به‌جامانده از دوره‌ی قاجار است که معماری چشمگیری دارد.

باغ و عمارت صمیمی رامهرمز در خیابان امت و محله کیمه قرار گرفته و به عمارت کیمه هم معروف است. میان اهواز تا این عمارت حدود ۱ ساعت و ۲۰ دقیقه فاصله‌ است.

این بنا که ثبت ملی شده، به باغ امیر سپهدار نیز شهرت دارد؛ چراکه سازنده‌ی آن امیرحسین خان سپهدار، یکی از امیران دوره‌ی مظفرالدین شاه قاجار بوده است. البته که عمر او پیش از آن که فرصت زندگی در این خانه را داشته باشد، به پایان رسید. سپس این عمارت به نام محمد صمیمی معروف شد.

مساحت عمارت صمیمی ۱۶۵۰۰ متر مربع است. معماری آن از باغ فرنگی الهام گرفته است و دلیلش می‌تواند زندگی امیرحسین خان سپهدار در اروپا باشد اما به همان اندازه ویژگی‌های معماری ایرانی را نیز دارد.

از چند پله که بالا برویم، به ایوانی پا می‌گذاریم که به غیر از قسمت شرقی، بقیه‌ی آن از ستون‌‌های آجری تشکیل شده است. در دوره قاجار عمارت اندرونی دفتر کار بود. اما در دوره پهلوی این خانه مسکونی بود و صاحب باغ در کوشک میانی یا عمارت اندرونی زندگی می‌کرد.

عمارت اندرونی دو طبقه است و شامل زیرزمین و طبقه‌ی هم‌کف می‌شود. در طبقه‌ی همکفت سرسرا، سفره‌خانه، چهار اتاق و نیز اتاق نگهبان و خدمه قرار گرفته است که سقف‌ گنبدی زیبایی دارند. در زیرزمین راهرو، سرسرا، دو اتاق و حوض‌خانه‌ وجود داشته است، اما حوض‌خانه دیگر وجود ندارد. روبه‌روی عمارت، برج و باروی نگهبانی دیده می‌شود.

عمر درختان باغ از عمر عمارت کوتاه‌تر است. این باغ که حدود ۱۶۰۰ متر مربع وسعت دارد، ۲۰۰ سال است که انواع درختان را در دل خود جا داده است، درختان نارنج، لیموشیرین، لیموترش، پرتقال،‌ نخل، انار، توت، زیتون، کُنار،‌ انجیر و کاج. گل‌ها نمای دلنشینی به باغ داده‌اند. درخت گل‌کاغذی که در فصل بهار گل می‌دهد و گل‌های رز، شب‌بو، محمدی و شیپوری به رنگ‌های مختلفی باغ را تزیین کرده‌اند.

اکنون سازمان میراث فرهنگی مالک این عمارت است و در روزهای تعطیل مانند تعطیلات نوروز امکان بازدید از باغ امیر سپهدار وجود دارد.

سید خلیل موسوی/مهر

سه رویداد از خوزستان در تقویم رویدادهای گردشگری کشور به ثبت رسید

به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، جمال عامری‌نسب نهم فروردین‌ماه ۱۴۰۳ با اعلام این خبر گفت: آیین سنتی‌مذهبی چوب‌زنی، جشنواره صد روز با رود دز از شهرستان دزفول و آیین گرگیعان مردم عرب خوزستان، سه رویداد فرهنگی مهم استان خوزستان هستند که پس از تأیید در کمیته رویدادهای استان و ارسال به معاونت گردشگری کشور و طرح در شورای ثبت رویدادهای گردشگری کشور، در تقویم رویدادهای گردشگری کشور به ثبت رسید و گواهینامه ثبت این رویدادها صادر شد.

معاون گردشگری مدیرکل میراث‌فرهنگی خوزستان در ادامه با بیان این‌که آیین سنتی‌مذهبی چوب‌زنی، از آئین‌های سنتی عزاداری حسینی در دزفول است که هرسال در دهه نخست محرم برگزار می‌شود افزود: این مراسم قدمتی چندصد ساله دارد و تداعی‌کننده صحنه‌های نبرد امام حسین (ع) و یارانش در کربلا است.

او اضافه کرد: آئین چوب‎‌زنی یا سنگ‌‎زنی از آئین‌های عزاداری ویژه دزفول است که از ۱۴۰ سال پیش در محله کلانتریان و برخی محله‌های قدیمی دزفول از جمله چولیان، میان‎دره، سرمیدان و عباسیه در ماه محرم اجرا می‎شود و سال ۱۴۰۱ در فهرست ملی میراث‌فرهنگی ناملموس ثبت شد.

عامری‌نسب با اشاره به این‌که جشنواره صد روز با رود دز نیز در راستای برندسازی ملی درخصوص رود دز که یکی از مهم‌ترین شریان‌های حیات استان خوزستان و از سرمایه‌های مهم ملی است، برگزار می‌شود گفت: این جشنواره، فرصتی برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری و محیط‌زیستی رود دز در سطح کشور است و از اهداف این رویداد، معرفی رودخانه دز در سطح ملی، ارتقای وضعیت زیست‌محیطی این رودخانه و ایجاد فرصت مناسب برای بهره‌برداری بهینه از رودخانه در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

او درخصوص سومین رویداد ثبت‌شده در تقویم گردشگری کشور نیز گفت: جشن گرگیعان، مراسم آیینی میلاد امام‌حسن (ع) است که توسط عرب‌های خوزستان برگزار می‎شود. این رویداد در روز پانزدهم ماه مبارک رمضان به مناسبت تولد امام حسن مجتبی (ع) برگزار می‌شود و مردم در شب میلاد و روز میلاد اقدام به برپایی جشن و توزیع شیرینی می‌کنند. این رویداد در سال ۱۳۹۵ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده‌ است.

درخور ذکر است تعداد دیگری از رویدادهای استان خوزستان به شورای ثبت کشور پیشنهاد شده که در انتظار بررسی و صدور گواهی نامه ثبت می باشد

باغ موزه دفاع مقدس شهر آبادان

باغ موزه دفاع مقدس و صنعت نفت آبادان، طبیعی ترین و وسیع ترین باغ موزه در ایران است که به عنوان محلی بکر برای بازدید کاروان های راهیان نور مورد توجه است.

باغ موزه دفاع مقدس و صنعت نفت آبادان، طبیعی ترین و وسیع ترین باغ موزه در ایران است که به عنوان محلی بکر برای بازدید کاروان های راهیان نور مورد توجه است. آبادان تنها شهر واقع در نقطه صفر مرزی کشور است که به رغم هجوم ارتش بعث عراق به ایران و محاصره یک ساله و هفت سال دفاع جانانه و تقدیم چهار هزار و 200 شهید هیچگاه به دست دشمن نیفتاد و اینگونه بود که «پایتخت مقاومت>>ایران اسلامی در طول دوران هشت ساله دفاع مقدس نام گرفت. در بخشی از این موزه، پیکر پاک و مطهر هشت شهید دوران دفاع مقدس به خاک سپرده شده. باغ موزه دفاع مقدس و صنعت نفت آبادان همجوار با اروند رود است، رودخانه مهمی که عملیات‌های زیادی را همچون کربلای ۴، کربلای ۵، والفجر ۸ و کربلای ۸ را در تاریخ خود نگه داشته است.

عکس: بسیج نیوز

پستی و بلندی‌های کشف نفت در ایران

داستان کشف نخستین میدان نفتی در منطقه خاورمیانه یعنی در مسجدسلیمان، در اوایل قرن بیستم، شاید برای افرادی ساده به نظر برسد، اما با فناوری، شرایط و امکانات آن روز، تکه‌‌ای از تاریخ این سرزمین را نشان می‌دهد که کاشفان اولیه نفت، چه مشکلاتی را پشت سر گذاشته‌اند.

همانگونه که می‌دانیم با شروع قرون جدید است که نه تنها ایران بلکه جهان به ارزش واقعی نفت پی می برند. غرب که به دنبال جانشینی برای ذغال‌سنگ بود تا انقلاب صنعتی خود را با سرعت بیشتری به پیش ببرد نقاط مختلفی از جهان را مورد گمانه‌زنی تحقیق و کاوش قرار داد و ایران نیز از این جمله بود. نخستین‌بار یک کارشناس زمین‌شناسی به نام و.ک. لوفتوس از جنوب غرب ایران دیدن کرد و نتیجه مشاهدات خود را در قالب مقاله‌ای در اروپا منتشر کرد. لوفتوس در مقاله خود با عنوان «درباره زمین‌شناسی نواحی مرزی ترکیه - ایران و نواحی مجاور آن» از مناطقی در جنوب غرب ایران یاد کرد که چشمه‌های خودجوش نفت و گاز در آن وجود دارند.

مقاله توصیفی لوفتوس بسیار مورد توجه غربی‌ها قرار گرفت و آنها را مترصد فرصتی قرار داد تا احتمال وجود نفت و گاز را در ایران بیازمایند. وی در گزارش منتشر شده در سال ۱۸۵۵ اظهار کرد که تنها چمشه قیر بررسی شده از سوی ایشان در کنار کوه‌های بختیاری و مسجد دور افتاده‌ای در نزدیکی کوه آسماری مسجد سلیمان قرار داشته است. در سال ۱۸۹۰ میلادی(۱۲۶۹ شمسی) امتیاز اکتشاف و استخراج کلیه معادن ایران از جمله نفت از سوی ناصرالدین شاه به یک انگلیسی به نام «بارون جولیوس رویتر» داده شد که به علت عدم موفقیت در اکتشاف نفت و مخالفت‌های داخلی و خارجی این قرارداد با شکست مواجه شده و طرف ایرانی مجبور به پرداخت غرامت سنگینی شد.

در سال ۱۹۰۱میلادی (۱۲۸۰ شمسی) طبق امتیاز نامه دیگری اجازه اکتشاف، استخراج ، تصفیه، حمل و نقل و فروش نفت و همچنین احداث خط لوله در تمام خاک ایران به‌جز پنج ایالت شمالی به یکی دیگر از اتباع انگلستان به نام «ویلیام ناکس دارسی» به مدت ۶۰ سال داده شد. از آن پس فعالیت‌ها برای اکتشاف و استخراج نفت در منطقه دور افتاده ای به‌نام چاه سرخ در حوالی کرمانشاه شروع شد که در تابستان ۱۹۰۳ حفاری‌ها در عمق ۵۰۷ متری به گاز نفت و سپس به نفت رسید. چند ماه بعد دومین چاه نیز در عمق مشابهی حفر شده و به نفت رسید. بهره برداری از این چاه‌ها با توجه به بازده کم روزانه حدود ۳۰ تن و هزینه‌های بالای حفاری و حمل نقل مقرون به صرفه تشخیص داده نشد، دارسی که سرمایه‌گذاری زیادی انجام داده بود و به نتیجه مطلوب نرسیده بود مجبور به همکاری با شرکت نفت برمه شد. که آن نیز یک شرکت انگلیسی بود. همکاری این دو گروه با هم منجر به ایجاد شرکت جدیدی بنام سندیکای امتیازات در سال ۱۹۰۵ شد.

جورج برنالد رینولدز زمین شناس معروف بعد از تحقیقات ابتدایی اعلام کرد که حفاری‌ها باید در منطقه مسجد سلیمان که دارای ساختار تاقدیسی است صورت گیرد. اما شرکت با تکرار اشتباه اولیه اقدام به حفاری دو حلقه چاه به عمق‌های ۶۶۱ و ۵۹۱ متر در منطقه رامهرمز کرد که هیچکدام به نفت نرسید. بعد از این اشتباه و عدم موفقیت، شرکت با ناامیدی تمام دستور توقف حفاری را صادر کرد اما رینولدز که به وجود نفت در مسجد سلیمان اطمینان داشت حفاری‌ها را به منطقه نفتون در مسجد سلیمان منتقل و از اجرای دستور خودداری کرد. در ۲۶ مه ۱۹۰۸ (پنجم خردادماه ۱۲۸۷) وقتی حفاری چاه در مسجد سلیمان به پایان رسید نفت به ارتفاع ۵۰ فوت در هوا فوران کرد که سطح تولید آن به ۲ هزار و ۳۰۰ بشکه در روز می رسید.

برای تبدیل این میدان نفتی به یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان و بهره‌برداری از آن احتیاج به سرمایه‌گذاری زیادی بود که برای تأمین آن شرکت انگلیس- ایران در سال ۱۹۰۹ تأسیس شد. بعد از گذشت ۴۰ سال از حفر نخستین چاه در میدان نفتون که بعدها در سال ۱۹۳۰ به مسجد سلیمان تغییر نام داد، نخستین محموله نفتی ایران از بندر آبادان صادر شد. دارسی و شرکت نفتی انگلیس و ایران تا سال ۱۹۱۴ در ایران به فعالیت خود ادامه دادند تا اینکه با کاهش کمک‌های دولت انگلستان در این سال شرکت بنگال لنسر برای بهره‌بردار ی از منابع نفتی ایران وارد مسجد سلیمان شد که با هوشیاری وینستون چرچیل این مسئله بحرانی به پایان رسیده و طی قراردادی دولت انگلستان ۵۱ درصد سهام شرکت انگلیس- ایران را به دست گرفته و حق انتصاب دو عضو هیئت مدیره با حق وتو را برای خود محفوظ داشت. تا سال ۱۹۳۳ که قرارداد دارسی لغو شد جمعا ۵۶۱۴۷۰۰۰ تن متریک نفت صادر شد.

علی چاهخوزاده

روایت سفری به سرزمینی نه چندان دور؛

الماس کرناسیان در قلب دزفول

وقتی به دزفول سفر می‌کنید و وارد بافت تاریخی این شهرستان می‌شوید، حمام کرناسیان با بافت تاریخی و جذاب خود همچون الماسی در قلب این شهر می‌درخشد. این حمام به عنوان یک موزه مردم‌شناسی شناخته شده و با موقعیتی فوق‌العاده در نزدیکی رودخانه دز قرار دارد.

میراث‌آریا: در حمام تاریخی کرناسیان، احساسی از عجایب گذشته بر فراز ذهنمان می‌نشیند. هنگام ورود به این حمام تاریخی، نمایی سحرآمیز و آرامش‌بخش به چشم ما می‌خورد. طاق‌های چوبی در ورودی، با خطوط پیچیده و نقوش ظریف، درخشش و جذابیت خود را به ما نشان می‌دهند. رنگارنگی‌ها و جزئیات آجرکاری‌های ورودی، تاریخ در آنجا را به تصویر می‌کشد و بویی از گذشته را در هوا به احساس می‌آورد.

با قدم گذاشتن در این حمام تاریخی، به یک دنیای جدید وارد می‌شویم. معماری بی‌نظیر حمام، زیبایی و شکوه هنر ایرانی‌اسلامی را درخود جای داده است. با نگاهی به اطراف، زیبایی‌های معماری دزفول به خوبی مشهود می‌شوند. این حمام، با طراحی استثنایی و جزئیات دقیق، هنر و ظرافت خلقکاران را به نمایش می‌گذارد و هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند.

طول راهروی ورودی، مانند یک تونل زمان به گذشته می‌برد. با عبور از این تونل، به ناگهان از زمان حاضر به گذشته می‌رسیم. اینجا، ما با تصاویری از آداب و رسوم دزفول، صنایع دستی محلی و نمادهایی که به مشاغل اصیل این منطقه مرتبط هستند، مواجه می‌شویم. این مجموعه‌ای از آثار، یک گنجینه ارزشمند از تاریخ و فرهنگ دزفول را برایمان به ارمغان می‌آورد. با چرخش یک نگاه، می‌توانیم خودمان را در آغوش تاریخ گذشته فرو ببریم و ارتباطی عمیق با فرهنگ و زندگی مردمان این شهر را برقرار کنیم.

حمام تاریخی کرناسیان، جزو مهم‌ترین آثار تاریخی دزفول است. این مکان، یک فرصت بی‌نظیر برای آشنایی عموم مردم و گردشگران با تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم این شهر است. همچنین، به عنوان یک موزه مردم‌شناسی، ارزش فرهنگی و تمدنی عظیمی را به ما نشان می‌دهد.

حمام تاریخی کرناسیان در دوران زندیه ساخته شده و به مرور زمان به یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در دزفول تبدیل شده است. در اواخر جنگ هشت ساله تحمیلی، استفاده از حمام‌های عمومی کاهش یافت و این حمام نیز به تدریج تعطیل شد، اما ارزش تاریخی و فرهنگی آن در ذهن مردم همچنان حفظ شد.

امروزه، حمام تاریخی کرناسیان به عنوان یک موزه مردم‌شناسی شهره شده است. بازدیدکنندگان می‌توانند در این مکان تاریخی، به نمایشگاهی از آثار و اشیاء مرتبط با زندگی در دزفول در گذشته دسترسی پیدا کنند. این موزه، فرصتی منحصر به فرد برای آشنایی با سبک زندگی، آداب و رسوم و هنر محلی در دزفول فراهم می‌کند.

در سال ۱۳۸۲، اداره میراث فرهنگی دزفول و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری در طول سه سال تصمیم به بهسازی و مرمت حمام کرناسیان گرفتند. این تلاش‌ها باعث شد که از سال ۱۳۸۵، حمام کرناسیان به عنوان یک موزه مردم‌شناسی در دزفول شناخته شود و توسط گردشگران بازدید شود.

این حمام در مرکز محله کرناسیان واقع شده است، که در شمالی‌ترین قسمت منطقه قدیمی شهر قرار دارد. این حمام به شماره ۸۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. حمام کرناسیان به همراه سایر بناهای باارزش مانند خانه‌ها و مساجد تاریخی و مقبره سید عبدالله داعی، یکی از شاعران و عرفای بزرگ دزفول، احاطه شده است و زیبایی آن را دو چندان کرده است.

حمام کرناسیان به این نام معروف شده است زیرا در گذشته، محله کرناسیان محل اسکان عشایری بود که از کوه‌های کرناس در شمال شهرستان دزفول به این منطقه مهاجرت می‌کردند. با گسترش شهر و توسعه شهرنشینی، این منطقه به محلی برای اسکان ثابت آنها تبدیل شد و این امر باعث شد که این منطقه به نام کرناسیان شناخته شود.

حمام کرناسیان یک حمام تاریخی با مساحت حدود ۸۸۰ مترمربع است. این حمام دارای یک سردری کوچک و زیبا با تزئینات ساده آجرکاری است. آن دارای دو قسمت مجزا برای زنان و مردان است، که هر کدام از این قسمت‌ها شامل فضاهایی با نام‌های دالان ورودی، سربینه و گرمخانه هستند.

میاندر، یک راهروی ارتباطی بین فضای سرد (سربینه) و فضای گرم (گرمخانه) است. این میاندر هم از به هدر رفتن گرمای موجود در گرمخانه جلوگیری می‌کند و هم از ورود مستقیم افراد به فضای بیرون و مواجهه با هوای سرد جلوگیری می‌کند.

برای ورود به قسمت زنانه حمام (به منظور حفظ حریم خصوصی)، از پشت‌بام و از طریق یک پلکانی وجود داشت، که ورودی آن در کوچه‌ای نزدیک قرار داشت.

دالان

دالان، یک حجره باز و مقدمه‌ای است که مسئولیت استقبال از مراجعه‌کنندگان را بر عهده دارد. در این حجره، آجرهای کف به صورت توخالی آراسته شده‌اند، به طوری که به عنوان قلک و محلی برای انداختن پول استفاده می‌شود. این جزئیات زیبا و منحصربه‌فرد، توجه من را به خود جلب می‌کند.

سربینه

بعد از عبور از دالان، وارد سربینه می‌شوم. سربینه، فضایی است که برای شستشوی پاها قبل و بعد از حمام، یک حوضی در وسط آن ساخته شده است. سقف سربینه به شکل گنبدی طراحی شده و یک دریچه در بالای آن قرار دارد که به منظور استفاده از نور طبیعی و تهویه فضاها ایجاد شده است. دریچه با استفاده از گلجام، یک درپوش کنترل شده، مسدود شده است.

حمام کرناسیان دارای دو قسمت جداگانه برای زنان و مردان است. در کنار این دو قسمت، آتشدان‌ها و مخازن آب سرد و گرم قرار دارند. آتشدان‌ها، از طریق گربه روها، که کانال‌هایی زیرزمینی هستند، گرمای لازم برای حمام را فراهم می‌کنند و همچنین موجب گرم شدن کف فضاهای داخلی می‌شوند.

گربه رو

گربه رو، یک کانال است که زیر گرمخانه ساخته شده و برای گرم کردن فضای داخلی حمام استفاده می‌شود. عرض آنها به اندازه عرض شانه یک انسان و ارتفاع آنها به اندازه یک نفر در حالت نشسته است. این طرح منحصر به فرد اجازه می‌دهد که مجراها به راحتی تمیز شوند و دود از آنها زده شود. این نحوه طراحی و ساخت گربه روها، نیاز به تمیز کردن و نگهداری آنها را به صورت منظم و آسان می‌کند.

دیوارها در سراسر فضاهای داخلی حمام کروناسیان، با مشعلدان‌هایی طراحی شده‌اند تا نوری روشن و دلنشین را به اطراف ارائه دهند. برای تأمین آب مورد نیاز در حمام، یک چاه در کنار ساختمان وجود داشته است. این چاه از طریق حفره‌هایی که شبیه به قنات‌ها هستند به رودخانه متصل شده است و سپس با استفاده از چرخ چاهی که توسط حرکت یک گاو به چرخش در می‌آید، آب را بالا می‌کشیدند. سپس آب از طریق کانال‌هایی با نام تن بوش‌ها که از سفال‌های خاص ساخته شده‌اند، به مخازن آب حمام منتقل می‌شد.

گاو چاه

گاو چاه حمام به دو دهلیز دارای شیبی حدود ۳۰ درجه و طول تقریبی هشت متر تقسیم می‌شد. این دهلیزها با یک طاق آجری پوشیده شده بودند که کارگر و گاو را از تابش آفتاب و باران محافظت می‌کردند. گاو درون این دهلیزها حرکت می‌کرد و آب را از چاه به بالا می‌کشید تا در طول بیشتری از روز بتوان به تأمین آب مصرفی حمام پرداخت.

مساحت حمام کروناسیان

در این حمام، بخش مردانه به ابعاد بزرگتری نسبت به بخش زنانه ساخته شده است. بخش مردانه به مساحت حدود ۶۶۰ مترمربع و بخش زنانه به مساحت حدود ۲۲۰ مترمربع طراحی شده است. این تفاوت در ابعاد، احتمالاً به دلیل نیاز بیشتر مردان به فضا و امکانات در این حمام است.

در ایام نوروز، حمام تاریخی دزفول به یک مقصد پر از جذابیت برای بازدیدکنندگان تبدیل می‌شود. صبح و عصر، جمعیتی بین هفت تا ۱۰ هزار نفر از این مکان بازدید می‌کنند، که این تعداد قابل توجهی است. در این روزها، راهنماهای گردشگری حاضر هستند تا به بازدیدکنندگان درباره تاریخچه، آثار و وسایل موجود در این حمام تاریخی توضیح دهند.

در حمام دزفول، مجموعه‌ای از ماکت‌ها به صورت نمادین نمایش داده می‌شوند. این ماکت‌ها با استفاده از پوشش سنتی و ابزارها و وسایل قدیمی، آداب و رسوم مردم دزفول را در مراسم جشن ازدواج، نمایی از یک خانه سنتی دزفولی و مشاغلی اصیل مانند نمدمالی، آهنگری، مسگری، جاجیم‌بافی، کلاه مالی و دلوری را به تصویر می‌کشند.

همچنین، در این موزه قطعاتی از اسناد و مدارک قدیمی و صنایع‌دستی دزفول، وسایل استحمام مانند شانه و برس، ابزارها و ابزار آلات سنتی کشاورزان و صنعتگران دزفولی، قفل‌های قدیمی و اسکناس‌های باستانی قرار دارد. برخی از این اسکناس‌ها تصویری از پل باستانی و پل ۱۸۰۰ ساله دزفول را نمایش می‌دهند.

ساعات بازدید این حمام در طول سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۳ ظهر و ۱۶ عصر تا ۲۰ شب است، اما در ایام نوروز، بازدید از صبح تا شب ادامه دارد تا به بازدیدکنندگان و مسافران فرصت بیشتری برای بازدید فراهم شود.

این مکان تاریخی همچنین میزبان برنامه‌های فرهنگی متنوعی است و در برخی از روزها جشن‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری برگزار می‌شود. در ایامی مانند نوروز، هنرمندان دزفول نیز آثار خود را در این حمام به نمایش می‌گذارند و این امکان را دارند تا آثار خود را به فروش برسانند.

به طور کلی، حمام تاریخی کرناسیان با معماری منحصر به فرد خود، طراحی زیبا، و آثار تاریخی و فرهنگی درون آن، یک تجربه توصیف‌ناپذیر را برای بازدیدکنندگان خلق می‌کند. با ورود به این حمام تاریخی، همچون یک مسافر در زمان، روایح و رنگ‌های گذشته را به تمام حواس خود درک می‌کنید و با تمام وجود به فرهنگ و تاریخ دزفول نفس می‌کشید.

موزه شوش در ایام نوروز ۱۴۰۳

موزه شوش در سال ۱۳۴۵، در جوار قلعه و محوطه باستانی شوش گشایش یافت. این موزه یکی از مهم‌ترین موزه‌های اشیای ایران باستان به‌شمار می‌رود و آثار باارزشی را از دوره‌های مختلف تاریخی در خود جای داده است. با قرارگیری بنا در میان باغی بزرگ، مجموعه موزه در ۶ تالار در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد. آثار به‌نمایش درآمده در موزه شوش حاصل حفاری‌های منطقه شوش و چغازنبیل است.

کاوش‌های باستان‌شناسی در دشت خوزستان، خصوصاً شوش علاوه بر دستیابی به بسیاری از ناشناخته‌های بشری، با کشف حجم عظیمی از آثار و اشیاء فرهنگی همراه بود. این امر علاوه بر پیشبرد امور پژوهشی و مطالعاتی، عاملی برای جذب سیاحان داخلی و خارجی به منطقه خوزستان و خصوصاً شهر شوش بوده است. بنابراین موزه شوش در سال ۱۳۴۵ ساخته شد. اشیاء به نمایش درآمده در موزه شوش، اشیاء به‌دست‌آمده از حفاری‌های منطقه بود. به لحاظ سنگینی و حجم بالای مجسمه‌ها، قبل از اجرای سقف موزه، احجام به‌وسیله جراثقال به محله‌ای موردنظر انتقال یافت. در سال ۱۳۵۲ ، طرح گسترش بنا از ضلع شرقی با احداث دو تالار قرینه مشابه آغاز شد. آثار به نمایش گذاشته‌شده در موزه شوش از دوره‌های پیش‌ازتاریخ تا قرن ششم هجری قمری را شامل می‌شود. این آثار عبارت‌اند از :مجسمه‌ها و سرستون‌ها، ته ستون مکشوفه از سر مسجد و بردنشانده مسجدسلیمان و آپادانای شوش، تابلوهای سفالی و سنگی و خمرهای سفالی، مجسمه‌های خدایان، تزیینات دیواری سفالی، چگونگی تدفین در دوره عیلامی همراه با وسایل متعلق به فرد متوفی، پاشنه در، آجر نوشته‌های مکشوفه از شوش و چغازنبیل، کپی سربازان گارد جاویدان و حیوانات خیالی)گریفون یا اسفنکس( به‌صورت آجرهای لعاب‌دار، خط نوشته‌های عیلامی، اکدی، پارسی باستان، آرامی، سریانی و پهلوی میانه، گوی‌های سفالی، گل‌میخ‌های تزئینی سفالی، کاسه‌های مکشوفه از حمیدیه مربوط به صابئین مندایی منقوش به اوراد مقدس، لوازم تزیینی، کپی از صحنه شکارگاه دیوارهای کاخ آپادانا بر روی پارچه نصب‌شده بر دیوار موزه.کاسه‌ها، پیه‌سوزها و تنگ‌های سفالی لعاب‌دار مربوط به قرون ۳ تا ۶ ه.ق مکشوفه از شوش، قمقمه‌ها و پیه‌سوزهای سفالی مکشوفه از شوشتر، صحنه‌های شکار به‌صورت گچ‌بری منسوب به بهرام پنجم بر روی دیوار موزه، چرخه‌ای سنگی ارابه، مفرغ‌های خوزستان شامل ظروف مختلف، سرنیزه، تبر، خنجر، شمشیر، بازوبند، ساق‌بند، قطعه‌های سرنیزه، روبین و ساغرهای تک دکمه‌ای، کاسه، خمره‌های نگهداری آب و ...

در سال 1345 هجری شمسی ساخت موزه شوش جهت نمایش آثار بدست آمده در طول قریب 160 سال کاوشهای باستانشناسی شوش درون باغ با صفایی با زیربنای 550 مترمربع به اتمام رسید و بعدها با اضافه کردن 2 سالن به 4 سالن قبلی به فعالیت خود ادامه داد. در سال 1359 با شروع جنگ تحمیلی موزه تعطیل می شود. در طی این مدت یکبار تعمیر و بطور غیررسمی به فعالیت ادامه داده ولی بعد از مدتی مجدداً تعطیل می گردد. تعمیرات کلی موزه وافزایش متراژ بنا ( اضافه شدن دو سالن جنبی ) از سال 1377 شروع شد و اینک موزه با اشیاء متنوعی از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوران قاجار و آجرنوشته ها در شش سالن آماده نمایش می باشد. باغ موزه شوش نیز با مساحتی معادل 8هزار متر مربع در جوار محوطه تاریخی شوش واقع شده است که پس از افتتاح موزه در خرداد ماه 1383 برای رفاه بیشتر بازدید کنندگان داخلی و خارجی نیاز به احیای کامل داشت . این پروژه با اعتباری معادل یک میلیارد و دویست میلیون ریال آغاز گردید که در سال 86 به طور رسمی افتتاح شد و اکنون به عنوان یکی از مهمترین موزه های روباز کشور منصوب می شود .
موزه شوش یکی از مهمترین موزه های ایران است. این موزه که در میان باغی بزرگ ساخته شده است، دارای شش تالار بزرگ است و آثار به نمایش درآمده در آن حاصل بخشی از حفاریهای منطقه شوش و چغازنبیل می باشد. آثار این موزه به دوره پیش از تمدن عیلام تا دوران پس از اسلام تعلق دارد.

عکس : سید حامد موسوی /ایسنا

بلیت موزه‌ها برای چه کسانی رایگان و نیم‌بهاست

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پس از افزایش نرخ ورودی موزه‌ها، گروه‌هایی را که مشمول بلیت رایگان و نیم‌بها می‌شوند، اعلام کرد.

به گزارش ایسنا، نرخ بلیت ورودی موزه‌ها، بناها و پایگاه‌های تاریخی تا پایان سال گذشته برای شهروندان ایرانی بین ۵ تا ۱۰ هزار تومان بود، که از اول فروردین‌ماه ۱۴۰۳ از ۲۰ تا ۵۰ هزار تومان افزایش یافته است. این بها برای اتباع خارجی نیز از ۵۰ و ۱۰۰ هزار تومان به ۲۵۰ و ۴۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.

تا پیش از این، افزایش و یا اصلاح بهای موزه‌ها و اماکن تاریخی به پیشنهاد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و با مصوبه هیأت وزیران اتفاق می‌افتاد، اما در این دوره، برای افزایش نرخ ورودی موزه‌ها هنوز مصوبه‌ای ارائه نشده است و نرخ‌نامه مشخصی وجود ندارد.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درحالی که افزایش بهای موزه‌ها بدون تغییر در وضعیت خدمات رخ داده و با اعتراض‌هایی نیز مواجه شده است، گروه‌هایی را که مشمول بلیت «رایگان» و بازدید «نیم‌بها» می‌شوند اعلام کرد. در این دسته‌بندی خانواده‌هایی با ۵ فرزند و بیشتر از امتیاز «بازدید رایگان» اماکن تاریخی تحت پوشش این وزارتخانه بهره‌مند شده‌اند، درحالی‌که خانواده‌های دارای سه و چهار فرزند، مشمول «بلیت نیم‌بها» شده‌اند. در سال ۱۴۰۱ نیز در قالب «طرح جوانی»، برای خانواده‌ها و مادران دارای سه فرزند، امکان تماشای موزه‌های این وزارتخانه با بلیت نیم‌بها فراهم شده بود.

گروه‌هایی که اکنون مشمول «بازدید رایگان» موزه‌ها و اماکن تحت پوشش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌شوند به این ترتیب اعلام شده‌اند:

۱ ـ خانواده‌های دارای ۵ فرزند و بیشتر

۲ ـ کودکان و نوجوانان تا ۱۲ سال

۳ـ پیشکسوتان، استادکاران و هنرمندان میراث فرهنگی، صنایع دستی و راهنمایان گردشگری

۴ ـ پژوهشگران و محققان

۵ ـ افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی

۶ ـ تمام دانش‌آموزان، دانشجویان، معلمان و اساتید (فقط) در ایام دهه فجر و روزهای دانش‌آموز، دانشجو و معلم

۷ ـ اشخاصی که به منظور فرایض و آیین‌های دینی در ساعات مقرر وارد مساجد و اماکن متبرکه می‌شوند

۸ ـ مدعوین و مهمانان رسمی دولت

۹ ـ کارکنان سایر دستگاه‌های اجرایی

۱۰ ـ کارکنان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان‌های وابسته به همراه خانواده آنها

گروه‌هایی که از «بلیت نیم‌بها»ی موزه‌های وزارت میراث بهره‌مند می‌شوند نیز به این ترتیب اعلام شده‌اند:

۱ ـ خانواده‌های دارای سه و چهار فرزند

۲ ـ دانش‌آموزان و دانشجویان به صورت انفرادی و گروهی به همراه معلمان و سرپرستان

۳ ـ خبرنگاران

۴ ـ بازنشستگان به همراه افراد تحت تکفل

دژ محمدعلی‌خان سردشت دزفول

دژ محمد علی خان دزفول قلعه ای طبیعی بوده که در بخش سردشت در شمال شهرستان دزفول واقع شده است. برای رفتن به این محل زیبا در جاده ی سردشت بعد از روستای گوروی (توت علیا) از جاده ی اصلی به سمت چپ در مسیر احمد فداله منحرف شده و بعد از گذشتن از روستای لب سفید و روستای بوالحسن، وسیله ی نقلیه را متوقف نموده و حدود یک و نیم ساعت پیاده روی و کوهپیمایی بایستی نمود. دژ محمد علی خان یکی از محل های مناسب جهت برگزاری گلگشت های پاییز و زمستانه می باشد و تا اوایل بهار نیز می توان به آن سفر نمود. با وجود طبیعت زیبا و چشم نواز منطقه، آبشار دژ به آن منطقه زیبایی دوچندانی داده است.
گروه های کوهنوردی و طبیعت گردی زیادی هر ساله برنامه هایی برای رفتن به این محل برگزار می نمایند و بهتر است برای بازدید از این منطقه با این گروه ها همراه شد. مردم محلی به این دژ، “ممدلی خان” یا علیمردان خان نیز می گویند. در طول مسیر این دژ آبشار زیبایی خودنمایی می کند که از دو قسمت تشکیل شده و اطراف آن را درخت “مورد” پوشانیده است علاوه بر آن پوشش گیاهی منطقه با تغییر فصل ها عوض شده و می توان در هر فصل، حسی متفاوت از سفر به این منطقه تجربه نمود. همچنین در مسیر درختان انجیر ، بُنه و بلوط نیز به چشم می خورد.مناطق طبیعی دزفول در شمال خوزستان ظرفیت مناسبی برای توسعه و رونق صنعت گردشگری استان خوزستان هستند.

آنچه می توان علاوه بر زیبایی منحصر به فرد دژ و مسیر سر سبز کوهستانی و زندگی ساده و بی آلایش عشایر منطقه به آن اشاره کرد، آرامشی است که نشانه ی بکر و دست نخورده بودن این منطقه است و همین موضوع این مکان را تبدیل به محیطی آرام برای دوستداران طبیعت و گردشگران کرده است و می توان با سفر به این منطقه هفته ای شاد و سرشار از انرژی را برای خود و خانواده به ارمغان آورد.

عکس:ایسنا/محمد مهوی املی