خوزتوریسم

فرهنگ گردشگری

جهانگردی، اگرچه یک صنعت است ولی بیشترین تبادلات فرهنگی در آن انجام می گیرد و شاید یکی از اهداف توسعه آن در میان بعضی از کشورها ضمن رشد و توسعه اقتصادی به رخ کشیدن فرهنگشان به دیگر جوامع باشد به خصوص در کشورهایی که جزو ده کشور اول جهان با جاذبه های جهانگردی هستند که یکی از آنها ایران است. در واقع آنچه که ما به عنوان جاذبه ها در کشورمان داریم به خصوص آثار و بناهای تاریخی و علمی و فرهنگی نمودی از فرهنگ ماست و نشان دهنده آن چیزی است که از گذشته های بسیار دور برای ما مانده است

برای دانلود روی تصویر زیر کلیک کنید

معرفی سازه های آیینی الیماییان

پژوهش های باستان شناسی الیمایی هنوز در آغاز راه است. کاوش گاه های اندک باستان شناسی الیمایی با آن که آگاهی های ارزنده ای به دنیای باستان شناسی بخشیده است، اما درباره ی این دوره ی کم شناخته و در تاریکی مانده بسیار ناچیز است. از این رو به کاوش های هدف مند در آینده چشم دوخته ایم. کاوش هایی که نه تنها دوره ی الیمایی بلکه فراتر از آن پیچیدگی ها و گره های ناگشوده ی پهنه ی جغرافیای سیاسی دوره ی پارت را بیشابیش می گشاید. نه تنها باور، آیین و دین باوری الیماییان در هاله ی تاریکی است، بلکه نا آگاه از بسیاری آگاهی هایی هستیم که کم و بیش درباره ی دیگر دوران ها دانسته ایم. الیماییان (2-163ق.م-124م)، بومیان سرزمین کوهستانی شمال خاوری خوزستان بودند، که بارها در برابر سلوکیان و پارت ها ایستادگی کرده و مبادرت به تشکیل یک حکومت نیمه مستقل و خودمختار در منطقه نمودند. دایره فرمانروایی الیماییان میانه های زاگرس میانی تا کرانه های خلیج فارس، در درازایی از فارس تا مرز های میان رودان را در برمی گرفت. پراکندگی ریز سکه های مسین و مفرغین الیماییان که نماد های آیینی و سیاسی شان را نمایان می -سازد؛ گاه گستره ی حکومتی آنان را بسیار وسیع تر از آن چه گفته شد، نشان می دهد. علاوه بر این، نگارکندهای سنگی و صخره ای این قوم که در استان های کهکیلویه و بویر احمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و تا حدودی لرستان بر کوه ها و صخره ها نقش شده اند، هنر و جنبه های مختلف مذهبی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، قومی و فرهنگی آنان را نمایش می دهد. از الیماییان سازه های عظیم سنگی در سر مسجد، برد نشانده، قلعه بردی مسجد سلیمان، و ... به جای مانده، که باستان-شناسان معتقدند این بناهای باشکوه نیایشگاه های الیماییان می باشند. این مقاله به معرفی در سازه-های معماری آیینی الیماییان هم چون تخت گاه های بردنشانده، تخت گاه سر مسجد، با سازه ها ی نیایشگاهی دوگانه و دیگر سازه های آیینی الیمایی چون کل چندار شمی، به همسانی های آن با سازه-های آیینی همزمان و همجوار خود، می پردازد.

برای دانلود روی تصویر زیر کلیک کنید

مطالعه کارکرد سازه آبی حصار سوم محوطه باستانی چغازنبیل با مطالعه میدانی و مدل سازی هیدرولیکی هیدرولوژیکی

محوطه باستانی چغازنبیل به عنوان اولین میراث جهانی ثبت شده در ایران، دربرگیرنده سه محوطه هم مرکز اصلی با مرزهای حصار مرکزی، حصار میانی و حصار بیرونی است که بناهای شاخص مانند زیگورات، مجموعه کاخ ها و آرامگاه ها و تأسیسات شهری را در خود جای داده است. یکی از مهم ترین سازه های این محوطه، سازه آبی حصار سوم می باشد که مشاهدات و مطالعات ژئوفیزیک این پژوهش، دو آنومالی مدفون دیگر را نیز با مصالح مشابه در نقاط دیگری از حصار سوم شناسایی کرده است. رومَن گیرشمن (1895 ۱۹۷۹) باستان شناس و حفار مجموعه، اعتقاد داشت که آب انتقال یافته از رودخانه کرخه در محل سازه آبی تصفیه شده و مورد استفاده ساکنان شهر قرار می گرفته است؛ لیکن مرتفع بودن محوطه باستانی نسبت به نقاط اطراف و عدم حضور شواهدی مبنی بر کانال انتقال آب از کرخه به سمت حصار سوم در نقطه سازه آبی، سؤال اصلی این پژوهش را مبنی بر نوع و مکانیسم عملکرد سازه آبی مورد مطالعه ایجاد می کند. دیدگاه عملکرد دفعی سازه آبی موجود با عنایت به نتایج بررسی های اخیر نیز به عنوان یکی از فرضیه های اصلی از دیدگاه مهندسی آب در این پژوهش، مورد مطالعه دقیق قرار می گیرد. این پژوهش با مطالعات میدانی زمین شناسی زهکش های طبیعی و بررسی وضعیت تخلیه رواناب و زهاب شهری، مطالعات بیولوژیکی و محیط زیستی آغاز شد. مطالعات دقیق ژئوفیزیک حصار سوم برای شناسایی احتمال وجود سازه های مشابه و اسکن لیزر سازه آبی موجود برای تشخیص هندسه دقیق مجاری داخلی سازه انجام شد. با توجه به میزان توان تولید هیدرولوژیکی رواناب در زیرحوزه های منتهی به سازه های آبی موجود و تطبیق آن با ظرفیت گذردهی هیدرولیکی، وضعیت توپوگرافی و زمین شناسی و همچنین پلان قرارگیری سایر آنومالی های سازه آبی در قسمت های دیگر حصار سوم، می توان عملکرد زهکشی رواناب و زهاب شهری زیرحوزه های محوطه را از دیدگاه مهندسی آب و هیدرولیک، تأیید و تصدیق نمود.

برای دانلودروی تصویر زیر کلیک کنید

محرمیت در معماری خانه های دزفول (مطالعه موردی:دوران قاجاریه)

معماری ساختمان ها برای پاسخ به نیازهای فرهنگی و محیطی افراد طراحی شده است، هر بخشی از جامعه در طرح این معماری تاثیر می گذارد. تأکید اسلام بر محرمیت و حجاب سبب شده که این مشخصه بر تمامی ابعاد اجتماعی و فرهنگی که یکی از نمودهای آن معماری است اثر گذارد .محرمیت نه تنها ضوابطی را علاوه بر ضوابط دیگر بر مسکن سنتی اعمال کند، بلکه به عنوان مهمترین معیارهای ساخت قلمداد شود. هدف اصلی این پژوهش شناخت میزان و اهمیت محرمیت در معماری خانه های دوره قاجاریه است که خانه های سنتی شهر دزفول به عنوان نمونه انتخاب شده است. دزفول از گذشته به عنوان شهری دارای مردمی مذهبی و پایبند به اصول اسلامی شناخته شده است. محرمیت یکی از ویژگی اصلی خانه های این شهر است که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد. سوال اصلی پژوهش عبارت است از: "عوامل و عناصر مؤثر در شکل گیری محرمیت در خانه های سنتی دزفول در دوره قاجار کدامند؟ روش تحقیق مورد استفاده توصیفی- تحلیلی می باشد که با مطالعات کتابخانه ای در زمینه محرمیت، معماری شهر دزفول و دوره قاجار و همچنین با مطالعات میدانی به صورت حضور مستقیم محقق در خانه های سنتی دزفول انجام گرفته است. در این پژوهش هشت خانه سنتی شاخص که به روش نمونه گیری غیراحتمالی وضعی انتخاب شده اند؛ مورد مطالعه، تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که تفکیک و تقسیم فضاها در خانه های سنتی دزفول به دو بخش اندرونی و بیرونی بوده و نحوه عرصه بندی عمومی و خصوصی فضاهای خانه، بکارگیری و استفاده از ایوان سرپوشیده، راهروهای میانی و واسط میان فضاها، فضای پیش ورودی اتاق ها، پنجره های کنترل شده و آستانه ی کوتاه در و تمهیدات مشابه، سبب ایجاد محرمیت در خانه های سنتی دزفول شده است. همچنین معماران، با ایجاد سلسله مراتب حرکتی، ایجاد فضاهای واسط جهت عدم دسترسی مستقیم به فضاهای خانه و تمهیدات مختلف معماری، باعث شکل گیری و رعایت قلمرو محرم بودن، شده اند.

برای دانلود روی تصویر زیر کلیک کنید

بازشناسی شهر تاریخی عسکرمکرم براساس متون تاریخی و جغرافیایی

در نزدیکی روستای بندقیر در اسکان خوزستان بازمانده‌های شهر تاریخی عسکرمکرم هنوز به‌شکل پشته‌‌های متعدد بر دوسوی رودخانه‌ی گرگر خودنمایی می‌‌کند. براساس منابع تاریخی و جغرافیایی، این شهر در نیمه‌ی دوم سده‌ی نخست هـ. ق در پی گسترش تدریجی محل اردوی نظامی مکرم‌بن مطرف و یا مکرم‌ فزر غلام حجاج‌بن یوسف ثقفی در محل قریه یا شهر کوچکی از دوران ساسانی با نام رستقباد بنا نهاده شد و از همین‌رو عسکرمکرم نامیده شد. این شهر، رفته‌رفته بردو کرانه‌ی رود مسرقان گسترش یافت و به‌عنوان مرکز کوره‌‌ای با همین‌نام و در مقام یکی از مهم‌ترین شهرهای خوزستان در دوران اسلامی مطرح شد؛ تا آنجاکه نویسندگان مختلف در سده‌ی چهارم هجری و پس از آن از رونق کشاورزی، تجارت، صنعت و علم کلام در عسکرمکرم سخن گفته‌‌اند. موقعیت ویژه‌ی راهبردی و نظامی این شهر بر سر راه عراق و خوزستان به فارس و لرستان که پیش از تأسیس شهر نیز مورد توجه بوده و مهم‌ترین دلیل ایجاد هسته‌ی نخستین عسکرمکرم نیز به‌شمار می‌‌رفت، اهمیت این شهر را دوچندان می‌‌ساخت. به‌نظر می‌‌رسد که با افول سیستم آبیاری نهر مسرقان و فروپاشی اقتصاد کشاورزی منطقه در اواخر سده‌های میانی اسلامی، از اهمیت عسکرمکرم کاسته‌شده و احتمالاً در سده‌ی نه هجری قمری شهر به‌کلی، متروک شده باشد. در این نوشتار کوشش شده تا با واشکافی متون تاریخی و جغرافیایی و هم‌سنجی مطالب، تصویری جامع از این شهر دوران اسلامی ارایه شود.

کهن شهر شوش

دشت خوزستان، بنابر كيفيت خاص جغرافيايي خود از نظر جنس خاك و تعداد رودخانه هاي پرآبي كه از فلات ايران به آن سرازير مي گردد، يكي از حاصل خيزترين دشت هاي جهان است. اين دشت، از دوران هاي قديم محل سكونت گروه هاي بشري بوده و اقوام بسياري در آن مستقر بوده اند كه امروزه بقاياي شهرها و روستاهاي آن ها به شكل تپه هايي ديده مي شود. بزرگ ترين نمونه ي اين تپه ها را مي توان در كنار شهر فعلي شوش مشاهده كرد كه در زير آن ها مجموعه اي از تاريخ و تمدن خوابيده است به دوره اي از تاريخ و تمدن ايران و جهان تعلق دارد. اهميت شهر شوش كه سال ها پايتخت دولت هاي مقتدر ايلام و هخامنشيان بوده و اهميتي كه در جهان امروز دارد ما را بر آن داشت تا نگاهي به گذشته ي اين شهر كهن بيندازيم.

برای دانلود روی تصویر زیر کلیک کنید

دلایل برآمدن و زوال شهرهای مسیر رودخانه کارون در خوزستان قرون4 3 ه .ق

خوزستان به عنوان یک تمدن رودخانه جلگه ا ی در دوره ی قبل و بعد از اسلام، همواره دارای شهرهای متعدد و پررونقی بوده که علاوه بر شهرهای شناخته شده چون شوش، شوشتر، اهواز شهرهایی نیز وجود داشته اند که امروزه آثار چندانی از آنها باقی نمانده است. از جمله می توان به شهرهای مسیر رودخانه ی کارون چون عسکرمُکرم، سوق الاربعاء، جُبی و دورق اشاره کرد. در این مقاله بر آنیم تا با روش تاریخی و با رویکردی توصیفی تحلیلی و با عنایت به رهیافت ماکس وبر در زمینه ی دسته بندی ماهیتی و دگرگونی شهرها به بررسی علل برآمدن و افول این شهرها در خوزستان سده های سوم و چهارم هجری بپردازیم. فرض ما این است که وجود رودخانه های متعدد، به ویژه رودخانه قابل کشتیرانی کارون و ارتباط آن با آب های آزاد همواره عامل و بستری برای شکل گیری و رونق تجاری و فرهنگی شهرها در خوزستان بوده است. یافته ها حاکی از آن است که بنیان اکثر شهرهای خوزستان جز عسکرمکرم و سوق الاربعاء به پیش از اسلام برمی گردد و در سده های سوم و چهارم هجری با تولید انواع کالاها و محصولات از رونق تجاری و اقتصادی و به تبع آن رشد فرهنگی بالایی برخوردار بودند؛ اما به مرور زمان در نتیجه عوامل طبیعی چون طغیان و تغییر مسیر رودخانه و نیز علل تاریخی همچون تاثیر قیام زنگیان، ورود قبایل ترک، تغییر خط سیر تجاری و درگیری میان قدرت های محلی عرب ها، این شهرها حیات و رونق خود را از دست داده اند.

برای دانلود مقاله روی تصویر کلیک کنید

بررسی و شناسایی تدفین دوره ساسانی شهرستان شوشتر

موضوع این پژوهش بررسی معماری صخره­ ای بر اساس الگوهای تدفین دوره ساسانی است. در این دوره در راستای عمل به دستورات و فرامین دین زرتشت، ازآنجایی‌که خاک یک عنصر مقدس به‌حساب می‌آمده، برای جلوگیری از آلوده شدن آن با جسد مرده، انجام امور تدفین به‌صورتی غیر از شیوه خاک‌سپاری اهمیت یافته است. جهت بررسی این موضوع، علاوه بر انجام بررسی­ ها و مطالعات میدانی، در متون نظری به پژوهش­ های قبلی انجام‌شده در این زمینه استناد و چارچوب نظری این پژوهش بر همین مبنا تنظیم شده است. جامعه آماری این تحقیق کلیه استودان‌ها و دخمه­ های اطراف شهرستان شوشتر است که بالغ‌بر 130 عدد می­ باشند و با توجه به اینکه همه این آثار موردمطالعه قرار گرفت، از شیوه تمام شماری استفاده شده است. یافته­ های این پژوهش نشان می ­دهد که اعتقادات روحانیون زرتشتی در چگونگی انجام دومرحله‌ای تدفین و انتخاب الگوی «معماری صخره­ ای» نقش داشته و بیشتر از سایر شیوه­ های تدفین دوره ساسانی موردتوجه قرار گرفته است. بدین معنی که شاخص­ های معماری ازجمله دخمه­ گذاری، شیوه طاق­ زنی در بخش ورودی استودان‌ها و کتیبه­ هایی که به خط پهلوی ساسانی در کنار این آثار قرار گرفته است، با متون مذهبی و معماری تدفینی مطابقت دارد.

برای دانلود فایل پژوهشی روی تصویر زیر کلیک کنید

مفتول های شیشه ای چغازنبیل؛ اولین نشانه های شیشه گری ایران در هزاره دوم پیش از میلاد

شیشه به عنوان یکی از مواد مورد استفاده توسط بشر به صورت یک شی شفاف کدر و رنگی از دیرزمان در صنایع و علم مواد متفاوت مورد توجه بوده است. قدیمی ترین نشانه های استفاده این شیء به هزاره سوم ق.م در منطقه خاور نزدیک و سوریه بر می گردد، لیکن اولین نشانه های کتبی در رابطه با استفاده و ساخت محصولات شیشه ای متعلق به هزاره دوم ق.م در همین مناطق است. مفتول های شیشه ای چغازنبیل به عنوان اولین اثرات شیشه گری در هزاره دوم ق.م ایران شناخته شده و از اهمیت خاصی از بابت جنس مواد سازنده، روش ساخت، شکل و سبک اختصاصی برخوردار هستند. در این مقاله دو قطعه از مفتول های شیشه ای چغازنبیل مربوط به هزاره دوم ق.م متعلق به موزه آبادان مورد بررسی های شیمیایی و ساختاری قرار گرفتند. سؤال اصلی مورد بحث تعیین ترکیب شیمیایی و بلورین این مواد، و فن آوری ساخت و تعیین درجه حرارت پخت این مفتول های شیشه ای است. جهت شناسایی ساختار شیمیایی و بافت بلورین این مواد و فنآوری ساخت آنان از روش QPXRD استفاده شد. ریزساختارشناسی و بافت این قطعات با استفاده از روش ESEM-EDX مورد بحث و تحلیل قرار گرفت و درجه حرارت تولید و به وجود آوردن این مفتول ها با استفاده از روش آنالیز حرارتی STA در محیط نیتروژن انجام گرفت. مطالعات شیمیایی بیانگر این مهم هستند که این قطعات درواقع سرامیک های درجه حرارت بالا بوده که در اثر پدیده زینترینگ همراه با ذوب ناتمام یا جزئی به وجود آمده اند. در این خصوص دمای تغییر حالت در شیشه را به عنوان منطقه استراحت در شیشه معرفی می کنند که نوع ساختار به وجود آمده در شیشه بستگی به سرعت تغییر این مرحله گذار دارد. این پدیده صرفاً یک پدیده سینتیکی است. درجه حرارت ساخت این مواد به حدود C°1000 تا 1100 رسیده و دارای مغز کاملاً شیشه ای و لایه های خارجی و داخلی جدایش یافته و بلورین هستند.

برای دانلود مقاله روی تصویر زیرکلیک کنید

مقاله مهندسی ﺳﺎﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﺁﺑﻲ ﺷﻮﺷﺘﺮ، ﻳﺎﺩﮔﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺗﻔﻜﺮ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻳران

سیستم آبی تاریخی شوشتر (به انگلیسی: Shushtar Historical Hydraulic System) که به نام سازه‌های آبی تاریخی شوشتر نیز نامیده می شود، مجموعه‌ای به هم پیوسته از ۱۳ اثر تاریخی شامل پلها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌های دست کند و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و در دوران هخامنشیان تا ساسانیان، جهت بهره‌گیری بیشتر از آب ساخته شده‌اند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآباستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است. این ۱۳ اثر تاریخی به فاصله کمی از یکدیگر درمحدوده شهر شوشتر واقع شده‌اند با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵، با عنوان سیستم آبی تاریخی شوشتر به صورت یکجا به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسیده‌اند.

عبدالکریم بهنیا

برای دریافت مقاله روی تصویر زیر کلیک کنید