خوزتوریسم

راهیابی یک فیلم داستانی از خوزستان به جشنواره بین‌المللی چندرسانه‌ای میراث‌فرهنگی

فیلم داستانی «اوسونا» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی راد نژادفتحی از خوزستان به سومین جشنواره بین‌المللی چندرسانه‌ای میراث‌فرهنگی راه یافت.

راد نژادفتحی کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده این فیلم داستانی در این‌خصوص اظهار کرد: سومین جشنواره بین‌المللی چندرسانه‌ای میراث‌فرهنگی با شعار «ایران ما، میراث ما؛ میراث ما، ایران ما» ۱۵ تا ۱۸ آبان‌ماه، به دبیری علیرضا تابش از سوی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و به میزبانی استانداری فارس در شیراز برگزار می‌شود.

او ادامه داد: فیلم اوسونا بیان کننده و به نوعی احیاء‌کننده یکسری باورها و اعتقادات شوشتر قدیم است و هدف از ساخت آن، آشنایی نسل جوان با فرهنگ‌ها، ضرب‌المثل‌ها، موسیقی‌های گذشته، لباس‌های احیاء‌شده از دوران قاجار و رسم و رسومات گذشته شهر و ساکنان این منطقه است.

این هنرمند بابیان این‌که در این فیلم از ۲۸۰۰ ضرب‌المثل استفاده شده است افزود: ساخت این فیلم حدود دو سال طول کشید و بالغ بر یک میلیارد تومان هزینه داشته است؛ ضمن این‌که ۱۵۰ بازیگر نیز در این فیلم ایفای نقش کرده‌اند.

او با اشاره به‌اینکه مدت زمان این فیلم داستانی ۹۰ دقیقه است اضافه کرد: تصویربرداری این فیلم در بافت قدیم و خانه‌های تاریخی شوشتر انجام شده است.

نژادفتحی درخصوص عوامل این فیلم داستانی عنوان کرد: در این فیلم بازیگرانی از جمله اشرف الهامیان، مریم بهلول، مریم ذوالفقاری، طه سخائی، امیرعلی صیادی، امیررضا صالحی ایفای نقش کرده‌اند؛ همچنین مرجان اسمی‌پور و علی‌رضا چهارمحالی به‌عنوان منشیان صحنه، محمد آل‌ابریشمکار به عنوان تدوین‌گر، سجاد جمشید به عنوان تصویربردار و نجمه زاهدی‌نیا به‌عنوان روابط‌عمومی در این پروژه همکاری داشتند.

او یادآور شد: فیلم داستانی اوسونا با حمایت اداره‌ فرهنگ و ارشاد اسلامی شوشتر و اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان تهیه شده است.

پرونده ثبت ملی "گویش دزفولی " در حال تدوین است

دزفول-ایرنا- رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول گفت: پرونده ثبت ملی "گویش دزفولی" در حال تدوین است و بزودی در فهرست آثار ناملموس کشور قرار خواهد گرفت.

حمیدرضا خادم روز سه‌شنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: ۳۰ اثر ناملموس دزفول در فهرست آثار ملی کشورمان قرار دارند؛ اکنون نیز پرونده ثبت ملی گویش اصیل دزفولی در حال تدوین است که بزودی به این آثار اضافه خواهد شد.

وی افزود: دزفول از نظر تاریخی و فرهنگی بسیار غنی است که تلاش می‌شود این آثار فاخر و منحصربفرد به عنوان آثار ملی و جهانی معرفی و حفظ شوند.

جمع‌آوری اطلاعات برای تکمیل پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی - فرهنگی رودخانه دز

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول گفت: پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی و تاریخی رودخانه دز که پل ساسانی، آسیاب‌های تاریخی و بافت قدیم را نیز شامل می‌شود در دست تهیه است.

وی افزود: هیچگونه مستنداتی در سال‌های قبل برای این پرونده تهیه نشده بود که اکنون در حال جمع آوری و ثبت اطلاعات و مستندات برای ارایه به سازمان یونسکو هستیم.

ساخت و سازهای غیرمجاز روند پرونده ثبت جهانی منظر دز را با مشکل مواجه کرده است

خادم بیان کرد: کرانه رودخانه دز یک پهنه طبیعی است که باید بکر بماند ولی برخی ساخت و سازها و مداخلات انسانی که برای رفاه حال شهروندان انجام شده موجب کندی روند پرونده جهانی آن شده است.

وی بر ضرورت بکربودن و حفظ اصالت آثار تاریخی تاکید و تصریح کرد: در تلاش هستیم هویت اصیل و غنی دزفول آنگونه که بوده حفظ و نشان داده شود زیرا این شهرستان یا سابقه بسیار غنی تاریخی باید معرفی شود.

پرونده منظر فرهنگی کرانه رودخانه دز در محدوده شهری دزفول در سال ۱۴۰۰ در نشست وزارت میراث فرهنگی بررسی و با تصویب اعضای کمیته ثبت‌ملی آثار به عنوان منظر تاریخی - فرهنگی میراث‌ فرهنگی در فهرست میراث‌ ملی کشور قرار گرفت.
این اثر با شماره ۳۳ هزار و ۴۲۵ در فهرست آثار ثبت ملی ثبت شد.

دزفول با قدمتی ۹ هزار ساله یکی از نخستین سکونتگاه‌ها و محل‌های شهرنشینی در جهان است و معماری خاص دزفول که آن را با نام شهر آجر معرفی می‌کند از افتخارات این سرزمین است.

۱۰۰ اثر تاریخی شامل خانه، مسجد، حمام، گذر و بقعه در ۲۴۰ هکتار بافت قدیم دزفول وجود دارد؛ این شهر دارای ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که معماری بی‌نظیرش، آن را به شهر آجر معروف کرده است.

هم نشینی رود دز با بافت تاریخی و بقاع تاریخی مجموعه بی‌نظیر گردشگری را خلق کرده است.

شهر دزفول با مساحت چهار هزار و ۷۳۰ هکتار دارای ۲۴۰ هکتار بافت تاریخی است.

برداشت شلتوک برنج از مزارع خوزستان

برداشت محصول شلتوک برنج از مزارع روستای بهر شهرستان کارون در استان خوزستان آغاز شده است.

تماشای یک پرنده خاص به طور طبیعی و دیدن رفتار خاص آن، برای علاقمندان حیات وحش و طبیعت هیجان زیادی دارد.

در فصل برداشت شلتوک برنج گاوچرانک‌ها که از خانواده پرندگان حواصیل هستند، در مزارع برنج به زیادی دیده می‌شوند و در هنگام برداشت ملخ‌هایی را که در مرزعه هستند شکار می‌کنند که این اتفاق صحنه‌هایی زیبا از طبیعت را به ارمغان می‌آورد.

گاوچِرانَک، نوعی حواصیل ساکن آسیا، آفریقا و اروپا است که توانسته به راحتی در دیگر سامان‌های جهان نیز ساکن شود. گاوچرانک از راستهٔ پلیکان‌سانان و خانواده حواصیلان است. از سال ۲۰۰۸ حواصیلان از راسته لکلکیان جدا شده و جز پلیکانان یا سقا مرغان محسوب می‌شوند

شهرداری یزد با کسب بالاترین رأی به عنوان عضو هیات رئیسه این مجمع شهرهای تاریخی ایران انتخاب شد.

شهردار یزد با اشاره به برگزاری مجمع شهرهای تاریخی ایران در اصفهان گفت: شهرداری یزد با کسب بالاترین رأی به عنوان عضو هیات رئیسه این مجمع انتخاب شد.

ابوالقاسم محی الدینی با بیان این که از حدود ۱۴۶۰ شهر کشور، ۱۶۸ شهر به عنوان شهرهای تاریخی ثبت شده اند، گفت: شهرهای کوچک یک تا ۲ هزار نفری تا شهرهای بزرگ و کلانشهرهایی نظیر تهران، اصفهان، شیراز و یزد جزو ۱۶۸ شهر ثبت شده تاریخی کشور هستند که دارای آثار و پهنه های تاریخی ثبت شده اند و از این تعداد، ۳۵ شهر، شهرهایی هستند که عضو مجمع شهرهای تاریخی ایران هستند و به تناسب در سال های آینده هم اعضای جدیدی به این تعداد اضافه خواهند شد.

وی با اظهار این که اولین دبیرخانه شهرهای تاریخی ایران بر اساس مصوبه وزارث کشور و با هماهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و شرکت بازآفرینی شهری ایران، شهر تاریخی اصفهان بود، تصریح کرد: اولین جلسه مجمع به میزبانی شهر تاریخی اصفهان تشکیل شد و در این جلسه اساسنامه مجمع به تصویب رسید و هیات رئیسه آن هم انتخاب شد.

شهردار یزد با تشریح این که اعضای هیات رئیسه مجمع شامل شهر تاریخی اصفهان به عنوان میزبان و چهار عضو دیگر است که با رأی گیری انتخاب می شوند، گفت: در این نشست شهرداری یزد در بین ۳۵ عضو مجمع، با کسب بیشترین آرا به عنوان عضو هیات رئیسه مجمع انتخاب شد.

محی الدینی افزود: عضویت در هیات رئیسه مجمع یکساله است و شهر یزد سال آینده به عنوان میزبان مجمع شهرهای تاریخی ایران انتخاب شد.

پرونده ثبت جهانی ایذه به کجا رسید؟

پرونده ثبت جهانی ایذه از سال ۲۰۰۷ در فهرست موقت یونسکو قرار گرفت و از همان زمان تاکنون موضوع ثبت جهانی این منطقه تاریخی به یکی از دغدغه‌های جدی فعالان و دوستداران میراث فرهنگی تبدیل شده است.

به گزارش ایرنا، شهرستان ایذه را به عنوان یک موزه رو باز می‌شناسند منطقه ای که علاوه بر برخورداری از طبیعت بکر و منحصر به فرد از سازه‌های تاریخی ارزشمندی نیز برخوردار است که همین موضوع موجب شده تا در فهرست یونسکو برای ثبت جهانی قرار گیرد.

اشکفت سلمان، نقوش برجسته کول فرح، آثار باستانی خونگ اژدر، گوردخمه‌های مربوط به ایران باستان، کوشک نورآباد، ارگ اتابکان، روستای شمی، نقش برجسته‌های زیبا و سنگ‌نگاره‌های متعدد از جمله آثاری هستند که در این منطقه پراکنده شده‌اند و هریک از این آثار گویای آداب و رسوم، آیین‌ها، هنر و نبوغ انسان‌های ساکن در این سرزمین هستند.

اکنون پس از گذشت بیش از ۱۵ سال از پرونده ثبت جهانی ایذه، بسیاری از فعالان و دوستداران میراث و همچنین علاقمندان به تاریخ و فرهنگ می‌خواهند بدانند که این پرونده پس از سال‌ها به کجا رسید.

برخی فعالان میراث فرهنگی تعلل اداره کل میراث فرهنگی استان را از جمله عوامل مهم به نتیجه نرسیدن این پروند پس از سال‌ها عنوان می‌کنند.

فرامرز خوشاب، دوستدار میراث فرهنگی در شهرستان ایذه درباره پیگیری‌های فعالان میراث فرهنگی برای ثبت جهانی ایذه به خبرنگار ایرنا می‌گوید: حدود چهار سال پیش با مدیرکل وقت دفتر ثبت آثار تاریخی در وزارت میراث فرهنگی در این بار گفت‌وگو کردیم که در نتیجه آن گروهی از یونسکو از منطقه بازدید کردند و فهرستی از کاستی‌های پرونده آماده شد که پس از آن شهرداری و شورای شهر ایذه همکاری لازم را در زمینه‌های مختلف همچون ساماندهی محوطه‌ها با نظارت میراث فرهنگی داشتند.

پرونده ثبت جهانی اولویت اداره کل میراث فرهنگی استان نیست

وی ادامه داد: طی ۲ سال گذشته به رغم پیگیری‌هایی که از اداره کل میراث فرهنگی استان انجام شده است به نظر می‌رسد پرونده ثبت جهانی ایذه کنار گذاشته شده است و اولویت این اداره کل نیست.

خوشاب افزود: در حال حاضر پرونده ثبت جهانی ایذه آماده است اما هر چه برای پیگیری آن فریاد می‌زنیم گوش شنوایی وجود ندارد.

این دوستدار میراث فرهنگی در شهرستان ایذه از پیگیری این موضوع از نماینده مردم این شهرستان در مجلس شورای اسلامی نیز اشاره کرد و افزود: نماینده فعلی قول مساعد همکاری دادند اما اینکه چقدر نسبت به عملی نمودن این وعده اقدام کنند هنوز برای ما شفاف نیست با این حال همچنان نسبت به این مساله امیدوار هستیم

انتظار فعالان میراث فرهنگی از استاندار جدید خوزستان

این دوستدار میراث فرهنگی در شهرستان ایذه ادامه داد: در زمان استاندار سابق چندین بار موضوع این پرونده از استانداری خوزستان پیگیری شد اما استانداری تمایلی نسبت به این موضوع نشان نداد اما اکنون از استاندار جدید خوزستان انتظار داریم مساله ثبت جهانی ایذه را به عنوان یک اولویت ملی و مطالبه بین‌المللی مد نظر داشته باشند.

وی به اهمیت پرونده ثبت جهانی ایذه اشاره و خاطرنشان کرد: مسیر توسعه شهرستان ایذه از راه گردشگری می‌گذرد و باید به این مهم به عنوان موضوعی برای برون رفت این شهرستان از محرومیت‌ها توجه جدی شود.

خوشاب افزود: شهرستان ایذه کارخانه‌ای ندارد و ما نیز تمایلی به صنعتی شدن این شهرستان نداریم چراکه از یک سو توسعه صنعتی آلودگی‌های محیطی را به دنبال دارد و از سوی دیگر شهرستان ایذه با وجود ظرفیت‌های متنوع می‌توند از طریق صنعت گردشگری توسعه یابد.

مطالعات پرونده ایذه تا یکسال آینده نهایی می‌شود

سید محسن حسینی، معاون میراث فرهنگی خوزستان در گفت‌ و گو با خبرنگار ایرنا گفت: در حال حاضر پرونده شهرستان ایذه با نام "سرزمین سنگ‌نگاره‌ها" برای ثبت جهانی انتخاب شده است.

وی شهرستان ایذه را یکی از مهم‌ترین ‌مناطق کشور از نظر آثار باستانی و وجود سنگ‌نگاره‌ها عنوان کرد و افزود: سال‌هاست که مطالعات روی پرونده ثبت جهانی ایذه در حال انجام‌است و امیدواریم سال آینده مطالعات اولیه به طور کامل انجام و پرونده تکمیل شود تا به مرحله نهایی یعنی ثبت جهانی برسد.

براساس این گزارش ایذه از روزگار باستان تا امروز به نام‌های ایذج، اوجا، ایگه، اریگ، ایج، مالمیر یا مال امیر خوانده شده ‌است. بعضی معتقدند نام قدیمی "اینز" و "ایزج" و "ایذه" تبدیل یافته ‌است. به علاوه، به دلیل وجود زیج‌های بسیار در این ناحیه این شهر به نام اریگ یا ایج خوانده می‌شده ‌است. از آثار به دست آمده ایذه از جمله نگاره‌ها و نقش برجسته‌های عیلامی (اولین حجاری‌های ایران باستان قبل از هخامنشیان) می‌توان نتیجه گرفت که آنجا مرکز مهمی در زمان عیلامی‌ها بوده‌ است. این آثار به ۲ دسته آثار عیلام قدیم و نو تقسیم می‌شود.

طبیعت روستای گردشگری شیوند

روستای گردشگری شیوند در نزدیکی دریاچه سد کارون سه قرار دارد. این روستا با برخورداری از آب و هوای معتدل و .جایی که صدای دلپذیر آب‌و‌هوای پاک و کوهستانی، روح و جسم شما را جانی دوباره می‌بخشد در چهار فصل موقعیت مناسبی را برای طبیعت گردان فراهم کرده است

طبیعت بکر و دلپذیر شیوند، باعث شده تا افراد بیشماری به این منطقه سفر کنند تا از آرامش و زیبایی های آن لذت ببرند. در این روستا می توانید از گردش در جنگل های سرسبز و آبشارهای زیبا لذت برده و از آب و هوای پاک و طبیعت زیبای آن بهره مند شوید.

.

عکس:ایکنا

برخی بلاگر‌های صنعت گردشگری دزفول را مسموم می‌کنند .

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول با بیان اینکه صنعت گردشگری این شهرستان یک صنعت رو به رشد است، گفت: هیچ نظارتی بر فعالیت بلاگرها نمی‌شود و همه هجمه‌ها به سمت تورهای گردشگری است.

حمیدرضا خادم شنبه در نشستی که به منظور ساماندهی فعالیت تورهای گردشگری و بلاگرهای فضای مجازی در اداره میراث فرهنگی دزفول برگزار شد، بیان کرد: برای استفاده بهینه از نعمت‌های خدادادی باید برنامه‌ریزی درستی صورت گیرد تا به بیراهه کشیده نشود.

او با تاکید بر اینکه درون مایه گردشگری بر اساس شادی است، افزود: انسان برای تفریح به مکانی می‌رود که آرامش روحی داشته باشد.

رئیس میراث فرهنگی دزفول با اشاره به ظرفیت‌های گردشگری مذهبی و دفاع مقدس این شهرستان گفت: شان و منزلت گردشگری باید حفظ شود.

خادم تاکید کرد: گردشگری در برخی کشورها به خوبی رشد کرده به طوری که اقتصاد برخی از آنها مانند ترکیه بر پایه گردشگری است و صنعت توریسم حرف اول را می‌زند.

او با بیان اینکه منبع درآمدی کشورهایی مانند دبی، امارات و ترکیه بر پایه صنعت گردشگری است، خاطرنشان کرد: دزفول نیز این ظرفیت را دارد که باید به نحو احسن از این ظرفیت‌ها استفاده شود.

رئیس میراث فرهنگی دزفول گفت: دره توبیرون و چال کندی از گذشته وجود داشته‌اند ولی در سال‌های اخیر با تبلیغات، شناخته شدند.

این مقام مسئول بر اهمیت فضای مجازی برای معرفی جاذبه‌های گردشگری تاکید کرد و افزود: متاسفانه برخی افراد برای اینکه خودشان را مطرح کنند بر پیکره صنعت گردشگری ضربه می‌زنند که باید از فعالان این حوزه متمایز و جلوی کار آنها گرفته شود.

هیچ نظارتی روی فعالیت بلاگرها نیست

خادم بیان کرد: با شروع بارندگی، سفر گردشگران به مناطق شمالی دزفول بیشتر می‌شود و برخی بلاگرها برای جذب فالوور اقدام به پخش کلیپ‌های غیرمتعارف می‌کنند که زیبنده نیست و صنعت گردشگری دزفول را مسموم می‌کنند.

او اضافه کرد: هیچ نظارتی بر فعالیت بلاگرها نمی‌شود و همه هجمه‌ها به سمت تورهای گردشگری است در حالی که کلیپ‌های منتشر شده خارج از تور و در قالب سفرهای خانوادگی اتفاق می‌افتد.

خادم اظهارکرد: البته برخی بلاگرها به خوبی خانه‌های قدیمی و دیگر جاذبه‌های گردشگری دزفول را معرفی می‌کنند و بازوی توانمندی برای این صنعت به شمار می‌روند.
وی بر ضرورت همکاری همه فعالان این حوزه تاکید کرد و از افرادی که روی برندسازی گردشگری دزفول کار کردند قدردانی کرد.

نظام‌نامه میراث صنعتی در گام آخر/ نقش وزارت نفت در تصویب نظام‌نامه میراث صنعتی

به گزارش مدیریت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت، آیین‌نامه نظام‌ فنی و اجرایی اختصاصی بناها و بافت‌های تاریخی – فرهنگی آماده ارسال به هیئت دولت شد. وزارت نفت (مدیریت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت) به‌عنوان تنها وزارتخانه غیرتخصصی در هشت نشست‌ کمیته زیربنایی، صنعت و محیط زیست برای تأیید این نظام‌نامه حضور فعالی داشته است.

این نشست‌ها بنابر پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، وزارت راه و شهرسازی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و به استناد ماده (۶) قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی – فرهنگی (مصوب ۱۳۹۸) تشکیل شده است.

نظام‌ فنی و اجرایی اختصاصی بناها و بافت‌های تاریخی – فرهنگی شامل مجموعه اصول، برنامه‌ها، عوامل، فرآیندها و اسنادی است که حفظ و تداوم دانش، سنن، حکمت، فن، هنر‌ و تنوع بیانی، اصالت و یکپارچگی در بناها و بافت‌های تاریخی فرهنگی و صنعتی را از طریق عوامل حرفه‌مندان و استادکاران محلی صیانت و حفاظت کرده، انتقال بین نسلی مواریث فرهنگی ملی و جهانی را تضمین می‌کند و زمینه احیاء و بهره‌برداری از این آثار از سوی بخش‌های عمومی، خصوصی و دولتی را فراهم می‌کند.

این نظام‌نامه اختصاصی، تنظیم‌گری را مبتنی بر چارچو‌ب‌های ملی و بین‌المللی حفاظت و مرمت و هماهنگی‌ها را بین عامل و فرآیندهای مرمت و بازشناسی تعیین کرده و توسعه‌گری و تداوم بخشی را در احیاء، استقرار فعالیت و بهره‌برداری از بناها و بافت‌های تاریخی محقق می‌کنند.

نظام‌ فنی و اجرایی اختصاصی بناها و بافت‌های تاریخی – فرهنگی که در ۱۱ ماده نهایی شده است در ماده پنج با عنوان «عوامل و ذی‌نفعان» از وزارت نفت به‌عنوان عوامل در سطح راهبردی و تصمیم‌گیری نام می‌برد. بر اساس ماده هشت این نظام‌نامه هم سه ماه پس از تصویب و ابلاغ این پیش‌نویس، نظام‌نامه اختصاصی میراث صنعت‌نفت با همکاری وزارت میراث فرهنگی، تدوین و ابلاغ می شود.

در ماده هشت این نظام‌نامه عنوان شده است: «وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با نیازسنجی و نظرخواهی از دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و تشکل‌های صنفی در این حوزه و بررسی مقررات مرتبط، فهرست اولویت‌بندی شده اسناد تخصصی، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های فنی، مالی و قراردادی مورد نیاز را ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه همراه با مشخصات ضوابط یادشده مانند: عنوان، اولویت، ضرورت تهیه، هدف، رئوس کلی مطالب ضوابط، برنامه زمانی تهیه ضوابط و برآورد ریالی هزینه تهیه آنها را برای سازمان ارسال می‌کند تا پس از تأیید سازمان ملاک عمل قرارگیرد.»

این نظام‌ با تصویب در هیئت دولت و ابلاغ، بسیاری از چالش‌های بخش میراث صنعتی را حل می‌کند از جمله این چالش‌ها می‌توان به توقف یا ادامه فعالیت واحد صنعتی اشاره کرد. چرا که قوانین و چارچوب‌های موجود در این زمینه از سایت‌های در حال فعالیت حمایت نمی‌کند و موجب از کار افتادن آن صنایع خواهد شد، یعنی یک دوراهی که یک راه آن ثبت و حفظ میراث صنعتی و توقف صنعت و راه دیگر آن نگهداشت صنعت و چشم‌پوشی از حفظ و ثبت میراثی است.

صنعت نفت دارای بیش از ۷۰۰ بنا و بافت تاریخی در استان‌های همانند خوزستان، کرمانشاه، خراسان و ... است که تاکنون ۱۱۴ این آثار صنعتی از جمله ساختمان کنسولگری کرمان، فرودگاه مسجدسلیمان، پالایشگاه کرمانشاه، آموزشگاه حرفه‌ای آبادان، کارخانه برق تمبی و ... ثبت شده است، قدمت برخی از این ابنیه تاریخی بیش از ۱۰۰ سال است.

به بهانه چهل‌وپنجمین سالگرد ثبت چغازنبیل در فهرست میراث جهانی یونسکو

بارندگی و فرسایش مخاطره‌های جدی چغازنبیل

فرسایش طبیعی و رطوبت و شوری خاک، حفاری‌های غیرمجاز، پروژه‌های عمرانی مانند توسعه کارخانه نیشکر و عملیات نفتی و نبود یگان حفاظت کافی تنها بخشی از معضلات چغازنبیل است

با شروع فصل بارش، نگرانی‌ها برای فرسایش خاک و ایجاد فرسایش‌های خندقی در قدیمی‌ترین نیایشگاه خشتی جهان که هنوز پابرجاست، شدت می‌گیرد. از سویی کمبود بودجه و نیروی انسانی متخصص برای پیشگیری از آسیب‌های این اتفاق در پایگاه جهانی چغازنبیل، ترس از بارندگی‌ها را بیشتر هم می‌کند.

۲۶ اکتبر (پنجم آبان) مصادف است با چهل‌وپنجمین سالگرد ثبت نخستین آثار ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، ۴۵ سال پیش در چنین روزی، تخت‌جمشید، چغازنبیل و میدان نقش‌جهان نخستین آثار تاریخی ایران بودند که به همت زنده‌یاد «فیروز باقرزاده»، رئیس وقت کمیته ثبت جهانی، و همکارانش در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند. اما در بین این سه اثر، این چغازنبیل است که بیش از بقیه، دچار بی‌مهری شده است و با مشکلات زیادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.
فرسایش طبیعی و رطوبت و شوری خاک، حفاری‌های غیرمجاز، پروژه‌های عمرانی و صنعتی همچون توسعه کارخانه نیشکر و عملیات نفتی، آلودگی هوا، نبود یگان حفاظت کافی و افزایش گردشگر و بازدیدهای کنترل‌‌نشده تنها بخشی از معضلاتی است که چغازنبیل ۳۵۰۰ساله در طول چهار دهه گذشته با آن روبه‌رو بوده است و حالا بیش از هرچیز بارندگی و فرسایش خندقی است که سلامت نیایشگاه عیلامی را تهدید می‌کند.

هفت کارگر برای ۶۰۰ هکتار
بناهای خشت‌وگلی برای حفاظت و جلوگیری از تخریب به حفاظت مستمر در همه فصول سال نیاز دارند و باید برای آب‌شستگی‌های به‌وجود‌آمده و کاهگل اقدامات حفاظتی صورت گیرد. اما در چغازنبیل وضع سخت است. تعداد کارگرها هر سال کمتر از سال گذشته می‌شود. «عاطفه رشنویی»، مدیر پایگاه چغازنبیل و هفت‌تپه در این باره به «پیام‌ما» می‌گوید: «سالهاست که نتوانسته‌ایم نیروی موقت یا دائم جذب کنیم و با بازنشستگی سالانه نیروها، هر سال تعدادی از آنها را از دست می‌دهیم. به همین دلیل، رابطه استاد-شاگردی بین کارگرهای جوان و استادکاران خبره برای مرمت و احیای مستمر ساختار خشتی چغازنبیل وجود ندارد».

مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل: از وظایف مهمی که ما به‌عنوان پایگاه جهانی میراث فرهنگی چغازنبیل داریم، پایش مدام و همیشگی شهر دور اونتاش با وسعت ۶۰۰ هکتار است که با این تعداد نیرو و بودجه که در اختیار داریم، سخت است

او در ادامه به آغاز فعالیت کارگاه خشت‌زنی از ۱۵ شهریورماه امسال اشاره می‌کند و می‌گوید: «با همین نیروهای کم و فقط با عشق و فداکاری آنها، تاکنون بیش از شش هزار خشت در کارگاه خشت‌زنی ساخته شده است و پس از شناسایی حفره‌های روی قله بنا آنها را با خشت پر کرده‌ایم؛ گرچه قله نیازمند حفاظت کامل است. همچنین، مسیل‌ها و مسیرهای آب با آجر و کاهگل حفاظتی پر شده است و برای نخستین بارندگی آمادگی داریم.»

اما حفاظت کامل و پیشگیرانه از ۶۰۰ هکتار شهر عیلامی «دور اونتاش» تنها با پنج نفر نیروی کارگر و دو استادکار و اعتبار گاه و بی‌گاه پیمانی تقریباً غیرممکن به‌نظر می‌رسد. رشنویی نیز بر این موضوع تأکید می‌کند و می‌گوید: «از وظایف مهمی که ما به‌عنوان پایگاه جهانی میراث فرهنگی چغازنبیل داریم، پایش مدام و همیشگی شهر «دور اونتاش» با وسعت ۶۰۰ هکتار است که با این تعداد نیرو و بودجه که در اختیار داریم، سخت است»

فرسایش خندقی و لزوم تشکیل کارگروه ملی
حتی در عکس‌های هوایی یکصدسال پیش «رومن گیرشمن» نیز فرسایش خاک دیده می‌شود. طاقدیس سردارآباد که چغازنبیل هم در آن قرار دارد، به‌خاطر لایه‌لایه بودن وقتی با آب مواجه می‌شود، دچار آب‌شستگی می‌شود و این آب‌شستگی در چغازنبیل، خندق‌هایی به‌وجود می‌آورد که کم‌کم فرسایش آن را تشدید می‌کند و به فرسایش خندقی معروف است.
مدیر پایگاه چغازنبیل و هفت‌تپه در این باره می‌گوید: «پنج سال پیش استادان دانشگاه چمران برای حل این معضل به چغازنبیل آمدند که نقشه‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیک این محوطه به‌روز شد. اما برای یافتن راه‌حل دائمی، نیاز به هم‌افزایی و تغییر نگاه به چغازنبیل و تشکیل یک کارگروه ملی برای حفاظت از آن است که مدیران صنعت، اساتید دانشگاه، مدیران ارشد استانی و میراث در سطح کلان عضو آن باشند. عملیات برداشت و اکتشاف نفت و گاز ممکن است آسیب‌زا باشد که باید با کمک مرمتگران خبره مطرح و مطالعه شود تا اگر نمی‌توان از فرسایش خندقی جلوگیری کرد، لااقل روند آن کم شود.»
درباره همین موضوع، «حبیب مشکین‌فام فرد»، مخترع کاهگل مقاوم و ضدآب نیز با اشاره به ارتفاع اولیه آن که ۵۳ متر بوده و در حال حاضر فقط ۲۵ متر آن باقی مانده است، می‌گوید: «آسیب‌پذیری آثار با معماری خاکی در برابر شرایط محیطی به‌ویژه رطوبت، بسیار زیاد است و عدم تداوم در حفاظت و نگهداری، به تخریب بیشتر منجر می‌شود که با گذشت زمان و تحت‌تأثیر عوامل اقلیمی و مداخله‌ها؛ چغازنبیل را تحت‌تأثیر خود قرار داده‌اند. عوامل جوی همچون باد و باران و فعالیت‌های انسانی مانند حفاری‌های غیرمجاز، تخریب‌های ساختاری و فعالیت‌های کشاورزی و تخریب بخش‌های داخلی و خارجی و استفاده از مصالح نامناسب در مرمت‌های غیراصولی در تداوم فرسایش و تخریب اثر نقش دارد. اگر کالبد اثر در برابر شرایط محیطی از بین رود، چیزی به‌جز خاک باقی نخواهد ماند.»
او می‌گوید: «برای جلوگیری از تخریب بیشتر، ضروری است از روش‌ها و مواد بهتری در مرمت این بنا استفاده شود. همچنین، ایجاد پوشش‌ها و سیستم‌های حفاظتی مناسب و کنترل شرایط محیطی می‌تواند به افزایش عمر این سازه تاریخی کمک کند.» این مرمتگر نیر بر پیروی از رویکرد حفاظت پیشگیرانه و پایش مداوم اثر و آموزش و آگاهی‌رسانی به جامعه محلی و بازدیدکنندگان تأکید می‌کند.

این کجا و آن کجا
چغازنبیل همزمان با اهرام ثلاثه مصر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۳۱۳ به ثبت رسید؛ اما چغازنبیل کجا و اهرام ثلاثه مصر کجا! در این سال‌ها تنها ۱۰ درصد شهر عیلامی دور اونتاش از زیر خاک بیرون آمده که آن‌هم بر اثر عوامل جوی اگر با همین روند پیش برود، تا چند سال دیگر نابود می‌شود. از طرفی این بنای جهانی حتی در بین ایرانیان نیز ناشناخته است، چه رسد به جهانیان. طبق آمار بازدیدکنندگان که از سوی معاونت گردشگری آمار محرمانه تلقی می‌شود و هیچ‌گاه اعلام نمی‌شود، چغازنبیل کمترین بازدیدکننده را بین ۲۸ اثر جهانی ایران دارد. حتی آمار بازدیدکنندگان سازه‌های آبی شوشتر که تنها ۴۵ کیلومتر با آن فاصله دارد، چندین برابر چغازنبیل است. نبود جاده مواصلاتی مناسب، نبود امکانات استراحتی و تفریحی اطراف آن، ناشناخته ماندن این نیایشگاه بعد از گذشت ۴۵ سال از ثبت جهانی و تغییر ذائقه مردم به بازدید از تفرجگاه‌ها جای اماکن تاریخی از دلایل تعداد کم گردشگران چغازنبیل است.
عاطفه رشنویی دراین‌باره می‌گوید: «بیش از پنج سال است که روی مدیریت مقصد، توسعه گردشگری و معرفی چغازنبیل به‌طور شخصی مطالعه می‌کنم و برنامه‌های زیادی دارم، اما باید وزارت میراث‌فرهنگی و بقیه ارگا‌نها همراهی کنند. برای مثال برنامه‌هایی برای بازدید در شب و طلوع و غروب آفتاب در تابستان که دما به ۶۰ درجه می‌رسد و بازدید را طاقت‌فرسا می‌کند، وجود دارد.»
همینطور باید برای بازدید از چغازنبیل جذابیت‌های فرهنگی و طبیعی حاشیه‌ای مثل سایت پرنده‌نگری و یا جذابیت‌های مردم‌شناسی ایجاد شود. در این سال‌ها چغازنبیل مثل موجود رو به احتضاری بوده که فقط نگهداری شده و هیچ‌وقت زنده نشده است. نصب ۶۰ دوربین حفاظتی، اصلاح نور شب، تعویض سیستم آبرسانی و سرویس بهداشتی و مطالعات پلان مدیریتی و مدیریت بحران نیز از این دست کارها بوده است و امید است در کنار این کارها برای احیا و معرفی آن نیز کوشش شود.

قصه نخستین آثار ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی
هنگامی که زنده‌یاد «فیروز باقرزاده» که دکترای باستان‌شناسی و تاریخ هنر اسلامی از دانشگاه سوربن فرانسه داشت، در ژوئن ۱۹۷۷ میلادی به‌عنوان اولین رئیس کمیته جهانی میراث فرهنگی و طبیعی (یونسکو) انتخاب شد، به فکر افتاد تا شاخص‌ترین آثار ایرانی را در این فهرست ثبت کند. او که رئیس اداره باستان‌شناسی ایران نیز بود، تصمیم خود را با زنده‌یاد «شهریار عدل» در میان گذاشت و هر دو که به زبان فرانسه مسلط بودند، پرونده سه اثر شاخص ایرانی یعنی تخت‌جمشید، چغازنبیل و میدان نقش‌جهان اصفهان را آماده و در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که در سال ۱۳۵۷ در قاهره مصر برگزار شد، مطرح کردند. به‌این‌ترتیب، چهارم آبان ۱۳۵۷ سه اثر ایرانی برای نخستین‌بار در فهرست یونسکو جهانی شد. با وقوع انقلاب و پس از آن، آغاز هشت سال جنگ تحمیلی، ثبت جهانی نیز به تعویق افتاد تا ۱۵ خرداد ۱۳۸۲ که چهارمین اثر ایران یعنی آتشکده آذرگُشسب در تخت‌سلیمان در فهرست آثار جهانی ایران جای گرفت. باقرزاده تا آخرین سال‌های عمر به فکر ایران و چغازنبیل بود. در دیداری که یک سال قبل از مرگ او در سال ۱۳۹۸ با دکتر باقرزاده در پاریس داشتم، نخستین پرسشی که پرسید این بود: «وضعیت چغازنبیل چطور است؟»

منبع:روزنانه پیام ما

جعفر مهرکیان در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛

سراغ شیرهای سنگی خوزستان را علاوه بر کشورهای عربی در خانه ثروتمندان ایران هم می‌توان گرفت/ کاش گذاشته بودم شیرهای سنگی غرق شوند!

انتشار گزارش قاچاق شیرهای سنگی گورهای بختیاری در گورستان های ایذه خوزستان به کشورهای حاشیه خلیج فارس با هدف تزیین ساختمان ها و ویلاهای شیوخ عرب در خبرگزاری ایلنا، با واکنش جعفر مهرکیان، باستان شناس و متخصص الیمایی، مواجه شد.

جعفر مهرکیان، باستان‌شناس و متخصص الیمایی که مسئولیت مستندنگاری شیرهای سنگی منطقه ایذه و خوزستان را برعهده داشت و پژوهش‌های زیادی در این حوزه کرده است، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، با تایید سرقت و قاچاق شیرهای سنگی بختیاری اعلام کرد: شیرهای سنگی بختیاری گورستان‌های ایذه نه تنها به کشورهای حاشیه خلیج فارس قاچاق می‌شود که در خانه‌های اشرافی شهر تهران نیز برای تزیین منازل استفاده می‌شود.

آغاز تجارت شیرهای سنگی گورستان‌های بختیاری از دهه ۸۰

مهرکیان گفت: سابقه تجارت شیرهای سنگی خوزستان به اوایل دهه ۸۰ بازمی‌گردد و به شدت افزایش یافته است.

او با ابراز تاسف از اینکه نگهبانی برای حفاظت از شیرهای سنگی خوزستان وجود ندارد، افزود: هر شیر سنگی بیانگر رویدادهای تاریخی منطقه بختیاری است. مثلا سه شیر سنگی در دریاچه سد کارون ۳ نجات‌بخشی کردیم که همه آن‌ها پسوند «کاهد» دارند. کاهدان افراد خاصی در میان بختیاری‌ها بودند و بسیار متاسفم زمانی که برای اولین بار در ایران برنامه نجات بخشی سدها را آغاز کردیم که البته بنده به شدت با عنوان نجات بخشی مخالف هستم، برای نخستین بار و درست زمانی که یکسال بیشتر به آبگیری این سد نمانده بود، شیرهای سنگی این منطقه را با قایق منتقل کردیم.

این باستان‌شناس گفت: واقعا از این اقدام پشیمان هستم و‌ ای کاش اجازه می‌دادم شیرهای سنگی آن منطقه زیر آب سد بروند تا لااقل نسل‌های آینده چند عدد از شیرهای سنگی بختیاری را زیر آب داشته باشند.

متخصص دوره الیمایی که مدتی نیز مدیر پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر ایذه بوده است، با اشاره به قاچاق شیرهای سنگی در گورستان‌های ایذه و انتقال آن‌ها به شهرهای ایران و خارج از کشور افزود: بنده خودم در خانه یکی از ثروتمندان شهر شیراز یک شیرسنگی دیدم. درحالی که خاستگاه شیرهای سنگی در مناطق بختیاری است و فقط محدود به ایذه نمی‌شود. مرکز ساخت شیرهای سنگی بختیاری نیز سال‌ها در منطقه‌ای به نام «هفشگان» بود که استادکاران ماهر ساخت این نماد همگی در این منطقه بودند.

سابقه نمادسازی از شیر و ساخت شیرهای سنگی در ایران

این باستان‌شناس درخصوص ارزش‌های شیرهای سنگی بختیاری گفت: شیرهای سنگی، گور سنگ‌هایی استثنایی بودند که فقط مخصوص بزرگان، دلیرمردان و نام‌آوران بود و در منطقه بختیاری هر فردی شیر سنگی ندارد.

او افزود: قدیمی‌ترین شیرسنگی که می‌شناسم نه صرفا در ایذه که در سرزمین بختیاری است.

مهرکیان ادامه داد: برخلاف بختیاری‌ها نماد دلیر مردان در آذربایجان و شمال غرب کشور قوچ است و شیرهای سنگی فقط نماد بختیاری‌ها است.

این باستان‌شناس؛ شیر سنگی موجود در همدان را کهن‌ترین شیر سنگی موجود در ایران اعلام کرد و گفت: این نماد منسوب به دوره سلوکیان است و می‌دانیم که در تخت‌جمشید نیز شیر یکی از عناصری است که به شکل‌های مختلف دیده می‌شود. گاهی به سمت گاو حمله کرده که نماد تجدید سال است. یا در سرستون‌های تخت جمشید به کار برده شده و در تصویری دیگر شاه هخامنشی با شیر در حال جدال است.

مهرکیان ادامه داد: شیر یک از حیواناتی است که در ایران زندگی می‌کرده و از نمادها و نشانه‌های دلاوری است. «اسدخان شیر کش» یکی از خوانین بزرگ بختیاری بود که این عنوان را داشت. در جام‌های دوره ساسانی نیز مشاهده می‌کنید که شاه سوار بر اسب در حال شکار شیر است که نشان دهنده قدرت او است. اما قدیمی‌ترین به شیر به شکل تندیس همان شیر منسوب به دوره سلوکی در شهر همدان است.

این باستان‌شناس گفت: پس از شیر سنگی همدان یک شیر سنگی قدیمی دیگر در ایران وجود داشت که در دزک چهارمحال و بختیاری نصب شده بود و پس از شناسایی به موزه «چالشتر» منتقل شد.

شیرهای سنگی گورستان ملی شهسوار نشانه‌گذاری شده‌اند

مهرکیان با اشاره به اوج ساخت شیرهای سنگی از دوره صفویه به خصوص در اصفهان به وجود دو شیر سنگی در پل خواجو این شهر اشاره کرد و گفت: در مناطق بختیاری ایران هر کجا که گورستان وجود دارد چند شیر سنگی هم مشاهده می‌شود که معروف‌ترین آن‌ها گورستان یا آرامستان «شهسوار» است که با پیگیری‌های خود بنده و با عنوان «گورستان شیرهای سنگی» در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. حتی بر برخی از شیرهای سنگی این گورستان نشانه‌گذاری انجام شد و تک تک این شیرها توسط دکتر نوروزی که آن زمان دانشجو بود مستندنگاری شدند و برای آن‌ها فیش تهیه شد. بنابراین گورستان شیرهای سنگی شهسوار ثبت ملی شده‌اند و می‌توانیم تک تک شیرهای سنگی که سرقت یا قاچاق شده است را ردگیری کرد.