خوزتوریسم

میراث صنعتی خلیج فارس،ظرفیت ارزشمند توسعه و کارآفرینی

فرشید خدادادیان
پژوهشگر تاریخ و میراث صنعتی .

دهم اردیبهشت ماه، در تقویم ملی ایران روز خلیج فارس نامگذاری شده است.
بر اساس منابع و متون تاریخی ۳۰ آوریل سال۱۶۲۲میلادی نیروهای پرتغالی پس از نزدیک به یکصد و هفده سال با رشادت ایرانیان به فرماندهی امام قلی خان و به روزگار شاه عباس صفوی، سواحل و جزایر خلیج فارس را ترک و حاکمیت ملی ایران بر سواحل جنوبی و جزایر ایرانی خلیج فارس تثبیت گردید.
در این سال ها از عناوین «روز ملی» ، «خلیج همیشه فارس» «غرور ملی» و ... بسیار گفته و شنیده ایم. مردمان سخت کوش و ثروتمندان محروم جنوب کشور از سواحل خورهای ماهشهر و هندیجان تا آبادان و ماهشهر و بوشهر و بندرعباس و حتی امتداد خط جنوبی تا سواحل مکران و هموطنان شریف و سخت کوش ما در جزایر کوچک و بزرگ ایرانی خلیج فارس، شاید سرخوش باشند از داشتن یک روز ملی، اما شایسته و مستحق و بهتر بگویم طلبکار حق خود از این روز و این پهنه ی دریایی ثروتمند و بی بدیل نیز هستند.
فناوری های بومی، از لنج سازی تا صید مروارید و حمل و نقل دریایی، صنایع نفت و‌گاز در سواحل و جزایر و دیگر صنایع در این منطقه، با یک پیشینه ی تاریخی قابل توجه که در مفهوم «میراث صنعتی» منطقه قابل نگرش است، این ظرفیت را ایجاد نموده و می نماید تا از منظر گردشگری صنعتی نیز بتوان برای این منطقه و ساکنان شریفش اقداماتی منطبق با توسعه پایدار و کارآفرینی کارهایی کرد.
از جرثقیل اکوان در ساحل آبادان تا نخستین سکوی دریایی صنعت نفت در بهرگانسر و از موزه ی دریا و دریانوردی بوشهر تا موزه سیراف در خانه ی سفید (وایت هاوس) کنگان. از نقطه آغاز راه آهن تاریخی جنوب-شمال در خوزستان تا اسکله های صادراتی جزیره خارک و فناوری های بومی جزیره قشم و ... فرصت های ارزشمندی برای توسعه گردشگری صنعتی بر پایه «میراث صنعتی» منطقه و پهنه ی نیلگون خلیج فارس وجود دارد که با توجه به آنها در شرایط نرمال بازار گردشگری و همچنین اقتصاد بازار صنایع دستی و محلی می توان علاوه بر تبریک دهم اردیبهشت به اهالی خلیج فارس، به سفره ی محقرشان نیز برکت بخشید.
بی انصافی است اگر منکر تلاش ها و اقدامات متولیان امر در این راستا با ساخت موزه ها، اقامت گاه ها، تفرج گاه ها و تلاش های دیگر باشیم. برگزاری نخستین همایش ملی ثبت میراث صنعتی کشور که دو سال پیش در بندر ماهشهر برگزار گردید نیز نوید بخش خوبی در این راستا بود و امید است که تداوم داشته باشد.
به خاطر داشته باشیم، هویت ملی و احساس تعلق خاطر و تعهد باور برای نسل نوپایی که در سواحل خلیج فارس و جزایر ایرانی این پهنه پا می گیرند این است که جذابیت های برون مرزی که موجد نیروی گریز از مرکز است را با جاذبه داخلی و ملی متوازن کنیم تا جوان ساحل نشین و‌جزیره نشین خلیج فارس بداند که علاوه بر روز ملی خلیج فارس، عزم ملی برای بهبود زندگی اش نیز وجود دارد.
توجه به مقوله «میراث صنعتی» و توسعه توریسم صنعتی یکی از  صدها ظرفیت توسعه این منطقه  منطبق با محورهای توسعه پایدار است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
روز ملی خلیج فارس بر همگان، خصوصا نگاهبانان و‌ حارسان این پهنه،  از خوزستان تا تنگه هرمز و جزیره نشینان آن خجسته باد.

.

*زیبا راکی ؛فعال گردشگری:*
*بارها از اتوبوسرانی اهواز درخواست داشتیم اتوبوس گردشگری اهواز راه اندازی شود .*

*سازمان اتوبوسرانی اهواز با تبدیل اتوبوس های فرسوده به اتوبوس های نو و مجهز ؛ شروع خوبی در ساخت و تجهیز اتوبوس گردشگری اهواز را  داشته است.*
 
*-برای اولین بار در اهواز تور زیارتی را  با اتوبوس ویژه گردشگری برگزار کردیم / طراحی بومی /  گشت و بازدید راحت حتی در فصول گرم اهواز *

*حمل و نقل از مؤلفه های مهم توسعه گردشگری است .*
*در واقع وسیله نقلیه عامل انتقال و اتصال گردشگر  به مقصد است*

با تلاش و پیگیری انجمن سفیران گردشگری خوزستان و همکاری سازمان اتوبوسرانی ،شورای شهر اهواز ، معاونت فرهنگی اجتماعی اهواز و معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان  برای اولین بار تور زیارتی با اتوبوس ویژه گردشگری در شهر اهواز  برگزار شد .

زیبا راکی کارشناس گردشگری و رئیس انجمن سفیران گردشگری  خوزستان گفت: مدتها پیگیر راه اندازی اتوبوس گردشگری اهواز بودیم و از سازمان اتوبوسرانی درخواست ساخت و تجهیز چنین اتوبوسی را داشتیم تا اینکه به همت سازمان اتوبوسرانی این  هدف محقق شد و در حال حاضر دو اتوبوس سالنی و روباز ویژه این کار قرار داده شده است.
راکی گفت :برگزاری تور زیارتی ویژه فعالین گردشگری با اتوبوس گردشگری در ماه مبارک رمضان برگزار شد و مقاصد زیارتی ما در این سفر نیم روزه درون شهری ، زیارت بقعه متبرکه علی بن مهزیار اهوازی ،شرکت در جشنواره شیرینی های ماه رمضان  ،گلزار شهدای دفاع مقدس و شهدای مدافع حرم بود.
رئیس انجمن سفیران گردشگری خوزستان گفت:هدف از برگزاری تور زیارتی ؛معرفی ظرفیتهای مذهبی و تاریخی  شهر اهواز با هدف جذب گردشگر زیارتی ، ارتقاءسطح فرهنگ  دینی و به دنبال آن اشتغال زایی و درآمدزایی از این نوع گردشگری است.
راکی در پایان گفت :با توجه به اینکه   حمل و نقل یکی از مؤلفه های مهم گردشگری است و در واقع  انتقال و ارتباط گردشگر با مقصد  را وسیله حمل و نقل فراهم می کند  ،عامل مهمی در توسعه گردشگری محسوب می گردد .در این تور نیم روزه  یکی از اتوبوس های  اتوبوسرانی به عنوان اتوبوس گردشگری مجهز به سیستم خنک کننده با طراحی داخلی سنتی نزدیک به طراحی بومی خوزستان ،  در نظر گرفته شد و چنین اتوبوسی به عنوان نمونه می تواند مورد توجه سرمایه گذاران حوزه گردشگری قرار گیرد و قطعا با جذب سرمایه گذار و  تجهیز اتوبوس به سایر امکانات لازم ؛رفاه بیشتری را برای گردشگران به ارمغان خواهد آورد.

دره کول خرسون - خوزستان

دره «کول خرسون»،یا «اشکفت زرده» دزفول دره ای شگفت در ۲۵ کیلومتری شهرستان دزفول و در جاده این شهر به سمت شهیون نرسیده به بیشه بزان قرار دارد. در فصل گرم تابستان درون این دره می توانید دمای زیر ۲۰ درجه را تجربه کنید. جوشیدن چشمه های دیواره ای این دره به یک دره شگرف تبدیل نموده است. این دره دارای آب دائمی، آبشار، ابچکان ، بیشه زار و انواع روییدنی های خاص منطقه می باشد

علی شکیبا

به نقل از فعال  و کارشناس گردشگری خوزستان ؛ اولین نمایشگاه گردشگری جهان اسلام با حضور ۱۵ کشور خارجی از تاریخ ۱۷ تا۲۰ خرداد ماه جاری در تهران برگزار خواهد شد.

زیبا راکی گفت : هدف از برگزاری این نمایشگاه ؛جذب گردشگر زیارتی است  واستان خوزستان نیز با برخورداری از  افتخار ات دینی و معنوی بسیار ، وجود بقاع متبرکه  ،اماکن زیارتی و یادمان های شهدای دفاع مقدس از استانهای  مهم ،غنی و با ظرفیت بالا در این حوزه محسوب می شود که می تواند نقش آفرینی موثری درنمایشگاه مذلکور داشته باشد .
وی گفت : صنعت گردشگری اشتغال آفرین و توجه به آن سبب تحقق شعار سال ۱۴۰۱ است .بنابراین  نمایشگاه گردشگری جهان اسلام که به مثابه کانونی برای گردهم آمدن مسلمان جهان در تهران است ، فرصتی مهم برای ارتباط با مسلمانان سایر کشورها  محسوب می شود .فرصتی که اگر از آن درست و به موقع استفاده شود منجر به معرفی ظرفیتهای گردشگری و فرهنگی ،جذب گردشگر ،اشاعه فرهنگ ایران اسلامی  ،رشد اقتصادی و اشتغال زایی  خواهد شد .
زیبا راکی گفت : حضور شرکت های طراحی مد و لباس اسلامی ،وجود غرفه های صنایع دستی اسلامی ، آثار ،کتاب‌ها و نشریات فرهنگی ،غرفه های رستوران‌های ایرانی با ترویج پخت غذاهای  متنوع حلال ،می تواند از عوامل مؤثر در جذب گردشگر زیارتی به ایران باشد.
فعال و کارشناس گردشگری خوزستان در پایان افزود : لازمه حضور پررنگ  و تأثیر گذار استان خوزستان در اولین نمایشگاه گردشگری جهان اسلام ،تشکیل کارگروهی  مشترک از مسئولین و کارشناسان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ،سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ،اداره کل  اوقاف و امورخیریه ،سازمان حج و زیارت ،شهرداری ها ،اتاق های بازرگانی ،اداره کل میراث استان خوزستان،انجمن های مردم نهاد ،سازمان صدا و سیما ،خبرنگاران ،اهالی رسانه و بخش خصوصی است .زیرا تبیین امکانات و ظرفیتهای مشترک در حوزه های فرهنگی ،زیارتی  و استفاده از خرد جمعی اعضای کارگروه  ؛می تواند زمینه ساز حضور موفق و شایسته استان خوزستان در این نمایشگاه معنوی باشد.

نگاهی به آیین از یادرفته باران‌خواهی ایل بختیاری در ایذه

ایسنا/خوزستان یک کارشناس ارشد پژوهش هنر می‌گوید: باران‌خواهی یکی از رسوم کهن و آیین سنتی مردم ایران است که در برخی از مناطق کشور اجرا می‌شود.

مرجان نوروزی‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا‏ گفت: ایذه از جمله مناطقی است که در گذشته به صورت گسترده آیین باران‌خواهی توسط مردمان بومی آن برگزار می‌شد؛ رسمی که قدمتش به هزاران سال قبل برمی‌گردد و نمی‌توان با قطعیت تاریخ خاصی را برای آن مشخص کرد اما صرفا با تطبیق المان‌ها و کاراکترهای موجود در «نقش‌برجسته‌های کول فره» قابل ردیابی و حدس و گمان است.

وی با اشاره به یکی از کهن‌ترین آیین‌های از یاد رفته تحت عنوان آیین «باران‌خواهی» ایل بختیاری در منطقه ایذه خاطرنشان کرد: بنا بر نیاز و خواسته مردمان این سرزمین، نگرانی از خشکسالی، از بین رفتن محصولات کشاورزی و چراگاه‌ها، اجرای آیین باران‌خواهی را به یکی از ملزومات اساسی آنها تبدیل کرده است. یکی از مشکلات اساسی انسان دیروز و حتی جوامع امروز تأمین آب است بنابراین آنان مراسم‌هایی براساس اعتقادات خود‏ که سال‌های متمادی سینه به سینه چرخیده تا به نسل امروز رسیده اجرا می‌کردند. ارزش حیاتی باران برای کشاورزان و دامداران سبب شده است که همیشه چشم به آسمان بدوزند و در انتظار آمدن ابرهای باران‌زا باشند و در هنگام خشکسالی همین امر موجب برگزاری مراسمی برای طلب و تمنای باران می‌شد اما به مرور زمان رنگ باخته و به فراموشی سپرده شده است. ا

این کارشناس ارشد پژوهش هنر گفت: برپایی این آیین در گذشته و حال مستلزم به کارگیری ژست‌ها، واژگان مشخص، از بر خواندن متن‌های ثابت، اجرای موسیقی، خواندن آواز یا اجرای رقص، دسته‌روی، به‌کارگیری اشیای ویژه، قربانی کردن و دریافت هدیه است. اجرای آیین‌های باران‌خواهی، کم‌وبیش چنین مواردی را دربرمی‌گیرد. در نگاهی جامع‌تر، دو مراسم مهم در ایذه وجود داشته که از جمله این آیین‌ها مراسم «کَله کوسه» و آیین «سنگ باران‌زا شاه اَلبَرز» را می‌توان نام برد.

وی بیان کرد: در اجرای آیین کَله کوسه یک نفر به عنوان کوسه انتخاب می‌شد. کوسه نمادی از عدم باروری بود. کسی که مو و ریش نداشته باشد. ریش و مو نمودی از رویش است (همان گونه که در ادبیات عامه به مو و سبیل که نشانه‌هایی از پایبندی به قول و وعده بوده است.) از آنجا که کوسه فاقد این نشانه‌ها بود مورد تقبیح قرار می‌گرفت. او کلاه نمدی (شب کلاه) و دو لنگه گیوه را به عنوان شاخ در دو طرف آن می‌بست و زنگوله‌ای به گردن آویزان می‌کرد.

نوروزی‌زاده ادامه داد: جارو را به عنوان دُم به خود می‌بست، یک کوردینی می‌پوشید، با ادا و اطوار خاصی می‌پرید و در کوچه‌ها و فضای روستا راه می‌رفت، بچه‌ها به دنبال او و شعر هارهارهارونک/ خدا بزن بارونک گندم‌ها زیر خاکن/ از تشنگی هلاکن سر می‌دادند. البته این شعر در بین اقوام مختلف با گویش متفاوت خوانده می‌شود امادر ساختار معنایی همان مفهوم را دارد.

گزارش کامل در ادامه نوشته

پل سی مایلی میراث صنعتی جنوب غرب ایران

در تعریف جهانی میراث صنعتی، “پل ها” از جمله سازه های مهم این حوزه محسوب می شوند.اگر صنعت نفت در ایران را تولد دوران صنعتی ایران و تعامل بین ایران و اروپا بدانیم، آنگاه به اهمیت این سازه های صنعتی در تاریخ مدرن و میراث صنعتی ایران بیشتر پی می بریم.

ناهمواري هاي محيطي در منطقه خوزستان باعث شده بود دسترسي به ميدان هاي نفت خيز در بدو ايجاد اين تاسيسات در مناطق به سختي انجام پذيرد.خصوصا” در ميدان نفتون(مسجدسليمان) و نواحي اطراف آن وجود دره هاي عميق و جريان رودخانه هاي فصلي باعث شد تا صنعت نفت از آغاز توجه و تلاش ويژه اي در زمينه حمل و نقل و راه سازي داشته باشد.این تلاش منجر به ایجاد ابنیه، تاسیسات و پل ها و جاده هایی با سبک و سیاق اروپایی در مناطقی بکر و دورافتاده در جنوب غرب ایران شد که برخی با گذشت نزدیک به یک قرن همچنان زیر بار ترافیکی و عبور و مرور محلی هستند.

خطوط لوله نفت كه با مشقت و مرارت زياد به هم متصل شده و چاههاي نفت را به ايستگاههاي تفكيك و پمپاژ متصل مي كردند معمولا” كوتاهترين مسير را براي عبور انتخاب مي كردند، اما عبور و مرور افراد و وسايل نقليه هميشه به موازات خطوط لوله ميسر نبود و ناگزير جاده هايي براي اتصال مناطق مختلف ايجاد گرديد.

در يكي از قديمي ترين نمونه ها، از جنوب ميدان نفتون به سمت ميادين جديدتر هفتكل و نفت سفيد، جاده اي شوسه احداث گرديد كه در چند محل از روي درههاي عميق و رودخانه هاي فصلي مي گذشت و راهسازان مجبور بودند در اين محل ها به احداث پل مبادرت كنند.سازه هاي فولادي كه با پيچ و مهره به هم متصل و عموما” بدون ستون ميان آبي ساخته مي شد، راه عبور از اين فرورفتگي ها بود كه در عين حال نوع خاصي از پل سازي صنعتي را براي ايران به ارمغان آورده بود.

در حدفاصل مسجدسليمان تا هفتكل و در سي مايلي اين مسير(هر مايل تقريبا برابر با ۶/۱ كيلومتر)بر روي رودخانه فصلي منطقه، پلي ساخته شد كه بين كاركنان و مردم محلي به پل سي ميلي موسوم گشت.اين پل علاوه بر تسهيل در عبور و مرور كاركنان و مامورين صنعت نفت در زندگي ساكنان محلي نيز تاثيري فراوان داشت و باعث شد زندگي براي ايشان نيز سهل تر و راحت تر شود.

روستائيان اين منطقه كه از طوايف بختياري و ترک قشقایی بودند سالها با فرهنگ و تاريخ خود زندگي كرده و در منطقه ريشه دوانده بودند و جلوه هاي جديد صنعتي باعث مي شد با نوع جديدي از زندگي نيز آشنا شوند.

پل سي ميلي، تنها يك پل ارتباطي نبود.تاثير ارتباطات بر منطقه باعث شد نام و اعتباري بيابد و مدتي بعد با ساخت يك پست مخابراتي در كنار پل بر اهميت آن نيز افزوده شد.سي ميلي ساليان متمادي محل عبور و مرور جيپ ها و لندرورهاي شركتنفت بود كه غبار حركت آنها بر روي جاده شوسه باعث مي شد كشاورزان و چوپانان محلي متوجه عبورشان شوند و كاركنان نفت و خانواده هاي آنان نيز سوار بر ماشين هاي حمل و نقل از مناظر آن لذت ببرند.

تلفن خانه سي ميلي موظف بود علاوه بر گزارش هاي مربوط به عمليات توليد و بهره برداري، گزارش طغيان احتمالي رودخانه را نيز گزارش نمايند و در عين حال براي اطلاع دادن از مركز به ماشين هاي شركت كه در مسير در حال عبور و مرور بودند و بالعكس اقدام نمايد .

با كاهش نياز ارتباطي در منطقه و كاهش طبيعي ميزان توليد نفت به مرور استفاده از تلفنخانه يادشده از ميان رفت و مدتي بعد تبديل به كافه اي بين راهي شد كه با نوشابه هاي سرد “فانتا” خستگي از تن مسافران هر چند كم تعداد مسير مي برد.

از اعتبار و اهمیت این سازه ی میراث صنعتی در منطقه همین بس که پروژه ایجاد یک پل جدید در این محل از ابتدای دهه ی هشتاد خورشیدی تا کنون، یعنی نزدیک به بیست سال همچنان در اما و اگر “شدن” و “نشدن” است و پل کهنسال سی میلی هنوز زیر بار ترافیکی ماشین های سبک و سنگین.

پل سي ميلي در تمامي اين سالها همچنان پا برجا مانده است و نظاره گر عبور رودخانه محلي از زير پاي خود است.شاهدي يكصد ساله كه بر لب آب نشسته و گذر عمر مي بيند

نگارش:

فرشيد خداداديان
پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی

​​​​​