روایت سفری به سرزمینی نه چندان دور؛
الماس کرناسیان در قلب دزفول
وقتی به دزفول سفر می‌کنید و وارد بافت تاریخی این شهرستان می‌شوید، حمام کرناسیان با بافت تاریخی و جذاب خود همچون الماسی در قلب این شهر می‌درخشد. این حمام به عنوان یک موزه مردم‌شناسی شناخته شده و با موقعیتی فوق‌العاده در نزدیکی رودخانه دز قرار دارد.
میراث‌آریا: در حمام تاریخی کرناسیان، احساسی از عجایب گذشته بر فراز ذهنمان می‌نشیند. هنگام ورود به این حمام تاریخی، نمایی سحرآمیز و آرامش‌بخش به چشم ما می‌خورد. طاق‌های چوبی در ورودی، با خطوط پیچیده و نقوش ظریف، درخشش و جذابیت خود را به ما نشان می‌دهند. رنگارنگی‌ها و جزئیات آجرکاری‌های ورودی، تاریخ در آنجا را به تصویر می‌کشد و بویی از گذشته را در هوا به احساس می‌آورد.
با قدم گذاشتن در این حمام تاریخی، به یک دنیای جدید وارد می‌شویم. معماری بی‌نظیر حمام، زیبایی و شکوه هنر ایرانی‌اسلامی را درخود جای داده است. با نگاهی به اطراف، زیبایی‌های معماری دزفول به خوبی مشهود می‌شوند. این حمام، با طراحی استثنایی و جزئیات دقیق، هنر و ظرافت خلقکاران را به نمایش می‌گذارد و هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند.
طول راهروی ورودی، مانند یک تونل زمان به گذشته می‌برد. با عبور از این تونل، به ناگهان از زمان حاضر به گذشته می‌رسیم. اینجا، ما با تصاویری از آداب و رسوم دزفول، صنایع دستی محلی و نمادهایی که به مشاغل اصیل این منطقه مرتبط هستند، مواجه می‌شویم. این مجموعه‌ای از آثار، یک گنجینه ارزشمند از تاریخ و فرهنگ دزفول را برایمان به ارمغان می‌آورد. با چرخش یک نگاه، می‌توانیم خودمان را در آغوش تاریخ گذشته فرو ببریم و ارتباطی عمیق با فرهنگ و زندگی مردمان این شهر را برقرار کنیم.
حمام تاریخی کرناسیان، جزو مهم‌ترین آثار تاریخی دزفول است. این مکان، یک فرصت بی‌نظیر برای آشنایی عموم مردم و گردشگران با تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم این شهر است. همچنین، به عنوان یک موزه مردم‌شناسی، ارزش فرهنگی و تمدنی عظیمی را به ما نشان می‌دهد.
حمام تاریخی کرناسیان در دوران زندیه ساخته شده و به مرور زمان به یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در دزفول تبدیل شده است. در اواخر جنگ هشت ساله تحمیلی، استفاده از حمام‌های عمومی کاهش یافت و این حمام نیز به تدریج تعطیل شد، اما ارزش تاریخی و فرهنگی آن در ذهن مردم همچنان حفظ شد.
امروزه، حمام تاریخی کرناسیان به عنوان یک موزه مردم‌شناسی شهره شده است. بازدیدکنندگان میتوانند در این مکان تاریخی، به نمایشگاهی از آثار و اشیاء مرتبط با زندگی در دزفول در گذشته دسترسی پیدا کنند. این موزه، فرصتی منحصر به فرد برای آشنایی با سبک زندگی، آداب و رسوم و هنر محلی در دزفول فراهم می‌کند.
در سال ۱۳۸۲، اداره میراث فرهنگی دزفول و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری در طول سه سال تصمیم به بهسازی و مرمت حمام کرناسیان گرفتند. این تلاش‌ها باعث شد که از سال ۱۳۸۵، حمام کرناسیان به عنوان یک موزه مردم‌شناسی در دزفول شناخته شود و توسط گردشگران بازدید شود.
این حمام در مرکز محله کرناسیان واقع شده است، که در شمالی‌ترین قسمت منطقه قدیمی شهر قرار دارد. این حمام به شماره ۸۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. حمام کرناسیان به همراه سایر بناهای باارزش مانند خانه‌ها و مساجد تاریخی و مقبره سید عبدالله داعی، یکی از شاعران و عرفای بزرگ دزفول، احاطه شده است و زیبایی آن را دو چندان کرده است.
حمام کرناسیان به این نام معروف شده است زیرا در گذشته، محله کرناسیان محل اسکان عشایری بود که از کوه‌های کرناس در شمال شهرستان دزفول به این منطقه مهاجرت می‌کردند. با گسترش شهر و توسعه شهرنشینی، این منطقه به محلی برای اسکان ثابت آنها تبدیل شد و این امر باعث شد که این منطقه به نام کرناسیان شناخته شود.
حمام کرناسیان یک حمام تاریخی با مساحت حدود ۸۸۰ مترمربع است. این حمام دارای یک سردری کوچک و زیبا با تزئینات ساده آجرکاری است. آن دارای دو قسمت مجزا برای زنان و مردان است، که هر کدام از این قسمت‌ها شامل فضاهایی با نام‌های دالان ورودی، سربینه و گرمخانه هستند.
میاندر، یک راهروی ارتباطی بین فضای سرد (سربینه) و فضای گرم (گرمخانه) است. این میاندر هم از به هدر رفتن گرمای موجود در گرمخانه جلوگیری می‌کند و هم از ورود مستقیم افراد به فضای بیرون و مواجهه با هوای سرد جلوگیری می‌کند.
برای ورود به قسمت زنانه حمام (به منظور حفظ حریم خصوصی)، از پشت‌بام و از طریق یک پلکانی وجود داشت، که ورودی آن در کوچه‌ای نزدیک قرار داشت.
دالان
دالان، یک حجره باز و مقدمه‌ای است که مسئولیت استقبال از مراجعه‌کنندگان را بر عهده دارد. در این حجره، آجرهای کف به صورت توخالی آراسته شده‌اند، به طوری که به عنوان قلک و محلی برای انداختن پول استفاده میشود. این جزئیات زیبا و منحصربه‌فرد، توجه من را به خود جلب می‌کند.
سربینه
بعد از عبور از دالان، وارد سربینه می‌شوم. سربینه، فضایی است که برای شستشوی پاها قبل و بعد از حمام، یک حوضی در وسط آن ساخته شده است. سقف سربینه به شکل گنبدی طراحی شده و یک دریچه در بالای آن قرار دارد که به منظور استفاده از نور طبیعی و تهویه فضاها ایجاد شده است. دریچه با استفاده از گلجام، یک درپوش کنترل شده، مسدود شده است.
حمام کرناسیان دارای دو قسمت جداگانه برای زنان و مردان است. در کنار این دو قسمت، آتشدان‌ها و مخازن آب سرد و گرم قرار دارند. آتشدان‌ها، از طریق گربه روها، که کانال‌هایی زیرزمینی هستند، گرمای لازم برای حمام را فراهم می‌کنند و همچنین موجب گرم شدن کف فضاهای داخلی می‌شوند.
گربه رو
گربه رو، یک کانال است که زیر گرمخانه ساخته شده و برای گرم کردن فضای داخلی حمام استفاده میشود. عرض آنها به اندازه عرض شانه یک انسان و ارتفاع آنها به اندازه یک نفر در حالت نشسته است. این طرح منحصر به فرد اجازه می‌دهد که مجراها به راحتی تمیز شوند و دود از آنها زده شود. این نحوه طراحی و ساخت گربه روها، نیاز به تمیز کردن و نگهداری آنها را به صورت منظم و آسان می‌کند.
دیوارها در سراسر فضاهای داخلی حمام کروناسیان، با مشعلدان‌هایی طراحی شده‌اند تا نوری روشن و دلنشین را به اطراف ارائه دهند. برای تأمین آب مورد نیاز در حمام، یک چاه در کنار ساختمان وجود داشته است. این چاه از طریق حفره‌هایی که شبیه به قنات‌ها هستند به رودخانه متصل شده است و سپس با استفاده از چرخ چاهی که توسط حرکت یک گاو به چرخش در می‌آید، آب را بالا می‌کشیدند. سپس آب از طریق کانال‌هایی با نام تن بوش‌ها که از سفال‌های خاص ساخته شده‌اند، به مخازن آب حمام منتقل می‌شد.
گاو چاه
گاو چاه حمام به دو دهلیز دارای شیبی حدود ۳۰ درجه و طول تقریبی هشت متر تقسیم می‌شد. این دهلیزها با یک طاق آجری پوشیده شده بودند که کارگر و گاو را از تابش آفتاب و باران محافظت می‌کردند. گاو درون این دهلیزها حرکت می‌کرد و آب را از چاه به بالا می‌کشید تا در طول بیشتری از روز بتوان به تأمین آب مصرفی حمام پرداخت.
مساحت حمام کروناسیان
در این حمام، بخش مردانه به ابعاد بزرگتری نسبت به بخش زنانه ساخته شده است. بخش مردانه به مساحت حدود ۶۶۰ مترمربع و بخش زنانه به مساحت حدود ۲۲۰ مترمربع طراحی شده است. این تفاوت در ابعاد، احتمالاً به دلیل نیاز بیشتر مردان به فضا و امکانات در این حمام است.
در ایام نوروز، حمام تاریخی دزفول به یک مقصد پر از جذابیت برای بازدیدکنندگان تبدیل میشود. صبح و عصر، جمعیتی بین هفت تا ۱۰ هزار نفر از این مکان بازدید می‌کنند، که این تعداد قابل توجهی است. در این روزها، راهنماهای گردشگری حاضر هستند تا به بازدیدکنندگان درباره تاریخچه، آثار و وسایل موجود در این حمام تاریخی توضیح دهند.
در حمام دزفول، مجموعه‌ای از ماکت‌ها به صورت نمادین نمایش داده می‌شوند. این ماکت‌ها با استفاده از پوشش سنتی و ابزارها و وسایل قدیمی، آداب و رسوم مردم دزفول را در مراسم جشن ازدواج، نمایی از یک خانه سنتی دزفولی و مشاغلی اصیل مانند نمدمالی، آهنگری، مسگری، جاجیم‌بافی، کلاه مالی و دلوری را به تصویر می‌کشند.
همچنین، در این موزه قطعاتی از اسناد و مدارک قدیمی و صنایع‌دستی دزفول، وسایل استحمام مانند شانه و برس، ابزارها و ابزار آلات سنتی کشاورزان و صنعتگران دزفولی، قفل‌های قدیمی و اسکناس‌های باستانی قرار دارد. برخی از این اسکناس‌ها تصویری از پل باستانی و پل ۱۸۰۰ ساله دزفول را نمایش می‌دهند.
ساعات بازدید این حمام در طول سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۳ ظهر و ۱۶ عصر تا ۲۰ شب است، اما در ایام نوروز، بازدید از صبح تا شب ادامه دارد تا به بازدیدکنندگان و مسافران فرصت بیشتری برای بازدید فراهم شود.
این مکان تاریخی همچنین میزبان برنامه‌های فرهنگی متنوعی است و در برخی از روزها جشن‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری برگزار میشود. در ایامی مانند نوروز، هنرمندان دزفول نیز آثار خود را در این حمام به نمایش می‌گذارند و این امکان را دارند تا آثار خود را به فروش برسانند.
به طور کلی، حمام تاریخی کرناسیان با معماری منحصر به فرد خود، طراحی زیبا، و آثار تاریخی و فرهنگی درون آن، یک تجربه توصیف‌ناپذیر را برای بازدیدکنندگان خلق می‌کند. با ورود به این حمام تاریخی، همچون یک مسافر در زمان، روایح و رنگ‌های گذشته را به تمام حواس خود درک می‌کنید و با تمام وجود به فرهنگ و تاریخ دزفول نفس می‌کشید.
خوزتوریسم
