دیواره‌های در حال ریزش و بحرانی سازه‌های آبی جهانی شوشتر مرمت شد
مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان از آغاز مرمت سازه‌های آبی شوشتر خبر داد و گفت: در حال حاضر تثبیت قسمت‌های فوق بحرانی سازه انجام شده و نگرانی خاصی از بابت ریزش این قسمت‌ها نداریم، اما مرمت بقیه بخش‌ها نیاز به مطالعات بیشتر دارد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، محمد حسین ارسطو زاده در حاشیه برگزاری هفدهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری تهران گفت: از دهه 60 و حتی دهه 50 قسمتی از محوطه آسیاب‌های شوشتر دچار ریزش و فرسایش بوده و همیشه این دغدغه مطرح بوده است که اگر این قطعه سنگ‌ها جدا شود و از دیوارها فرو بریزد، به نهر گر گر و آسیاب‌ها و عناصر معماری که در پایین‌دست وجود دارد چه میزان خسارت‌هایی را وارد می‌کند. دیگر اینکه این تخریب چه تاثیری بر ساختار متخلخل زمینی که در حال حاضر بستر آسیاب‌هاست و تونل‌هایی که معبر یا آبراهه‌های زیرزمینی انتقال آب هستند از بالادست پل بند گرگر به پایین‌دست، خواهند داشت.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خوزستان با اشاره به احتمال ریزش این تخته‌سنگ‌های بزرگ، بیان کرد: ارتفاع این دیواره‌ها نزدیک به 30 متر است و به احتمال زیاد طی بررسی‌هایی که داشتیم ریزش این قسمت از آسیاب‌ها و دیواره باعث می‌شود که بخش‌هایی از نهر گرگر هم مسدود شود و نظام آبی این قسمت برای همیشه مختل و مخدوش شود.
وی افزود: در صورت شکست دیواره و تخریب احتمالی آبراه‌های زیرزمینی شاید برای همیشه این نظام آبی را از دست می‌دادیم. علاوه بر آن نزدیک به بیست الی بیست و پنج خانه که بر فراز این دیوار قرار دارند در معرض تخریب هستند و وقوع این تخریب‌ها ممکن بود تلفات جانی هم در پی داشته باشد.
ارسطوزاده تصریح کرد: این موضوعات خواب را از چشم کارشناسان و مدیران و مسئولان گرفته بود و سال‌ها دغدغه آنها این بود که این استحکام‌بخشی انجام بگیرد و در عین حال ساختار اثر نیز حفظ شود، بنابراین حساسیت‌های ویژه‌ای از این حیث وجود داشت که ما بتوانیم همه شرایط را یک‌جا لحاظ کرده، ضمن اینکه سازه را نیز تثبیت کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به اینکه مطالعات متعددی درخصوص بازسازی این بنا صورت گرفت، بیان کرد: در دفتر فنی وزارتخانه و معاونت میراث و در نهایت با کمک چندین مشاور ذیصلاح با تجارب بین المللی پیگیری‌های مربوط به این پروژه که ترکیبی بود از سازه، مهندسی آب و مرمت، صورت گرفت. از سوی دیگر با توجه به ابعاد وسیع دیوار ریزشی به نوعی باید از علوم و فنون تثبیت در سازه‌های هیدرولیکی مدرن امروز هم بهره می‌بردیم. در نهایت ترکیب این‌ها به طرحی منجر شد که همه مراحل مصوب را در هیئت راهبردی پایگاه داشت، به عبارتی پس از تهیه طرح توسط مشاور در هیئت راهبردی در شورای فنی امور پایگاه‌ها که عالی‌ترین مرجع تخصصی نظارت بر امور اجرایی و فنی در پایگاه‌هاست، همه مراحل را گذراند و مصوب شد.
ارسطو زاده با بیان اینکه در بزنگاه ریزش این بنا که در اثر فرسایش تسریع شده بود، دوربین‌هایی به صورت ثابت نصب شده و تخریب‌ها لحظه به لحظه رصد می‌شد، گفت: ما شاهد ریزش آرام این دیواره بودیم که در نهایت در اثر اینکه لایه‌های رسی نگهدارنده این تخته سنگ‌های بزرگ دچار روند فرسایشی سریع شده بودند، نزدیک بود که شاهد ریزش باشیم، در نتیجه وارد مرحله مرمت شدیم.
وی با بیان اینکه همه شرایط و تأمین اعتبار مرمت صورت گرفته است، افزود: اگرچه کار مرمت این اثر جهانی هم به لحاظ اجرایی و هم به لحاظ مالی سنگین است، اما خوشبختانه زیر نظر کارشناسان درحال انجام است. ضمن اینکه مراجع تخصصی وزارتخانه نیز نظارت دائم بر این مرمت دارند.
مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان با اشاره به اینکه مرمت در حال انجام است، یادآور شد: در نهایت با مصالح همرنگ و همگون لایه نهایی که لایه طبیعی است، روی این بدنه اجرا می‌شود تا حالت مصنوعی نداشته باشد و به حالت طبیعی خودش نزدیکتر باشد.
وی گفت: در حال حاضر تثبیت قسمت‌های فوق بحرانی کار انجام شده و نگرانی خاصی از بابت ریزش این قسمت‌ها نداریم، اما برای مرمت بقیه بخش‌ها که شامل 400 متر از سازه است، باید مطالعات بیشتری انجام شود تا به طرح‌های متناسبی برسیم.
املاک شخصی تملک و مرمت آغاز شد
مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر نیز در حاشیه هفدهمین نمایشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران گفت: تجربه تثبیت سازه‌های آبی شوشتر می‌تواند به عنوان نمونه برای سایر محوطه‌ها استفاده شود.
امین مهدوی‌کیا افزود: بیش از 100 سازه آبی در شهر وجود دارد که بخشی از نظام آبی شوشتر را تشکیل می‌دهند. از این تعداد، 13 سازه به عنوان اثرهای ثبت جهانی محسوب می‌شوند که شامل بندها، پل‌ها و محوطه‌هایی هستند که اساس و پایه آنها به دوران ساسانی برمی‌گردد.
وی بیان کرد: ما برای بررسی وضعیت زمین شناسی این منطقه، مطالعاتی انجام دادیم که تقریباً 15 سال به طول انجامید. یکی از بزرگترین نگرانی‌های ساکنان شوشتر، رانش دیوار غربی آبشار به طول 60 متر و ارتفاع 25 متر به سمت آسیاب‌ها بود. اگر اقدامات لازم انجام نمی‌شد، این رانش باعث تخریب این دیوار می‌شد و بخشی از آسیاب‌ها از بین می‌رفت. همچنین، رودخانه گرگر نیز مسدود و آبرسانی به آسیاب‌ها و زمین‌های زراعی پایین دچار مشکل می‌شد.
مهدوی کیا گفت: ما از سازمان یونسکو درخواست کرده بودیم تا موضوع را بررسی کند و پس از یک بازدید میدانی حدود سه چهار روزه، به 3 راهکار برای حل این مشکل رسیدیم؛ یکی از این راهکارها در هیئت راهبردی پایگاه و سپس در شورای تخصصی اداره کل پایگاه‌ها مورد تصویب قرار گرفت.
مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی شوشتر با بیان اینکه اکنون این اقدامات وارد مرحله اجرایی شده است، افزود: از شهریور سال 1401، اجرای این عملیات مرمتی آغاز شده است؛ در این عملیات، دیوارها به چند لایه دوخته شده و در نهایت لایه‌ای ایجاد می‌شود که با محوطه آبشار‌ها سازگاری داشته باشد؛ البته دوخت‌های انجام شده قابل رویت نیستند.
وی با اشاره به خرید ملک‌های بالادستی سازه‌های شوشتر گفت: از مجموعه آسیاب‌ها تا بالادست مجموعه، حدود 133 پلاک مسکونی روی لبه جداره‌ها قرار داشتند و تمام این پلاک‌ها مسکونی و متعلق به مالکان شخصی بودند. در صورتی که این اقدام انجام نمی‌شد، جداره‌ها به همراه خانه‌های روی آنها واژگون می‌شدند و زندگی مردم در خطر قرار می‌گرفت؛ بنابراین در ابتدا، تملک خانه‌ها آغاز و سپس به تثبیت جداره‌ها پرداخته شد.
مهدوی‌کیا با بیان اینکه در فاز اول، 4 واحد تملک شد و در فاز دوم، 10 واحد دیگر تا در نهایت، تعداد 133 پلاک تملک شد، بیان کرد: در مرحله نخست، قرارداد پیمانکاری برای طول 60 متر از جداره اصلی امضا شده است، در حالی که طول کل جداره تقریباً 25 متر است. پیمانکار این پروژه شرکت عروج راه خوزستان است که انتخاب این شرکت از طریق یک فرآیند مناقصه‌گذاری انجام شد و پروژه در مرحله اجرا قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه علاوه بر تثبیت جداره‌ها در شوشتر، این تجربه می‌تواند به عنوان یک پایلوت برای محوطه‌های دیگر نیز استفاده شود، گفت: انجام این کار حدود 15 سال طول کشیده است، زیرا در این مقیاس هیچ نمونه مشابهی وجود نداشت، ضمن اینکه تمام مستندات مربوطه در دسترس قرار دارند.
خوزتوریسم
