خوزتوریسم

رودخانه کارون قلب تپنده استان خوزستان

خوزستان را نمیتوان  بدون رودخانه کارون تصور کرد  رودخانه ای که  همواره در طول مسیر خود تمدن هایی با تاریخی کهن  و شهرهایی  با  فرهنگ غنی و همچنین آثار باستانی که هر کدام نشان از قدمت و تاریخ سرزمین ایران است  به ارمغان آورده است .
رودخانه کارون  پس از  عبور ازتنگه ها و کوهستان های سر به فلک کشیده  زردکوه بختیاری در رشته کوه های  زاگرس با ورود به شهر باستانی شوشتردر استان خوزستان  به دو رودخانه مجزا به نام گرگر و شطیط(ماه پاریان ) تقسیم میشود و این  دو رودخانه شوشتر را  مانند  جزیره ای در بر میگیرند و در جنوب شوشتر در (بندقیر) همراه با رودخانه دز، کارون را دوباره  تشکیل و بعداز شهر هایی همچون اهواز  در انتهای مسیر  به خلیج همیشه فارس می پیوندد.
رودخانه کارون که شاهرگ حیاتی مردم خوزستان می باشد، پر آب ترین و طویل ترین رودخانه ایران است..کارون همچنین تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران نامیده می شود.اگر چه در  سالهای اخیربا  ساخت سدهای مکرر بر رودخانه کارون و پروژه های انتقال آب  از میزان آب  این رودخانه کاسته شده ولی هنوز هم  باصلابت به حرکت خود ادامه میدهد و با حرکت خود حیات.سرسبزی.طبیعت زیبا و دلفریب را به ارمغان آورد.

رودخانه کارون مأمن انواع گونه های حیات وحشی است که رودخانه کارون را به عنوان یک زیستگاه  طبیعی برای زیستن انتخاب کرده اند.
استان  خوزستان  بامناطق بکر و جاذبه های طبیعی و آثار تاریخی و باستانی باعظمتی چون منظومه جهانی سازه های آبی تاریخی شوشتر که به لطف نعمت خدادادی  رودخانه کارون وهمچنین دانش و هنر گذشتگان این سرزمین یکی از  مشهورترین سازه های آبی تاریخی در جهان به شمار می رود از لحاظ پتانسیل گردشگری و جذب توریسم و سرمایه گذاری در بخشهای مختلف بسیار حایز اهمیت می باشد .

شاید به همین منظور است که  از کارون به عنوان قلب تپنده خوزستان  در همه ادوار تاریخی نام برده شده است.

نگارش :  ابوالفضل مهدی پور

پیوند نزدیک میان دین ، مذهب و معماری  و همچنین احترام خاص مسلمانان نسبت به امامزاده ها سبب شکل گیری معماری آرامگاهی شده است که به سبب آن گنبد این گونه بناها ازلحاظ محتوایی و شکلی از یک سو با جنبه تقدس و نمادین بنا مرتبط می گردد.

یکی از نمونه های منحصر به فرد گنبد در معماری بقعه ها و امامزاده های ایران را میتوان در جنوب ایران  مشاهده کرد.
این نوع گنبد به نام  گنبدهای رُک (به‌خصوص رُک اورچین)  نامیده میشود.
این نوع ساخت گنبد ناشی از شرایط اقلیمی  ناحیه جنوب ایران است که نماد و سمبل بناهای مذهبی در این ناحیه به خصوص آرامگاه ها می‌باشد و می‌توان آن را الهام گرفته از معماری گذشته های کهن  به عنوان مثال  (زیگورات چغازنبیل) منطقه دانست.
گنبد اورچین  ، مخروطی و روی آن پلکانی می باشد. این گنبد به نام های گنبد پلکانی و یا مضرس  و در انگلیسی به نام
«Pineapple Dome»
. خوانده می شود.

از معروفترین مقبره ها و آرامگاهایی در استان خوزستان که دارای گنبد های رُک (اورچین) می باشد، میتوان  به بقعه امامزاده عبد الله در شوشتر،  بقعه یعقوب لیث در دزفول و مقبره دانیال نبی در شوش اشاره کرد.
.
۱-بقعه  دانیال نبی درشوش
۲-بقعه یعقوب لیث در دزفول
۳-بقعه امامزاده عبدالله در شوشتر

متن: ابوالفضل مهدی پور

۹۶/۳/۷

از گوشه کنار شهر که عبور کنی در هیاهو پر رفت و آمد و دغدغه های روزمره گاهی  نگاهت به سویی خیره میشود که ﺫﻫﻨﺖ را ﺑﺎ انبوهی ﺍﺯ ﺳﻮﺍﻟﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺭﻭﺑﻪ ﺭﻭ ﻣیکند ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺟﻮﺍﺑﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪﺍﺭﯼ ؟؟؟

در گذر از کوچه هایی که روزگاری خانه های سنتی با درب های چوبی که نشانگر اوج  فرهنگ و هنر بود،خانه هایی  با معماری وسبکی  که اصولا شناختی ازسبک و نوع آن نداریم مواجه هستیم.معماری که  فرهنگ و  هنر ش روزگاری شهره افاق بود را با خود غرق کرده و دیگر راه نجاتی برای آن نیست.هنوز هم در برخی از کوچه ها که انبوهی از ساختمانها که دیگر اصالت گذشته را ندارند میتوان خانه هایی دید که در گوشه ای مانند سالخورده ای تنها  که دیگر هیچ کس از آن سراغی نمیگرد  آرام گرفته و با خود درددل میکند.هنوز هم با همان حالت سالخوردگیش میتوان به آن نگاه کرد هر چند که ناملایمت ها روزگار چهره اش رو دگرگون ساخته ولی هنوز چهره اش را با  همان  فرهنگ و هنری که از گذشته برجا مانده است خودنمایی میکند و سوالهایی که  هنوز جوابی برای آن نیست  و یک  سوال کلیشه ای  میراث ما برای آیندگان چیست ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

کاش خانه های امروزی هم همان حس و حال خانه های قدیمی ایرانی را حفظ می کرد، اتاقهای با  درب  چوبی و دوست داشتنی، خورشید و بازی رنگ در پنجره های رنگی چوبی که همیشه زیباتر به نظر می رسید.
 صحبت از هنریست که در گذشته و همچنین در مرمت خانه های قدیمی که  در زمان حال انجام میشود. این هنر بسیار ارزشمند و گرانبها را هنرمندان  حرفه نجاری با  هنر  زیبا و  وصف ناشدنی آفریده اند ، که قلم و زبان از توصیف آن عاجز و گویی هر بازدید کننده ای  با دیدن این آثار گرانبها به تماشای یک نمایشگاه هنری دعوت شده است .نمایشگاهی  از هنر معماری و بازی رنگ ها که میتوان ساعتها در مورد هر گوشه ای از این هنر زیبا و جاودانه گفتگو کرد.
درب های قدیمی و پنجره های قدیمی  زیبایی ویژه ای دارند که  گویی می توان از آنها به ماورای زمان سفر کرد و وارد دنیای دیگری شد..سفری به عمق تاریخ .. فرهنگ وهنر گذشتگان که  میراثی گرانبها برای ما به  ارث گذاشته اند و وظیفه ماست که این میراث گرانبها را حفظ کنیم

نمونه ای از درب اتاق و پنجره های خانه های قدیمی شوشتر
. (خانه ، هتل سنتی طبیب شوشتر)

معرفی پروفسور عبدالکریم بهنیا
پدر علم قنات ایران

پروفسور عبدالکریم بهنیا در سال ۱۳۲۲شمسی در شهر شوشتر به دنیا آمد. ایشان دارای مدرک دکترا رشته هیدرولوژی آبهای سطحی از دانشگاه کارولینای شمالی امریکا در سال ۱۳۵۷ می باشد. وی پس از مراجعت به ایران در دانشگاه شهید چمران اهواز مشغول به کار شد که اکنون با رتبه علمی دانشیاری با دانشگاه فوق همکاری می کند.
کتاب ” قنات‌سازی و قنات‌داری ” عبدالکریم بهنیا ، در دوره هفتم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد.
تحصیلات رسمی و حرفه ای: عبدالکریم بهنیا تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاه خود، پنج سال دیگر را در اهواز و سال آخر آن را در تهران و در رشته ریاضی فیزیک گذراند. پس از گذراندن مقطع کارشناسی در رشته مهندسی کشاورزی اهواز، در سال ۱۳۴۹ برای تکمیل تحصیلات دانشگاهی به آمریکا سفرکرد و کارشناسی ارشد و دکترای خود را به ترتیب در رشته‌های «هیدرولوژی آب‌های زمینی» و «هیدرولوژی آب‌های سطحی» در سالهای ۱۳۵۴ و ۱۳۵۷ تکمیل کرد

مشاغل و سمتهای مورد تصدی :
عبدالکریم بهنیا پس از اتمام تحصیلات عالی در سال ۱۳۵۷ به ایران مراجعت نمود و از همان سال تاکنون عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است.
فعالیتهای آموزشی : استاد بهنیا در حال حاضر در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا به تدریس مشغول است.
برخی جوائز و افتخارات علمی دکتر بهنیا به قرار زیر است:
برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (هفتمین دوره) در علوم عملی در سال ۱۳۶۸ بدلیل تألیف کتاب قنات سازی و قنات داری (از طرف رئیس جمهوری)

برنده جایزه پژوهشگر فعال در سال ۱۳۷۴ شمسی از طرف دانشگاه شهید چمران

لوح تقدیر به دلیل برنده شدن جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف دانشگاه شهید چمران در سال ۱۳۷۸٫

برنده جایزه تجلیل از فعالیتهای تحقیقاتی(چاپ کتاب) در دو سال متوالی (سالهای ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱) از طرف دانشگاه شهید چمران اهواز در هفته پژوهش)

تقدیر به دلیل سالها تلاش و پایداری در عرضه فرهنگ و هنر از طرف وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۸۲٫

چگونگی عرضه آثار : این مدرس دانشگاه تاکنون هفت کتاب در حوزه فنی و علوم انسانی به چاپ رسانده است و ۱۷ اثر دیگر او در مراحل مختلف انتشار قرار دارد. وی در سال ۱۳۶۸ نخستین استاد دانشگاه چمران بود که موفق به دریافت جایزه ویژه کتاب سال از طرف رییس جمهور وقت به خاطر کتاب ارزشمند «قنات سازی و قنات داری» شد.

گیاه قلپلپ و پارچه دیبای شوشتر

گیاه قلپلپ (استبرق) ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻡ ﻭ ﺧﺸﮏ ﻭ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺭﻭﯾﺪ. ﺩﺭ ﻗﺪﯾﻢ ﺍﺯ ﺷﯿﺮﻩ ﺍﯾﻦ ﺩﺭﺧﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺟﺬﺍﻡ ، ﺯﺧﻢ ، ﮐﻮﺭﮎ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺑﯿﻤﺎﺭﯾﻬﺎﯼ ﮐﺒﺪﯼ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪ .
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺍﺯ ﺍﻟﯿﺎﻑ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﯿﻮﻩ ﺍﺳﺘﺒﺮﻕ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻬﯿﻪ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .
ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺼﺮﻑ ﻋﺴﻞ ﮐﺮﮎ : ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺯﺧﻢﻫﺎ ﻭ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼﻫﺎﯼ ﭘﻮﺳﺘﯽ، ﺭﻓﻊ ﺗﺮﮎ ﭘﺎ، ﮐﺎﻫﺶ ﻭﺯﻥ، ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺭﯾﺰﺵ ﻣﻮ، ﺭﻓﻊ ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ ﻭ ﺁﺳﻢ ، ﺿﺪ ﺗﺸﻨﺞ
یکی از مهمترین کاربرد ان ﮐﺮﮎ ﻗﻠﭙﻠﭗ ‏( ﺍﺳﺘﺒﺮﻕ ‏) بود که ﻣﺎﺩﻩ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺩﯾﺒﺎﯼ بود ﺩﯾﺒﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺮ , ﺷﺎﻝ ﺩﻭﺭ ﮐﻤﺮ ﻭ ﻗﺒﺎ , ﻋﺒﺎ , ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﻠﻮﮐﺎﻥ ﺑﻮﺩ . ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﺟﻬﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﯾﻢ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﻮﺷﺶ ﻭ ﻣﺘﮑﺎ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﺻﺎﻟﺤﺎﻥ ﯾﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .
.دیبا در کنار پرند پارچه‌ای که خاستگاه آن شوشتربوده است و تا ۳ قرن پیش در شهر شوشتر تولید می شده است این پارچه که از بافت خیلی نازکی برخوردار بوده و گاهی نیز با الیافی از طلا برای دوخت لباس پادشاهان و تزئین خانه کعبه بکار می رفته است. این پارچه از تارهای قاصدکهای گیاهی به نام قلپ لپ است که در اطراف شهرهای خوزستان اندک بوته‌هایی از آنها یافت می‌شود این پارچه تا ۳۰۰ سال پیش درشوشتر تولید می شده و بعدها این صنعت با توجه به نیاز کشور عربستان جهت تزئین خانه خدا به آن کشور برده شده و در آن کشور به تولید خود ادامه داده است و به مرور زمان این صنعت نیز به فراموشی سپرده شده است
اشعار زیر ارتباط این پارچه را با شوشتر از زبان شاعران فارسی گو و حتی عرب رابیان می نماید .

زمین از نقش گوناگون چنان دیبای ششتر شد

هزار آوای مست اینک به شغل خویشتن شد

فرخی سیستانی

.................................

ز بس تقش و شی چون شوشتر بود

ز بس سر و سهی چون غاتفر بود

فخر الدین اسعد گرگانی
....................................

زلفینش به بوی عنبر سارا

رخسار به رنگ دیبه ششتر

مسعود سعد سلمان

.........................

خنده آی مر مرا ز آنها که از سیم ربا

درگه رفتن کفن از دیبه ششتر برند

سنایی عزنوی

........................................

زان خرقه خویش ضرب کردیم

تا زین به قبای ششتر آییم

مولوی

................................

بر بسته گل از شوشتری سبز نقابی

و آلوده به کافور و به شگرف بناگوش

ناصر خسرو
....................

با سپاس از جناب مهندس چهارمحالی سرپرست محترم اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شوشتر