«تحفة العالم و ذیل التحفه» شوشتری یکی از نخستین سفرنامه‌های ایرانی

سفرنامه‌نویسی یکی از سبک‌های ادبی است که در آن شخصی که به سرزمین‌های دیگر سفر کرده،  دیده‌ها، شنیده‌ها، تجربیات، رخدادها و احساساتش را درباره آن سرزمین‌ها برای آگاه کردن دیگران در قالب کتابی می‌نویسد...

«تحفة العالم و ذیل التحفه» میرعبداللطیف خان شوشتری یکی از نخستین سفرنامه‌های ایرانی است که هم‌زمان با دوران سلطنت قاجارها در ایران و در سال‌های حضور در هند نگارش یافته است..

 عبداللطیف شوشتری در سال ۱۱۷۲قمری در شوشتر در خانواده ای متولد شد که سال ها شیخ الاسلامی آن ولایت را به عهده داشتند. او از نوادگان سید نعمت الله جزایری می باشد. مقدمات علوم را در شوشتر نزد عمویش و تنی چند از علمای آنجا فراگرفت و پس از آموزش ابتدایی به آموختن هیات، نجوم و شیوه استخراج تقویم سرگرم شد. سپس برای ادامه تحصیلات خود به شهرهای مختلف ایران، عراق و برخی از کشورهای خلیج فارس سفر کرد و در کربلااز درس آقا محمدباقر بهبهانی بهره گرفت.

وی سپس به مشهد رضوی رفت و از آنجا به موطن خود شوشتر بازگشت. پس از این تاریخ وی تحصیل علوم دینی را به اتمام نرساند و سفر هند و فکر تجارت، او را از ادامه تحصیل منصرف ساخت و دیگر به مباحثه و تحصیل ادامه نداد.

شوشتری تا سال ۱۲۱۶.ق که در هندوستان مشغول نگارش تحفه العالم بود، چیزی از دروس رسمی تحصیل نکرده بود. وی در هندوستان و در روز یکشنبه پنجم ماه ذی القعده سال ۱۲۲۰.ق در شهر حیدرآباد دکن درگذشت.

صاحب مرات الاحوال جهان نما که خود از نزدیک با عبداللطیف آشنا بوده است، درباره ویژگی های وی اینگونه می نویسد: «به غایت خجسته گفتار و نیکو اطوار و آرمیده و بزرگ منش و مبادی آداب بود... در تحریر و تقریر نیز سلیقه تامه داشت و در بدو امر فی الجمله از مراتب علمیه را نیز تحصیل کرده بود... و چیزی که در هنگام فوتش موجب حیرت و عبرت من شد، این بود که از مفارقت آن مرحوم، دوست و دشمن و خویش و بیگانه همه نالان و گریان بودند... خار مفارقتش بر دل دوستان نشست، اعزه و اعیان بر جنازه اش حاضر شدند و با دستگاه تمام تشییع کرده و در دایره میر مدفون کردند.»

لازم به یادآوری است که وی به فرنگ مسافرت نکرده بود و تنها از طریق تماس با انگلیسی هایی که در هندوستان به سر می بردند، با آداب و رسوم آنان آشنا شده و در کتاب خود در پی وصف و توضیح آنها برآمده است.
وی یکی از اولین ایرانیانی است که کتب و نسخ خطی نفیس و فاخری را که در کتابخانه یکی از صاحب منصبان انگلیسی در هند به نام ویلیام چمبرز، می بیند، از او- ولو به قیمت گزاف- خریداری می کند. شوشتری تا سال۱۲۱۶ قمری  که در هندوستان مشغول نگارش تحفه العالم بود، چیزی از  دروس رسمی تحصیل نکرده بود. میر عبداللطیف خان شوشتری سرانجام در ۴۸ سالگی در حیدرآباد دکن هندوستان درگذشت.
 

علاقه مندان می توانند برای دانلود  مقاله بازتاب غرب و مدرنیته در سفرنامه عبداللطیف شوشتری روی تصویر زیر کلیک کنند