خوزتوریسم
آیین تعزیه خوانی شوش
اینجا مردم از زیر پای ایفاگران نقشها خاک برمیدارند، ما با این صحنهها بزرگ شدیم. زندگیم را وقف نقش «شمری» امام حسین(ع) کردهام، چندین سال است که مردم مرا به این نقش شناختهاند و دیگر میدانند من بازیگر هستم و به اخلاق و رفتار بنده آگاه هستند. اما هنوز هم وقتی تماشاگر از شهرستان میآید به ما بدو بیراه میگوید.
به گزارش ایکنا از خوزستان، تعزیه شوش، بزرگترین تعزیه میدانی کشور است که با شماره ۲۶ در بهمن سال ۷۸ به نام مردم استان خوزستان و شهرستان شوش به ثبت ملی رسید. همه ساله جمعیت زیادی از شهرهای مختلف استان، در روز عاشورا برای دیدن این تعزیه به شوش میآیند تا این شبیه خوانی را از نزدیک ببینند.
عبدالرضا یاحسن، شمرخوان و کارگردان تعزیه شوش، درباره این آیین سنتی به خبرنگار ایکنا خوزستان گفت: متولد سال ۱۳۳۱ هستم و از زمانی که کودک بودم، این تعزیه را درک کردم و بازیگرخردسال بودم. پدران ما هم در این تعزیه بودند. بیش از ۶۰ سال است که در این تعزیه هستم و از سال ۵۷ یعنی بیش از ۴۰ سال است که نقش شمر را ایفا میکنم. برادر بزرگترم هم شاعر بود و رجزخوانیها را مینوشت و کارگردان بود.
چندین سال است که هم کارگردانی و هم نقش شمر این تعزیه را بر عهده دارم. تعزیه شوش خودجوش است. در اکثر استانها کار را هنرمندی انجام میدهند؛ یعنی شغل آنها است. ولی در اینجا، این شغل رسمی ما نیست. هیچ کدام از اعضای تعزیه چیزی دریافت نمیکنند؛ حتی آب و چای و ... هم از نذورات مردمی است. تمام هزینه تهیه لباس، شمشیر، کلاه خود و زره و اسب هم از خود بازیگران است.
در انتخاب اشخاص وجهه اجتماعی افراد مهم است. شخصی که میخواهد ایفاگر نقشی باشد، باید شخصیتی قابل قبول برای کوچک و بزرگ منطقه باشد. سعی شده است بیشتر از چهره های برجسته شهر به لحاظ اعتقاد و تدین استفاده شود. با این حال در میان بازیگران ما راننده تاکسی، بیکار، بنا، رئیس اداره، ساندویچ فروش و... هم داریم.
من چهارمین یا پنجمین نفری هستم که ایفاگر نقش شمر در این تعزیه هستم و پیش از من افرادی بودند که هر کدام سی، چهل سال، شمرخوان بودند.
او آغاز اجرای این تعزیه را سال ۱۲۸۵ خورشیدی میداند؛ بیش از صد سال است که این تعزیه در شوش اجرا میشود. حاج محمدعلی محول، مشهدی محمدعلی یاحسن(عموی بنده)، حاج سلطان علی تعبیرزاده و حاج سیدصدرالدین افسری از مؤسسان این تعزیه هستند. بچه خوان بودم و نقشهای قبلی را هم دیده و صحبتهایشان را در این باره شنیدهام. گاهی سیاهی لشکر ما به سیصد، یا چهارصد نفر و تعداد سواران به ۲۰۰ نفر میرسد. در این کار، کسی از کسی دعوت نمیکند، همه به عشق امام حسین(ع) وارد میدان میشوند. اجرا ده سال طول میکشد و تمام وقایع مثل جلوگیری از کاروان امام توسط حر، ورود به کربلا، ورود عمر سعد، حبیب بن مظاهر و ... تا شهادت حضرت علی اصغر(ع) و شهادت حضرت اباعبدالله(ع) و به آتش کشیدن خیمه ها در این تعزیه یک روزه اجرا میشود.
یاحسن درباره مکان اجرای تعزیه نیز گفت: تعزیه در میدان امام حسین(ع) شوش که زمینی متعلق به اداره میراث فرهنگی است اجرا میشود. به همین دلیل اجازه ساخت و ساز در این زمین را نداریم و حتی نمیتوانیم سکویی برای نشستن تماشاچیان بسازیم یا حتی درختی بکاریم. اندازه زمین قدری از یک استادیوم فوتبال بزرگتر است.
وی گفت: در روز تاسوعا، از ساعت ۵ تا ۸ عصر، تعزیه بازار شام به زبان عربی در شوش اجرا میشود که دکترحسین خنیفر رئیس دانشگاه فرهنگیان کشور هم در این تعزیه نقش ایفا میکند. در شهرهای اطراف شوش، تعزیه از همین نوع به زبان عربی و فارسی اجرا میشود.
تعزیه شوش، چندین شهید هم تقدیم انقلاب کرده است و در تمام طول هشت سال جنگ تحمیلی، این تعزیه قطع نشد. اکثر بازیگران اصلی تعزیه هم رزمنده یا جانباز هستند.
او درباره نقش شمر گفت: روز عاشورا، حس عجیبی است. حضور مردم مشتاق وقتی از زیر پای من که نقش منفی هستم؛ به عنوان خدمتگزار امام حسین(ع) خاک برمیدارند، برایم شگفت آور است. گاهی وسط نقش گریه میکنم، از هوش میروم.
اینجا مردم از زیر پای ایفاگران نقشها خاک برمیدارند، ما با این صحنهها بزرگ شدیم. زندگیم را وقف «شمری» امام حسین(ع) کردهام. خیلی چیزها دیدهام که نمیشود گفت. همین که مردم در طول عمر به ما احترام میگذارند و اگر عزتی داریم از پرتو همین است.
مرا به اسم حاجی شمر صدا میکنند، قدیمترها بچههایم اذیت بودند وقتی به آنها میگفتند پدرتان شمر است. به مادرم میگفتند خجالت نمیکشی که پسرت شمر است؟ ولی با این وجود، مردم مشوق من بودند. امسال از نظر پا و زانو نمیتوانم بازی کنم، وقتی گفتم کسی را جای من بگذارید، مرا تشویق کردند که امسال هم باشم.
برای ایفای این نقش، تسلط روی خواندن، جنگیدن و اسب سواری مهم است. همچنین باید تنفر مردم را در حین ایفای نقش برانگیزم. وقتی میبینم مردم فحش میدهند و سنگ پرت میکنند، میفهمم نقشم را خوب بازی کردهام.
خوشبختانه چندین سال است که مردم مرا به این نقش شناختهاند و دیگر میدانند من بازیگر هستم و به اخلاق و رفتار بنده آگاه هستند. اما هنوز هم وقتی تماشاگر از شهرستان میآید به ما بدو بیراه میگوید.
گزارش کامل در ادامه مطلب
