خوزتوریسم

پل تله زنگ یادگار زخمی و پایدار دوران جنگ تحمیلی + فیلم

پل تله زنگ به دلیل موقعیت استراتژیک در مسیر ریلی شمال به جنوب در سال‌های جنگ تحمیلی بارها مورد حمله هوایی قرار گرفت.

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان ، همواره می‌توان از راه آهن به عنوان یکی از زیرساخت‌های اساسی یک کشور در بخش حمل و نقل یاد کرد، زیرساختی که در کشور ما علاوه بر قدمت زیاد توانسته است، همواره در مواقع سخت یاری دهنده باشد.

خطوط ریلی با توجه به پتانسیل بالای که در بخش حمل مسافر و بار دارد، می‌تواند در مواقع حساسی مثل حوادث غیر مترقبه و جنگ‌ها نقش ایفا کند و این در شرایطی است که امنیت و توان جابجایی بالا و کاهش هزینه‌ها در مقایسه با بسیاری از وسائط نقلیه دیگر گواهی بر این ادعا است.

با ورق زدن کارنامه دفاعی ایران در ۸ سال جنگ تحمیلی جایگاه راه آهن بسیار حائز اهمیت و پر رنگ است.

پل تله زنگ در کیلومتر ۵۸۷ مسیر راه آهن لرستان، حد فاصل دورود و اندیمشک واقع شده است.

این پل در ۶۴۰ متری ایستگاه تله زنگ قرار گرفته و امکان عبور قطار را از روی دره عمیقی فراهم می­کند.

پل تله زنگ یکی از استراتژیک‌ترین پل‌های ایران است که نقش مهم و اساسی در روند انتقال تجهیزات و امکانات در دوران دفاع مقدس داشته است.

روایتگر خاطرات راه آهن می‌گوید: یکی از مناطقی که در جریان جنگ تحمیلی بار‌ها توسط عراق مورد حمله هوایی قرار گرفت پل تله زنگ بود.

سید حسام الدین نبوی بیان کرد: این پل در مسیر راه آهن شمال به جنوب در لرستان و بین شهرستان دورود و اندیمشک قرار دارد که به خاطراهمیت استراتژیک این پل در جریان جنگ تحمیلی بار‌ها مورد هجوم هواپیما‌های بعثی قرار گرفت، چون آن‌ها می‌خواستند یکی از شریان‌های حیاتی در جنگ علیه ایران را قطع کنند.

او می‌گوید: در ده‌ها حمله‌ای که آن‌ها به این پل داشتند آسیب‌ها آنچنان زیاد نبوده است.

او با روایت روز‌های گذشته بر پل تله زنگ گفت: حرکت قطار‌ها در هنگام جنگ تحمیلی فقط در روز انجام می‌شد، زیرا روشنایی قطار احتمال حمله هوایی دشمن را افزایش می‌داد.

علی نبوی ادامه داد: در دوران جنگ تحمیلی یک قطار بیمارستانی در مسیر خوزستان به تهران شهدا و مجروحان جنگ را از خط مقدم جبهه به پایتخت اعزام می‌کرد.

ارتش بعث عراق با حملات سنگین به دنبال قطع پشتیبانی ریلی از جنوب بود

در بمباران ایستگاه اندیمشک ۵۴ فروند هواپیما در یک روز به طور مداوم در مدت ۴۵ دقیقه ایستگاه را مورد حمله قرار دادند که عده‌ای از هموطنان که برخی از آنان کارکنان راه آهن بودند، به شهادت رسیدند.

همچنین پل تله زنگ، با دو فروند هواپیمای عراقی مورد هدف قرار گرفت و تخریب شد و در پی‌تخریب این پل ارتباط ریلی شمال جنوب کشور مسدود شد.

پس از این حادثه کارکنان و مسئولان راه‌آهن از همان ابتدای حادثه جهت برقراری مجدد ارتباط با ایجاد ایستگاه فرعی و موقت در ضلع شمالی پل و احداث پل عابر فرعی که کمتر از یک هفته طول کشید، برای انتقال مسافران و رزمندگان به آن سوی پل اقدام کردند.

در حال حاضر از پل تله زنگ برای تردد قطار‌ها استفاده نمی‌شود و فقط یادگار‌های حملات راکتی دشمن بر تن این گل استراتژیک باقی مانده است و در جوار این پل خط ریلی جدید‌ای برای تردد قطار ساخته شده است.

مردم‌نگاری محوطه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر

پژوهش مردم‌نگاری محوطه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر، برای نخستین بار توسط پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی این شهرستان انجام شد.

به گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، مدیر پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر دوشنبه هشتم شهریورماه ۱۴۰۰ با اعلام این خبر گفت: «این پروژه که حاصل ساعت‌ها کار میدانی، مصاحبه، عکس‌برداری و پژوهش است، مردم‌شناسی محوطه آسیاب‌ها و آبشارها را به ثبت رسانده است.»
 
محمدرضا بهادری ادامه داد: «در این مستندنگاری با لووینه‌های (آسیابانان) قدیمی یا فرزندان آن‌ها و مطلعین بومی، مصاحبه‌های حضوری در محوطه انجام، و از اطلاعات آن‌ها بهره گرفته شده است.»
 
او تصریح کرد: «همچنین در این مصاحبه‌ها سعی شده تا حتی‌الإمکان از نام‌های خاصِ برخی از آسیاب‌ها و مکان‌ها، بدون تغییر استفاده تا ارزش‌های اصیل فرهنگی و گویش بومی به بهترین شکل حفظ شود.»
 
مدیر پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر توضیح داد: «این نام‌ها، مانند پدیده‌های فرهنگی دیگر، در گذر زمان دستخوش تغییراتی بوده‌اند؛ بنابراین تلاش شده با مصاحبه‌های متعدد، این مشکلات به حداقل رسانده و دقیق‌ترین شکل آن برای انتشار آماده و به مخاطب منتقل شود.»
 
او ابراز امیدواری کرد مجموعه پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر بتواند گامی دیگر در راستای شناساندن هرچه بهتر میراثِ کهن شهر شوشتر بردارد.»
 
مردم‌نگاری، مطالعه توصیفی یک جامعه انسانی یا روند انجام چنین مطالعاتی است که این مطالعات شامل بررسی افرادی در یک موقعیت اجتماعی خاص است. مردم‌نگاری معاصر تقریباً کاملاً براساس کار میدانی استوار و متکی به مشاهدات است؛ بنابراین مستلزم آشنایی پژوهشگر در فرهنگ و زندگی روزمره افرادی است که موضوع مطالعه او هستند.

حماسه سوم شهریور ۱۳۲۰ه.ش. در خرمشهر، مقبره غلامعلی بایندر و امیر نقدی در مسیر ثبت ملی

وقتی تاریخ ایران را در سده‌های گذشته بررسی می‌کنیم، نقش برخی از کشورها در بروز آسیب های انسانی و گاه تجزیه‌ی بخش‌هایی از کشور کاملاً نمایان بوده و حتی در عصر حاضر نیز با انجام اقدامات ایذایی به دنبال برهم زدن آرامش و ثبات این سرزمین هستند و این مهم به دلیل دور شدن از اهداف استعماری خود در این کشور بوده است.
جدا نمودن بخش‌هایی از ایران، برداشت‌های ظالمانه از نفت ایران و توطئه برای جلوگیری از ملی شدن صنعت نفت، تحمیل قراردادهای ننگین مختلف و تلاش برای مستعمره کردن ایران و ستیز با انقلاب اسلامی بخشی از اقدامات و خباثت‌های آن کشورها می‌باشد. کشورهایی که چشم دیدن استقلال و پیشرفت ایران را ندارند.
آگاهی از تاریخ و سیر اقدامات کشورهایی که همیشه رویکرد استعمارگرایانه دارند، می‌تواند چراغ راهی برای بسیاری از اقدامات در عصر حاضر و روشنگری برای نسل آتی باشد.
یکی از حوادث تلخ تاریخ ایران حمله انگلیس از جنوب و شوروی از شمال به سرزمینمان در جنگ جهانی دوم می‌باشد. قحطی و گسترش بیماری‌های واگیردار و از بین رفتن تعداد زیادی از هموطنانمان، بخشی از آسیب‌های وارده به این سرزمین در آن دوران می‌باشد.
در این میان بودند انسان‌هایی که در راستای حفظ این خاک جانانه مبارزه کردند. غلامعلی بایندر فرمانده نیروی دریایی و همرزمانش جز این دسته افراد بودند که تا اخرین نفس عللی‌رغم دریافت دستور عدم هرگونه مقاومت از رضا شاه (حاکم وقت)، در مقابل کشور استعمارگر، جنگیدند و جان خود را نثار حفاظت از این خاک کردند.
رژیم پهلوی در جریان جنگ جهانی دوم اعلام بی‌طرفی می‌کند اما در مقابله با تجاوز انگلیسی‌ها در شهریور ۱۳۲۰ ه.ش. به فرمانده نیروی دریایی خود؛ یعنی غلامعلی بایندر دستور می‌دهد که حق هیچ‌گونه مقاومتی ندارد.

دریابان بایندر پیام را دریافت می‌کند اما اطاعت نکرده و راه خودش را در حفاظت از وطن پیش می‌گیرد.
فرمانده نیروی دریایی که در خرمشهر مستقر بود خودش را نماینده تمام ایران و‌ نماینده تمام این خاک می‌داند. او همراه با نیروهای داوطلبش که اطاعت امر فرمانده دلاورشان را در حفاظت از خاک وطن، مقدم بر نظر رضاشاه می‌دانستند، مقابل نیروهای متجاوز انگلیسی صف می‌کشد و با آنها می‌جنگد.
شهید بایندر در ساعت ۴ بامداد سوم شهریور ۱۳۲۰ه.ش. ، با شنیدن صدای انفجار، با سرعت از منزل خارج و با استفاده از قایق موتوری و زیر آتش مسلسل نیروهای مهاجم انگلیسی، خود را به مقر فرماندهی رسانده و پس از صدور دستورات لازم به افسران ستاد و فرمانده‌هان، به تلگراف‌خانه رفته و گزارش وقایع و هجوم نیروهای انگلیسی را به تهران و اهواز مخابره می‌کند.

آنگاه با حضور در قرارگاه گردان مرزی، عده‌ای را مامور مقاومت در برابر مهاجمین کرده و خود که مسلح به یک قبضه تفنگ برنو بود به اتفاق سروان ولی‌الله مکری‌نژاد که معاون فرمانده گردان یکم هنگ ۸ توپخانه بوده با اتومبیل و از آبادان و راه خشکی عازم خرمشهر شد، تا ستاد فرماندهی عملیات را در منطقه‌ی حفار (که از لحاظ نظامی موقعیت مناسبی داشت و بیش از ۲ قبضه توپ ۱۰۵م.م و گروهی سرباز در آنجا مستقر بودند) تشکیل دهد. اما چند دقیقه بعد از حرکت، با نیروهای موتوریزه مهاجمین انگلیسی مواجه و در حین مقاومت و جنگ و گریز با آنان در شرایطی که تلاش می‌کردند تا با استفاده از پستی و بلندی‌های منطقه، خود را به نهر چاسبی برسانند با رگبار مسلسل متجاوزان انگلیسی در حوالی پاسگاهی نزدیک بی‌سیم خرمشهر در سوم شهریور ۱۳۲۰ ه.ش. به شهادت رسیدند. بر اساس اسناد موجود و با توجه به اینکه در وصیت‌نامه امیر دریابان بایندر، بندی وجود دارد که وی در آن نوشته‌است: «هر جا این تن به خاک فتاد؛ آن را به زیرش ببرید.» یعنی هر جا که شهید شدم مرا همان‌جا خاک‌سپاری کنید؛ نیروی دریایی وقت نیز بر اساس این وصیت و عمل بدان، شهید بایندر و معاونش شهید نقدی را در همان محل شهادت بخاک سپرده‌اند و دو آرامگاه در آن مکان احداث نمودند. امیر دریابان نقدی و امیر دریابان بایندر در فاصله ۱۰ متری از یکدیگر شهید شدند که اکنون مقبره این دو شهید والامقام نیروی دریایی ارتش در خرمشهر و در تقاطع سه‌راهی دجله و فرات، کانال عضدی (شاخه‌ای از رودخانه کارون) و اروندرود واقع‌ شده است.
غلامعلی بایندر سال‌ها قبل به واسطه‌ی حس میهن‌پرستی خود اقدامات دیگری نیز که مخالف نظر مافوق‌های خود بوده را انجام داده است. وی در سال ۱۳۱۳‌ ه.ش. ضمن‌ بازدید از جزیره تنب‌ رسماً به‌ مقامات‌ نیروی‌ دریایى‌ انگلیس‌، مستقر در تنب‌ اعلام‌ کرد که‌ این‌ جزیره‌ بخشى‌ از ایران‌ است.
وی‌ با این‌ کار موجبات‌ نگرانى‌ و اعتراض‌ وزارت‌ خارجه بریتانیا را فراهم ‌آورد و در همان سال به دستور غلامعلی بایندر فرماندهی نیروی دریایی ‏ایران ناو پلنگی به بندر باسعیدو در جزیره قشم رفته و با پایین آوردن پرچم انگلیس، ‏پرچم ایران را در این بندر به اهتزاز در می‌آورد. در پی این امر رضاشاه و ارکان حزب کل قشون نیز به سرزنش بایندر می‌پردازند و ‏وی را به دلیل اقدام ابتکاری‌اش در اخراج انگلیسی‌ها تخطئه می‌کنند. اقدامات اینچنینی بایندر باعث شده بود مراتب اعتراض سفیر انگلیس به رضاشاه اعلام گردد، شاه نیز ضمن مخالف با اقدامات بایندر، دستور تعویض او که در آن زمان فرمانده نیروی دریایی وقت بودند، را صادر و چند گزینه برای جانشینی وی معرفی می‌کند. در یکی از اسناد و مکاتبات موجود بدین شکل نوشته شده است: «یاور بایندر را قابل خدمت مهمی که به ایشان ارجاع شده است نمی بینم. ارکان حرب یک نفر آدم کارکن و وظیفه شناس برای انتصاب به ریاست یا تصدی بحریه جنوب در نظر بگیرد و سرتیپ عبدالرضا خان افخمی را جایگزین وی کند، اما بعداً دستور داد «اجالتاً که یک تذکراتی به بایندر داده شده است اگر موثر واقع نشد به نسبه سرهنگ غلامعلی خان انصاری که صاحب منصب و تحصیل کرده است برای این کار مناسب‌تر است».
بدون شک غلامعلی بایندر انسانی آزاد با روحیه‌ی دینی و مهین‌پرستانه بوده که می‌توان با بررسی وصیت‌نامه‌ی جامعی که از ایشان به جای مانده، به عمق دیدگاه این شهید والا مقام دست یافت که بیش از دو دهه در اوایل قرن بیستم به دفاع از این خاک پرداخته است.
همان‌گونه که پیشتر ذکر شد مزار این شهید گران‌قدر به همراه همرزم خود شهید نقدی، در خرمشهر و نقطه‌ی صفر مرزی واقع شده است و گویی هدف از انتخاب این مکان این‌ بوده که به آیندگان یادآور شود ایشان مردی‌ست که جانش را فدای این مرز و خاک کرده است.
با توجه زندگی‌نامه‌ی حماسی این شهید و نیز قرارگیری آن در خرمشهر، پس از برگزاری جلسه فرهنگی عمومی شهرستان خرمشهر در خرداد ماه سال جاری به ریاست امام جمعه محترم این شهر حجت الاسلام عادل‌پور و عنوان لزوم بزرگ‌داشت مقام این شهیدان و حمایت جناب آقای دکتر حیدری معاون محترم استاندار و فرماندار ویژه شهرستان خرمشهر، برنامه‌ریزی جهت تهیه پرونده ثبت ملی با در نظر گرفتن دو مقوله ثبت ملموس و ثبت ناملموس در برنامه‌ی کاری اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خرمشهر، قرار گرفت. در بخش ملموس مقبره شهید غلامعلی بایندر و شهیدنقدی که حدود ۸۰ سال قدمت داشته در نظر گرفته شده و حماسه‌ی شهریور ۱۳۲۰ه.ش. در خرمشهر و حضور غیر مستقیم این منطقه در جنگ جهانی دوم در بخش ناملموس میراث فرهنگی گنجانده می‌شود. پس از پایان جنگ تحمیلی محوطه‌ی این دو مزار آسیب جدی دیده بود که با مقایسه تصاویر دهه ۵۰ می‌توان فرم اولیه‌ی آن را احصا نمود. پس از پایان جنگ تحمیلی در مقطعی به‌منظور حفاظت از آن دو مقبره، تمامی سطح سنگ دو آرامگاه اندود شده که هر چند اقدامی غیر اصولی در بحث حفاظت و مرمت می‌باشد، اما تا حدودی در حفاظت از آن در آن شرایط تاثیرگذار بوده است. لذا می‌توان با بازپیرایی مقابر بر اساس تصاویر موجود، دو آرامگاه‌ را به حالت اولیه مرمت و با تعریف مسیر دسترسی برای بازدید کنندگان آنها را در محور گردشگری فرهنگی – تاریخی شهرستان خرمشهر قرار داد.

در نهایت بر اساس دو بخش ملموس و ناملموس این اثر عنوان “حماسه سوم شهریور ۱۳۲۰ ه.ش. در خرمشهر و آرامگاه دریابان غلامعلی بایندر و امیر نقدی” برای درج در پرونده ثبتی در نظر گرفته شد.
مطالعه و تهیه‌ی این پرونده در حدود سه ماه توسط کارشناسان اداره میراث فرهنگی خرمشهر به طول انجامید که در تهیه‌ی اسناد و روایت‌های آن امیر درخوران فرمانده پادگان نیروی دریایی خرمشهر، ناخدا حمودی فرمانده بازنشسته‌ی نیرو دریایی خرمشهر، جناب آقای اکبری از سرداران دوران دفاع مقدس و راوی آثار باقی مانده از جنگ در خرمشهر و نیز مرکز فرهنگی دفاع مقدس خرمشهر همکاری داشته‌اند.
پس از تهیه این پرونده در اول شهریورماه سال جاری در اداره کل میراث فرهنگی خوزستان جلسه بررسی این پرونده با حضور مدیرکل محترم میراث، فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان و اعضای شورای ثبت استان و نیز میهمانانی از جمله ناخدا حمودی، سردار اکبری و مهندس کامران تمی معاون فرماندار خرمشهر حضور به عمل رساندند که پس از ارائه پرونده توسط اداره میراث فرهنگی خرمشهر، ناخدا حمودی فرمانده بازنشسته نیروی دریایی و جناب آقای اکبری با توجه به اشرافیتی که نسبت به تاریخ خرمشهر دارند و مطالعاتی که در رابطه با زندگی شهید بایندر داشته‌اند؛ نکته نظرات خود را در رابطه با آن عنوان نمودند.
سپس مهندس کامران تمی نمایندی معاون محترم استاندار و فرماندار ویژه‌ی خرمشهر اعلام آمادگی فرمانداری خرمشهر را در حفاظت و صیانت از اثر با توجه به ضوابط بناهای ثبت ملی، پس از ثبت پرونده تهیه شده، عنوان نمودند. در پایان این جلسه با تهیه صورت جلسه‌های مربوطه، این پرونده به تأیید کمیته‌ی ثبت اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان قرار گرفت و مقرر شد از طرف این اداره کل در اولین جلسه ثبت میراث کشور که احتمالا در اواخر ماه جاری در وزارت میراث فرهنگی کشور برگزار می گردد؛ ارائه شود.
باشد که روح این شهیدان از این اقدام شاد گردد و نسل امروز و آتی با آگاهی از رشادت‌ها و حماسه‌آفرینی‌های این شهیدان والامقام و تمامی شهدایی که جانشان را در راه حفظ این وطن فدا نمودند، به خود ببابلند و باعث غرور و افتخارشان باشد.

سجاد‌ پاک‌گهر؛ مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خرمشهر
نجلا درخشانی؛ کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی

منبع: شط پرس

درخواست «انجمن دوستداران مسجدسلیمان»  از وزیر نفت و مقامات ارشد دولت سیزدهم برای تکمیل و افتتاح طرح موزه نفت شهر اولین ها 

انجمن دوستداران مسجدسلیمان قدیمی ترین انجمن مردم نهاد بنیانگذاری شده توسط چهره های شاخص علمی،فرهنگی و فعالان اجتماعی مدنی مسجدسلیمانی با ارسال نامه ای به وزیر جدید نفت و ارسال رونوشت برای معاون اول و معاون اقتصادی رییس جمهور و سایر مسولین خواستار توجه و تسریع در تکمیل و افتتاح پروژه ملی موزه های نفت مسجد سلیمان شدند.

در  این نامه پس از تبریک انتصاب وزیر جدید نفت آمده است:
؛؛پروژه ملی موزه نفت مسجد سلیمان، زادگاه صنعت نفت ایران و خاورمیانه و شناسنامه و هویت کشور در این عرصه ،از دهه هشتاد آغاز و علیرغم میلیاردها ریال هزینه ، نه تنها پس از گذشت بیست سال به فرجام و افتتاح نرسید، بلکه ابنیه و تاسیسات ساخته و مرمت و بازسازی شده در پنج سایت انتخابی نیز در معرض آسیب و فرسایش قرار دارند و در حالی که از اواسط سال۱۳۹۸ و با انتخاب یکی از کارشناسان توانمند مسجدسلیمانی در ستاد وزارت نفت بعنوان مجری طرح موزه، تکمیل پروژه سرعت مناسبی گرفته بود، دستهای پنهان و سواستفاده کنندگان بیت المال در مسیر اجرا سنگ اندازی نموده و بجای آن ساخت موزه نفت در مناطق بی ارتباطی همچون «موزه نفت سبزوار» و «موزه نفت کرمان» پیگیری و افتتاح گردید!؟ پروژه های جعلی و مشکوکی که امروز بررسی هزینه کرد های در آنها توسط بازرسی وزارت نفت در حال پیگیری است؛؛
در ادامه این نامه و پس از تشریح برخی موانع اجرایی پروژه آمده است:
؛؛ مردم محروم، مظلوم و شهید و مجروح داده در ایام دفاع مقدس در  مسجد سلیمان،چشم انتظار عنایت و دستور قاطع حضرتعالی در خصوص تکمیل و افتتاح این پروژه که نقشی مهم در اقتصاد گردشگری شهرستان و استان خوزستان ایفا خواهد کرد،داشته و انتظار دارند با انتصاب فردی توانمند و  آشنا به موضوع ، این پروژه ملی را به فرجام نهایی برسانید،انشاالله؛؛
 
اسماعیل فرهادیان ،مهندس مخازن نفت و دبیر انجمن دوستداران مسجدسلیمان این نامه را امضا و رونوشت آنرا برای  دکتر مخبر،معاون  اول محترم رییس جمهور ، دکتر محسن رضایی معاون محترم اقتصادی رییس جمهور ،مهندس ضرغامی، وزیر محترم میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، دکتر ورناصری نماینده محترم مردم شریف مسجدسلیمان،لالی،اندیکا و هفتکل در مجلس شورای اسلامی، فرماندار مسجدسلیمان و مدیرعامل مناطق نفت خیز جنوب نیز ارسال شده است

نمد مالی ، هنری یک هزار ساله در خوزستان

نمد مالی یکی از هنرهای سنتی خوزستان است.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خوزستان ،تنها زیراندازی که به کمک بافتن شکل نمی‌گیرد نمدمالی است. این ادعا از اسم این هنر نیز مشخص است. نمد + مالی. یعنی قطعه‌ای که با مالیدن به دست می‌آید. در واژه نامه دهخدا نوشته شده است نمد نوعی از فرش که از پشم یا کرک مالیده حاصل می‌شود. در نمدمالی تنها ابزاری که نیاز است آب داغ است و زور بازو!

در نمدمالی عمل بافتن انجام نمی‌شود بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم رفتن الیاف پشمی می‌شوند. دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدن ِ پشم امکان تولید نمد را فراهم می‌کنند. پشمی که برای تولید نمد به کار می‌رود پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است.

از صابون و زرده تخم مرغ نیز می‌توان برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده کرد. مقدار پشمی که برای هرمترمربع نمد لازم است با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر است، اما چون زمان تولید نمد بسیار کوتاه‌تر است (حدود یک روز) قیمت آن پایین است.

معمولا نمدمالان فعالیت خود را از اوایل فروردین ماه آغاز کرده و در اواخر مهرماه خاتمه میدهند و بهترین پشم در کار نمدمالی پشم شش ماهه اول سال است. پشم گوسفند: پشم به عنوان مهمترین ماده اولیه برای نمد مالی از خصوصیات ویژه‌ای برخوردار است که اگر نبود این خصو صیات ویژه در پشم شاید ساخت نمد به عمل نمی‌رسید.

استان خوزستان به عنوان یکی از استانهای باستانی و با قدمت طولانی که بخشی از تمدن بزرگ ایران زمین را در خود جای داده است.

شهرستان شوشتر به عنوان یکی از مناطق باستانی و قدیمی خوزستان می باشد که در خود آثار تاریخی جای داده است و دارای صنایع دستی و هنری بدیع و زیبا می باشد.

مدیر میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شوشتر می گوید : شهرستان شوشتر به عنوان کهن شهر و تاریخی علاوه بر وجود آثار تاریخی دارای صنایع دستی مختلفی است .

چارمحالی ادامه داد : در سال ۱۳۹۴ شمسی طرح احیای این هنر زیبا در دستور کار قرار گرفت و چند دوره آموشی برای جوانان علاقمند به نمد مالی با حضور استادان قدیمی این صنعت بدیع و دستی برگزار شد.

مدیر میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شوشتر معتقد است باید ضمن آموزش ، حمایت و بازاریابی هنر نمد مالی و دیگر صنایع دستی را احیا کرد.

نمد چگونه تولید می شود ؟

وقتی پشم چیده و از نظر رنگ بندی و کیفیت جداسازی شد، صنعتگران نمدمالی، که بیشتر هم به صورت سنتی در مجاورت عشایر قرار دارند، پشم مورد نیاز را خریداری کرده و به محل کار خود انتقال می‌دهند.

سپس در مرحله نخست، پشم را حلاجی کرده و براساس نوع نمدی که قصد مالش دهند آن را دارند، پهن کرده و به وسیله ابزار ساده‌ای به نام پنجی الیاف پشم حلاجی شده را تا ارتفاع ۶۰ سانتی متر بر روی قالب به صورت یکنواخت می‌ریزند به اصطلاح محلی پشم را بر روی قالب به صورت پف یا پفکی در آورده که بعد از این عمل با همان وسیله پنجی یا پنجک، بر روی پشم پف شده فشار می‌دهند تا کمی از حجم آن کاسته شود.

در مرحله دوم، بر روی پشم‌های ریخته شده در قالب، به صورت یکنواخت آب داغ می‌ریزند، که این عمل پشم را سنگین کرده و در همان مرحله الیاف پشم به یکدیگر زنجیر می‌شوند.

در مرحله سوم، قالب را به صورت لوله می‌پیچند و دور آن را با طناب می‌بندند و حدود ۲۰ دقیقه تحت فشار چند کارگر با ضربات دست پا به آن ضربه می‌زنند تا الیاف پشم به صورت فشرده و نسج گونه گردد، که به این مرحله خامه می‌گویند.

در مرحله چهارم، قالب را باز کرده و لبه‌های نمد را روی خود برگردان می‌کنند و مقدار کمی پشم حلاجی شده در آن اضافه می‌کنند و بر روی سطح کار مخلوطی از آب و صابون پخته شده می‌ریزند و دوباره قالب را بسته و مالش می‌دهند. در مرحله پنجم، قالب را باز کرده و نقش و طرح بر روی نمد می‌گذارند که این مرحله، به دو صورت انجام می‌شود. در مرحله ابتدایی، قبل از ریختن پشم بر روی قالب، نقش ترسیم و طراحی شده و بعد روی پشم ریخته شده به هم می‌چسبند.

در مرحله پنجم، در نمد قالب کرده نقش از قبل ساخته و تهیه کرده، بر روی آن گذاشته و به وسیله محلول آب گرم و صابون، با فشار و مالش، طرح و نقش بر روی نمد می‌چسبد و سپس نمد را لوله کرده و مالش می‌دهند.

در مرحله ششم، نمد را به صورت لوله درآورده و حدود دو ساعت، مالش و ورز می‌دهند و در حین انجام مالش، نسبت به صاف و قرینه کردن طرح و نقش اقدام می‌کنند.

در مرحله هفتم، پس از انجام کار مالش، ابتدا نسبت به صاف کردن ابعاد نمد، رفع کجی ها، برطرف نمودن اختلاف سطح احتمالی، پرز سوزی و اصلاح نمد اقدام می‌کنند.

در مرحله هشتم، نمد آماده شده را با آب ولرم شستشو داده و سپس در آفتاب مستقیم خشک و به مشتریان عرضه می‌کنند.

این روزها متأسفانه به علت زحمات طاقت فرسا و همچنین داشتن فیزیک بدنی خشن و سخت برای انجام نمدمالی از یک سو و نداشتن درآمد کافی از سوی دیگر، امکان حضور جوانان در این رشته کم رنگ شده است.

شگفتی رسانه‌های خارجی از عظمت راه‌آهن سراسری ایران

خبرگزاری سی‌ان‌ان امریکا طی گزارشی راه‌آهن سراسری ایران را که به تازگی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است، یکی از شگفتی‌های مهندسی قرن بیستم خواند.

به‌گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی؛ در گزارش سی‌ان‌ان در مورد راه‌آهن سراسری ایران آمده است: «این خط آهن ۱۳۹۴ کیلومتری که دریای خزر را به خلیج فارس متصب می‌کند و یک طرح راهبردی مهم در زمینه ریلی به شمار می‌رود، بعد از ۱۱ سال کار سخت و دشوار در سال ۱۹۳۸ افتتاح شد.»

در این گزارش که در اکثر خبرگزاری‌های مرتبط با گردشگری و سفر بازنشر شده است، به راه‌آهن سراسری ایران با عنوان «یکی از بزرگ‌ترین شگفتی‌های مهندسی قرن بیستم» اشاره شده است. ۲۲۴ تونل به طول ۷۶ کیلومتر، ۱۷۴ پل بزرگ و ۱۸۶ پل کوچک، این راه‌آهن را از روی دره‌های عمیق و رودخانه‌ها عبور می‌دهد و به قللی با ارتفاع ۲۱۳۴ متر می‌رساند. تونل‌های مارپیچی و عبور از روی دره‌های عریض یکی از تکنیک‌های هوشمندانه سازندگان این خط آهن برای عبور از کوه‌های صعب‌العبور بوده است.

برای تکمیل این خط‌آهن، چالش‌های مهندسی و زمین‌شناختی متعددی بر سر راه سازندگان بوده است. برای مثال، برخی تونل‌ها به دلیل وجود نمک و سنگ گچ غیرقابل استفاده بوده‌اند و باید مسیر جدیدی برای عبور خط‌آهن پیدا می‌شد. یا مثلا در یکی از تونل‌ها، مهندس‌ها به یک حفره در دل کوه برخوردند که آن را با ساختن یک پل در دل تونل حل کردند. کمبود مصالح مناسب در برخی مناطق هم یکی دیگر از مشکلات و دشواری‌های ساخت راه‌آهن سراسری ایران بوده است.

این گزارش در ادامه به مناظر طبیعی و آثار باستانی موجود در مسیر خط‌آهن سراسری ایران پرداخته است. در این بخش به مناظر دیدنی پل سفید، پل ورسک و سه خط طلا بر فراز کوه اشاره می‌کند. «جاذبه‌های بیشتری در مسیر جنوب-غرب تهران وجود دارد: عبور از دشت قم، صعود در منطقه مرکز هسته‌ای اراک و رسیدن به اوج در نورآباد.»

همچنین اشاره‌ای به مسیر درود و اندیمشک و شهر باستانی شوش شده است که میزبان دو اثر ثبت جهانی دیگر، سازه‌های آبی شوشتر و چغازنبیل است.

خبرگزاری سی‌ان‌ان راه‌آهن سراسری ایران را نمادی از مدرنیزه شدن ایران و جامعه ایرانی می‌داند. هزینه ساخت مسیر شمال به جنوب چیزی حدود ۴۰ میلیون دلار (معادل با ۲.۷ میلیارد دلار با ارقام امروز) بوده است که بار سنگینی بر دوش جامعه درحال‌توسعه آن زمان به شمار می‌رفته است.

در این گزارش در مورد آینده راه‌آهن سراسری ایران آمده است: «امروزه، به رغم تحریم‌های اقتصادی، ایران در حال سرمایه‌گذاری روی شبکه ریلی خود است. در هفت سال گذشته، تقریبا ۱۱۰۰ کیلومتر ریل جدید به این شبکه اضافه شده است تا مراکز استان را به تهران متصل کند.» همچنین اشاره‌هایی به همکاری چین با ایران در زمینه توسعه زیرساخت‌ها برای «ابتکار جاده ابریشم» شده است و اینکه ایران چطور در حال همکاری‌های بین‌المللی بال ترکمنستان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، آذربایجان، روسیه و گرجستان و ترکمنستان است.

در انتهای گزارش می‌خوانیم: «ثبت راه‌آهن سراسری ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو یک عنوان بسیار متعالی و رشک‌برانگیز است که جایگاه هر سایتی را در نقشه گردشگری جهانی محکم می‌کند. این اتفاق می‌تواند به افزایش بودجه‌های نگهداری و کار‌های بازسازی هر اثری منتهی شود و در‌ها را برای ارائه مشاوره‌های متخصصان و مطالعات مختلف باز کند و در نهایت به افزایش بازدید و ورود گردشگر داخلی و خارجی ختم شود. البته این افزایش ورودی گردشگران می‌تواند یک شمشیر دولبه باشد و به اُورتوریسم (ورود بیش از حد گردشگران به یک مقصد گردشگری) منتهی شود و جایگاه سایت در فهرست یونسکو را در معرض خطر قرار دهد.»

این راه‌آهن شگفت‌انگیز می‌تواند سفری فراموش‌ناشدنی در سراسر یک کشور را به شما ارائه دهد که بسیاری از گردشگردان فرصت تجربه کردنش به شیوه‌های دیگر را ندارند.

پلاژ دریاچه زیبای مارون دربهبهان

مارون یا رودخانه مارون، از رودخانه‌های جنوب‌غربی ایران است، که از رشته‌کوه زاگرس در استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد و با عبور از بهبهان و آغاجاری در استان خوزستان جریان می‌یابد و به نام رود جراحی، به تالاب شادگان و در فصل‌های پرآب، به خلیج‌فارس می‌ریزد. مجموعه تفریحی پلاژ سد مارون بهبهان نیز با وسعت ۱۳ هکتار در دریاچه این سد ساخته شده و با امکانات تفریحی ورزشی مختلف مکان مناسبی را برای مهمانان فراهم کرده است. پوشش گیاهی فراگیر پلاژ سد مارون بهبهان از چمن و گونه‌های مختلف گیاهی بومی تشکیل شده و امکانات تفریحی مختلفی در فضای آن فراهم شده است. پلاژ سد مارون در استان خوزستان و ۵ کیلومتر بعد از سد مخزنی مارون اطراف شهرستان بهبهان واقع شده است

مجموعه مذکور تجهیزاتی کامل از قبیل سرویس خواب، مبلمان، میز ناهار خوری، سیستم خنک کننده و تهویه هوا، شبکه های استانی، آشپزخانه و امکان استفاده از پیست دوچرخه سواری و قایق سواری و اتوبوس دریایی و سایر ورزشهای آبی را دارد.

مسجد سیدالشهدا؛ یادگاری از جنگ در خرمشهر

روز جهانی مسجد هر ساله برابر با ۳۱ مرداد است ولی به دلیل کبیسه بودن امسال تاریخ روز جهانی مسجد با ۳۰ مرداد ۱۴۰۰ مصادف شده است.

به همین مناسبت مطلبی به قلم نجلا درخشانی (کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی) و سجاد پاک‌گهر (کارشناس ارشد حفاظت و مرمت آثار فرهنگی تاریخی) می‌خوانید که در اختیار ایسنا قرار گرفته است:

«هر شهر دارای نمادها و نشانه‌هایی مختص به خود است که ممکن است با آن‌ها در عرصه‌ جهانی معرفی شود. امروزه شهرهایی در عرصه جهانی و در حوزه‌ی جذب توریست باهم به رقابت می‌پردازند که واجد نشانه‌های بین‌المللی باشند. بنابراین نشانه‌هایی که بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی هر شهر را به خود اختصاص داده و بخش مهمی از خاطرات جامعه محلی آن منطقه را تشکیل می‌دهند، برای تجدید چشم‌انداز تاریخی شهر و جذب هرچه بیشتر گردشگر به‌عنوان اصول پایه تلقی می‌شوند.

تعدادی از بناهای واجد ارزش باقی مانده از جنگ در دوران بازسازی خرمشهر پس از اتمام جنگ به دست ارگان‌ها و یا مردم نوسازی، بازسازی و یا مرمت شده‌اند. یکی از این بناها که بخشی از میراث شهری و هویت تاریخی خرمشهر محسوب می‌شود و پس از جنگ مرمت و بازسازی شده است، مسجد سیدالشهدا است.

این مسجد در دوره پهلوی دوم و اوایل دهه ۵۰ با کمک‌های مردم محله ساخته شده است که در دوران جنگ آسیب‌های فراوانی دیده و بخشی از آن نیز تخریب شده است. پس از جنگ، اداره اوقاف از طریق ستاد نوسازی و بازسازی مساجد، آن‌ را بازسازی و مرمت می‌کنند و البته تعدادی از آثار و نشانه‌های جنگ مانند رد تیر و ترکش‌ها را روی بدنه نگه می‌دارند تا آیندگان با تماشای آنها بدانند این بنا نیز از آثار باقی‌مانده از تاریخ جنگ بوده است.
مسجد سیدالشهدا در دوره پهلوی دوم به‌صورت دوبلکس (دوطبقه) با دو شبستان مجزا زنانه و مردانه در قلب خرمشهر با هزینه و کمک خیرین محله ساخته شده است. نمای ورودی شبستان به‌صورت قرینه بوده و شبستان مردانه که در طبقه هم‌کف قرار دارد دارای دو ورودی با دو قوس بیز تند در دو سوی یک نغول زیبا بوده که با آجر و هفت رنگ و نقوش اسمیلی بسیار زیبا، آذین شده است. مسجد به ‌فرم مساجد یک‌ایوانه ساخته شده و نماهای شرقی و غربی و جنوبی دارای نغول و تاق‌نماهای زیبایی با قوس‌های تیزه‌دار از نوع پنج‌اوهفت و شبدری هستند. همه این تاق‌نماها با کاشی هفت‌رنگ و آیات قرآن کریم مزین شده‌اند. پنجره‌های مسجد نیز همگی دارای قوسی تیزه‌دار بوده و نغول بالای آنها با کاشی هفت‌رنگ و آیات زیبای قرآن مزین شده است.

محراب مسجد از یک قوس بیز کند و یک نغول تشکیل شده که با گچ‌بری‌های بسیار زیبایی متشکل از آیات قرآنی، نقوش اسلیمی و گیاهی آذین شده است. بخشی از تزئینات محراب در زمان جنگ به‌دلیل موج انفجار تخریب شده که به همان صورت تا به حال باقی مانده است.

گنبد مسجد از نوع نار (منحنی شکل) به‌صورت دو پوسته‌ پیوسته بوده و دارای گریوی بلند است. گنبد و گریو آن با کاشی هفت‌رنگ پوشیده و تزئین شده و در بدنه‌ گریو تعدادی بازشو برای نورگیری شبستان تعبیه شده است. در زمان جنگ به‌دلیل اصابت خمپاره به گنبد همه کاشی‌های آن شکسته و فرو ریخته‌اند که بعد از جنگ دوباره مرمت و بازسازی شده است.
جای تیر و ترکش هنوز هم در جای‌جای مسجد و تزئینات زیبای آن به‌چشم می‌خورد که از زمانی پُر از درد و رنج برای این کالبد و زندگی جاری در آن حکایت دارد؛ سردر و نمای ورودی مسجد و سرویس بهداشتی آن در زمان جنگ تخریب شده که دوباره پس از جنگ با تغییراتی در ارتفاع، عمق و نوع تاق‌نمای ورودی و افزودن بخش‌هایی در کنار ورودی، بازسازی شده است؛ در حال حاضر ورودی مسجد متشکل از دو تاق‌نما با قوس تیزه‌دار از نوع پنج او هفت تند و نغول‌هایی تزئین‌شده با کاشی هفت‌رنگ و پوشش تخت است.

بخش‌هایی از نمای ورودی شبستان در طبقه دوم در اثر اصابت خمپاره در جنگ تخریب شده که پس از جنگ با تغییراتی در فرم و تعداد پنجره‌ها به صورت مجدد بازسازی شده است. دیوارهای جنوبی حیاط مسجد و اتاقک راه‌پله نیز تخریب شده‌اند که باردیگر با اندکی تغییرات بازسازی شده‌اند.

عناصر معماری مسجد عبارتند از:

- شبستان به‌صورت دوبلکس (دو طبقه)

- محراب گچ‌بری‌شده با نقوش اسلیمی، گیاهی و آیات قرآن

- گنبد از نوع نار با قوس پاتوپا مزین شده با کاشی هفت رنگ

- وجود تاق‌نماهایی با قوس تیزه‌دار مزین‌شده با کاشی هفت‌رنگ و آیات قرآنی در دورتادور حیاط

- سر ورودی با قوس تیزه‌دار و تزئینات کاشی‌کاری هفت‌رنگ

ویژگی‌های شاخص مسجد عبارتند از:

- یکی از نقاط دفاع و استراحت رزمندگان در مقاومت ۳۵ روزه

- دارای تزئینات زیبای آجرکاری، کاشیکاری و گچ‌بری

- وجود آثار و نشانه‌های جنگ بر روی کالبد بنا

- یکی از مکان‌خاطره‌ و رویدادهای شهر خرمشهر برای مردم و رزمندگان

باتوجه به این‌که این مسجد جزو مکان‌خاطره‌های هشت سال جنگ و دفاع‌مقدس است و مردم خرمشهر با دیدن آن خاطراتی از آن دوران و دفاع بی‌نظیر همه ایران برای آزادی خرمشهر در ذهن‌شان نقش می‌بندد، پرونده‌ این اثر مهم برای ثبت در آثار ملی دفاع‌مقدس تهیه شده و با تأیید شورای ثبت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان به وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ارسال شده است؛ امید که به زودی شاهد ثبت این اثر ارزشمند و حفظ آن به منظور انتقال به آیندگان باشیم.

پی‌نوشت:

نغول: جمع نغل، تورفتگی تزئینی در نماسازی دیوارها مانند تاق‌نما

پاتوپا (pa-tu-pa): نوعی قوس (چفد)، دیوار در دیوار، به گفته دکتر پیرنیا در مجله اثر ۲۴.

چفد پنج‌اوهفت: از دو واژه پنج به معنی پنجره و روزن و اوهَفتن به معنای پوشاندن تشکیل شده است.

گریو: گردن گنبد

قوس بیز تُند: گونه‌ای از چفد مازه‌دار (بیضوی)

گنبد نار: کنبدها به لحاظ شکل ظاهری به دو نوع رُک (مخروطی) و نار (کروی) تقسیم می‌شوند. گنبد نار رایج‌ترین نوع گنبد در ایران است. فرم این نوع گنبد، منحنی است و پوشش اصلی سقف اکثر مساجد مهم ایران را تشکیل می‌دهد.»

عمارت اتابکی، جایگاهی یادمانی و نگین تابناک حاکمان محلی آل‌فُضلَویه

«ایذه را مال‌الأمیر می‌گفتند و آن سرای سلطان بود. شیخ نورالدین شیخ‌المشایخ که اتابک بسیار او را گرامی می‌داشت، نظارت بر همه خانقاه‌ها را بر عهده داشت و خانقاه را مدرسه می‌گفتند. گویند اتابک احمد که مرد بسیار شریف بود ۴۶۰ خانقاه در پهنه حکومت خود ایجاد کرد که ۴۴ بنای آن فقط در مال‌الأمیر بود.»

این گفتار، روایتی از ابوعبدالله محمدبن‌عبدالله اللّواتی الطنجی بن بطّوطة معروف به ابن‌بطوطه در کتاب «رحله ابن طوطه» یا همان سفرنامه ابن‌بطوطه است. ابن بطوطه‌ای که هم‌دوره با روزگار با مارکوپولو و از جهانگردان شهیر جهان باستان به شمار می‌آید.

بی‌شک چنین روایتی از ابن‌بطوطه بیانگر اوج شکوه و بزرگی شهر ایذه در سده‌های ۷ و ۸ هجری قمری است که اوج شکوفایی پایتخت سلسله محلی اتابکان لُر بزرگ (همزمان با دوره ایلخانی – تیموری) یا خاندان فُضلَویه را به نمایش می‌گذارد.

رویدادهای طبیعی و تاریخی چون زمین‌لرزه، سیلاب، جنگ، غارت و مانند آن، بناهای یادمانی زمان خود را به یقین دگرگون می‌کند. بنایی ریشه‌کن می‌شود، دیگری آتش می‌گیرد، در دوره‌ای از تاریخ چه بسیار بناهایی که به زمین فرومی‌روند و یا سرنوشت دیگری می‌یابند و از رهگذار چنین رویدادهایی، تعدادی محدود از بناهای تاریخی از این بلایا جان به در می‌برند.

حکایت بناهای یادمانی پیش از اسلام تا سده‌های میانی اسلام و پس از فتنه مغول در ایذه چنین است. کمتر کسی پس از روی کار آمدن سلسله پهلوی، کتاب اسرارآمیز بناهای یادمانی ایذه را ورق زده است و پس از انقلاب، نخستین بار در دهه سال ۱۳۷۰ خورشیدی، نخستین تیشه باستان‌شناسان بر بدنه تپه‌هایی که در دل خود بناهایی یادمانی داشتند برخورد کرد که یکی از این بناها، بنای یادمانی موسوم به «تاق‌تویله» است.

این بنا سرانجام پس از سال‌ها، از میان خروارها خاک به‌جامانده از سده‌ها و زمین‌لرزه‌ها تولدی دوباره می‌یافت.

با ورود جعفر مهرکیان باستان‌شناس ایرانی به سرنوشت این بنا، سرانجام تولدی دوباره را به این بنای یادمانی سترگ هدیه داد و این بنا در سال ۱۳۷۷ خورشیدی به شماره ۲۱۴۰ شناسنامه تولد خود را از سازمان میراث فرهنگی وقت دریافت کرد.

سومین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی این بنا در بهار سال ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ هویت بهتری از این بنا را نشان داد؛ با این همه و پس از سه فصل کاوش، نادانسته‌های بسیاری از این بنا هنوز سر به مهر مانده است؛ «این‌که سازندگان بنا چه کسانی بودند؟ چرا سازندگان هرگز برنگشته و دوباره در آنجا ساکن نشدند؟ کاربری بنا چه بوده است؟ و پرسش‌های بی‌شماری که در اعماق تاریک تاریخ، چشم به راه رمزگشایی هستند و بدون تردید کاوش‌های آینده می‌تواند پرسش‌های ما را پاسخ گوید.»

عمارت منسوب به اتابکان، با مصالح بوم‌آورد سنگ و گچ نیم‌کوب محلی با آرایه‌های زیبای کاشی‌های معرق هفت‌رنگ، گچبری‌ها، مقرنس‌های رنگی، آجرهای‌های چندوجهی و فضاهای هندسی جالب، پا به عرصه وجود نهاده است.

پیرامون بنا دارای ورودی‌های بسیار و سردر اصلی آن در شمال خاوری است و میان‌سرای اصلی بر پایه دو ایوانی ساخته شده است. بنا دارای دو دوره مهرازی (معماری) است که بنای اصلی به گاه ایلخانان و بخش دوم به گاه تیموریان شکل گرفته است.

با حمله شاهرخ، نوه تیمور لنگ، سیطره اتابکان بر ایذه/ مال‌الأمیر به پایان رسید و رخداد زمین‌لرزه در پایان همان دوره، بنای موسوم به عمارت اتابکی را که از آن به عنوان بنای اتابکان یاد می‌کنیم از این مهلکه جان به در نبرده و در دل خاک اعصار و سده‌ها خاموش شد. تا این‌که سرانجام پس از قرن‌ها دگرباره و در طی ۳۰ سال اخیر بر دست باستان‌شناسان تولدی دوباره یافت.

اما هنوز یک پرسش اساسی در میان است؛ «آیا این بنای منحصر به‌فرد که به یقین کاربری عمومی داشته، ممکن است مدرسه یا خانقاه باشد؟» پاسخ آن تا حد بسیاری نزدیک به واقعیت است؛ با این همه ادامه کاوش‌ها آن را آشکار خواهد کرد.

این بنا در انتهای خیابان محمد رسول‌الله (ص) ایذه و در ابتدای جاده تاریخی محوطه باستانی شمی و در نزدیکی‌های بنای کوشک نورآباد و اشکفت‌سلمان واقع شده است.

مهدی فرجی

مدیر پایگاه ملی میراث‌فرهنگی آیاپیر

آیین سنتی سینی‌گردانی حضرت قاسم(ع) در اهواز

یکی از جلوه‌های عشق و ارادت مردم خوزستان به صاحب این روزها، حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع)، آیینی است که به سینی‌گردانی حضرت قاسم(ع) شهرت دارد. این آیین در نقاط بسیاری از استان خوزستان برگزار می‌شود و به سبب قدمتی که میان مردم بندر ماهشهر دارد، به نام مردم این شهر به ثبت ملی رسیده است. این آیین به شماره ۱۴۴۵ در تاریخ ۱ مهر ۱۳۹۶ در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.

مراسم عروسی قاسم در اکثر شهرهای خوزستان در روز هشتم ماه محرم برگزار می‌شود. به این مراسم  در زبان محلی «عرس القاسم» می‌گویند. مراسم عروسی حضرت قاسم مردانه و زنانه برگزار می‌شود. مجلس زنانه معمولاً در یکی از خانه‌های محل یا حسینیه اجرا می‌شود؛ به این صورت که یک حجله نصب می‌شود و هنگام اجرای مراسم، بانوان سینی‌های خود را در تاریکی که فقط شمع‌های سینی روشن هستند به دور حجله می‌چرخانند و سایر بانوان با سینه‌زنی آن‌ها را همراهی می‌کنند.

محتویات این سینی‌ها عبارت بود از پارچه سبز که نماد پاکی و قداست است و همچنین لباس رزم اهل بیت(ع) در روز عاشورا که به رشادت یاران امام حسین(ع) اشاره دارد. حنا،  نماد زینت و آراستگی برای عروس در زمان قدیم و اشاره به دامادی حضرت قاسم در واقعه عاشورا دارد. شمع نمادی از روشنایی و پاکی و جاودانگی است و به مظلومیت یاران امام اشاره دارد.

 گلاب نیز نماد تازگی و طراوت و نماد باروری و تداوم زندگی است و به ازدواج حضرت قاسم(ع) در واقعه عاشورا اشاره دارد. برگ‌های گل یاس یا به نام محلی «موم»، نماد راستی، صداقت، عشق، دوستی و معصومیت است که به عشق پاک و معصومیت حضرت قاسم(ع) اشاره دارد. اسپند(اسفند) نیز برای جلوگیری از چشم زخم در این سینی‌ها گذاشته می‌شود. محتویات دیگر سینی‌ها شامل تنقلاتی همچون کیک و کلوچه، بیسکوییت، شیرینی، میوه و... است که بین کودکان تقسیم می‌کنند.

بعد از تزیئن سینی‎ها، آن‌ها را به ردیف قرار داده و با پارچه سبز روی سینی‌ها را می‌پوشانند.

به رسم دیرینه و هرساله به یاد این جوان شهید دشت کربلا به صورت نمادین مراسم «سینی حضرت قاسم» در شامگاه هشت محرم برگزار می‌شود

محمد آهنگر

۱