رانش دیواره غربی سازههای آبی تاریخی شوشتر
آیا چالش موجود در شوشتر معاون میراث فرهنگی کشور را به خوزستان میکشاند
مجتبی گهستونی، فعال حوزه میراثفرهنگی خوزستان، عضو شورای هماهنگی میراث فرهنگی صنایع دستی گردشگری
خطر رانش دیوارهی ۴۰۰ متری در غرب سازههای آبی تاریخی شوشتر تهدیدی جدی برای سازههای آبی باستانی ثبت جهانی و خانه های تاریخی شوشتر است
رانش در شوادانها، رانش و فرسایش جداره غربی از پلبند گرگر تا باغ خان در نتیجه شدت فرسودگی شبکه آب و فاضلاب شوشتر از سالها پیش به چالشی جدی برای این کهن شهر در خوزستان تبدیل و موجب شد تا اینکه پایگاه میراث جهانی سازههای آبی تاریخی شوشتر و اداره کل میراثفرهنگی صنایعدستی گردشگری، خوزستان وارد عمل مجدد شوند که سرانجام گروهی «نشت یاب» از خارج خوزستان به شوشتر وارد شود. شنیدهها حاکی از آن است، این گروه اقدام به شناسایی پنج نقطه بحرانی همراه با شکستگی در شبکه آب و فاضلاب شوشتر کردند.
حدود ۲۵ خانه با اولویتهای درجه یک تا سه در معرض خطر ریزش و آسیب جدی جداره غربی سازههای آبی تاریخی هستند که در صورت ریزش این دیوار بیشک بخش عمده آسیابها نابود میشوند و به این دلیل بعد از فرسایش پوسته و جداره این سازهها، سازند موجود در منطقه تاریخی موجود شکسته خواهد شد و به دلیل فشار مضاعف بخش عمدهای از مجموعه تخریب میشود و برای همیشه از دست میرود.
برای جلوگیری از ریزش دیواره غربی در محدوده سازههای آبی تاریخی، پیشگیری از افزایش روند فرسایش و جلوگیری از ریزش دیواره، تثبیت دواره غربی مجموعه، ایجاد حریم ساخت و سازهای جدید در جداره غربی مجموعه، جلوگیری از تخریب و پیشرفت خرابی سازهها و بناهای سنتی ایجاد شده در اطراف دیواره غربی، تامین امنیت و ایمنی برای ساکنین و گردشگران مجموعه، ارائه طرح متناسب با بافت تاریخی منطقه ضرورت دارد.
از سال ۱۳۹۷ بود که زنگ خطر رانش دیواره غربی سازههای آبی شوشتر به طور جدی به صدا درآمد و با صدای بیصدای خود، تهدیدی را یادآور شد تا شاید چارهای برای آن اندیشیده شود. همچنین در سال ۱۳۹۷ مقرر شد که بر اساس مصوبات سلسله نشستهایی که با موضوع آبشارهای شوشتر برگزار شد دستگاههای مختلف مکلف به انجام تکالیف متعدد شدهاند و از جمله آن وزارت نیرو و استانداری خوزستان بود که باید با اختصاص اعتبار ۸۰ میلیارد ریالی نسبت به پرداخت هزینه مطالعه انجام فعالیتهای پیشگیرانه اقدام میکردند.
باتوجه به نفوذ آب در برخی از نقاط، خسارتهایی به بدنه وارد آمده است و باتوجه به نزدیکی بارشهای پائیزی، احتمال اینکه شاهد آسیبهای دیگری در آینده باشیم دور از ذهن نخواهد بود. این در حالی است که بارها تاکید شده سازههای آبی تاریخی شوشتر یک مجموعه باستانی است که به ثبت جهانی رسیده و ارتباط عملکردی در حوزه رودخانههای گرگر و شطیط به لحاظ ساختار فنی واجد اهمیت و ارزش جهانی است.
حالا در پی نفوذ آب و رطوبت واردشده در نتیجه عوامل اقلیمی، درجه حرارت، تبخیر، آلودگیهای هوا، تخریبهای انسانی، آسیبهایی در ایستایی دیواره غربی بهوجود آمده است که باعث فاصله گرفتن و شکاف عمیق در تودههای خاک از دیواره غربی سازهها شد. در صورتی که دیوار غربی سازههای آبی شوشتر ریزش کند آثار و تبعات این حادثه قطعا موقعیت تاریخی و تمدنی ایران را خدشهدار میکند. این خطر بالقوه در حال حاضر متوجه صنعت گردشگری است. نگرانیها در این حوزه جدی بوده و باید به اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از هرگونه ریزش صدمهآوری سرعت عمل داده شود.
اگرچه بارها از سوی متولیان امر تاکید شده که اتفاقات حداقلی نیز در سازهها و بناهای جهانی از جمله در شوشتر از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و کوچکترین اتفاقی، واکنشهای استانی، ملی و جهانی در پیدارد، اما تشدید وضعیت بحرانی دیواره غربی با توجه به بارندگیهای در پیش روی پاییز، بیم آن میرود تا هم برخی خانههای با ارزش تاریخی بر فراز دیوار غربی قرار دارند و هم بخسی از سازههای آبی در خطر قرار دارند و هم اینکه جان احتمالی برخی افراد در صورت حضور در محل در خطر است.
آنچه کنوانسیونهای بینالمللی روی آن تاکید دارند امنیت و سلامت جانی انسانها و گردشگران در هنگام بازدید از مجموعههای تاریخی است و از آنجایی که هر لحظه ممکن است این ریزش اتفاق بیفتد نیاز است تا اقدامات و تعهداتی که ایجاد شده اجرایی شوند.
دیواره غربی محوطه آسیابهای شوشتر در شاخه گرگر از رودخانه کارون قرار دارد و این مجموعه به همراه بخشی از نهر گرگر که از جمله آثار سیزده گانه نظام آبی تاریخی شوشتر هستند به ثبت میراث جهانی رسیدهاند ولی با این وجود چند سالی است که زنگ خطر در این مجموعه به صدا درآمده است.
خوزتوریسم
