مدیر موزه ایذه در جمع ۳ موزه‌دار برتر کشور

در مراسمی که به مناسبت هفته میراث‌فرهنگی باحضور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در تهران برگزار شد، مدیر موزه باستان‌شناسی ایذه از استان خوزستان به عنوان موزه‌دار برتر کشور در کنار موزه‌دارانی از استان‌های اصفهان و گلستان معرفی و تقدیر شد.

به گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، احمدرضا حسینی‌بروجنی معاون میراث‌فرهنگی استان امروز پنجشنبه ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ با اعلام این خبر اظهار کرد: «به مناسبت روز جهانی موزه‌ها و هفته میراث‌فرهنگی، مراسمی در محوطه باز کاخ گلستان با موضوع انتخاب برترین‌های حوزه موزه‌ها در حضور دکتر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی و مسئولان دیگر برگزار شد که در این مراسم صادق شیخی مدیر موزه باستان‌شناسی شهرستان ایذه از استان خوزستان به عنوان یکی از سه موزه‌دار برتر کشور شناخته و شایسته تقدیر شد.»

 
او در تشریح موزه باستان‌شناسی شهرستان ایذه بیان کرد: «این موزه در ۲۷ دی ماه ۱۳۹۸ در شهر تاریخی ایذه با حضور مسئولان کشوری و استانی افتتاح شد؛ مساحت کل موزه ۳۷۰۰ مترمربع و فضای نمایشی آن ۱۰۰۰ متر مربع و در یک طبقه ایجاد شده است.»
 
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان با بیان این‌که باتوجه به‌ طراحی چیدمان و تعداد آثار تاریخی موجود، موزه ایذه به عنوان بزرگترین موزه جنوب‌غربی کشور محسوب می‌شود افزود: «این موزه دارای هفت تالار شامل آثار و اشیاء تاریخی از دوران پارینه‌سنگی جدید در حدود چهل‌هزارسال پیش تا عصر معاصر است.»
 
او اضافه کرد: «این موزه به لحاظ بصری و نمایشی به صورتی جامع و کامل است تا جایی که به زعم کارشناسان خبره به مانند دانشکده‌ای به بهترین نحو با بازدیدکننده ارتباط می‌گیرد.»
 
حسینی‌بروجنی با اشاره به این‌که موزه باستان‌شناسی ایذه تا قبل از پاندمی کرونا با استقبال بی‌نظیری توسط گروه‌های مختلف سنی روبرو بود گفت: «این موزه به ویژه درخصوص کودکان، با آموزش و پرورش همکاری دارد به صورتی که دانش‌آموزان از پایه ابتدایی به بالا برای آشنایی و درک اهمیت و حفظ میراث‌فرهنگی به صورت مستمر از موزه بازدید می‌کردند و آموزش‌های لازم به آن‌ها ارائه می‌شد.»‌
 
او در ادامه تصریح کرد: «شاخص‌هایی مانند مرمت و ساماندهی اشیاء و ثبت آن‌ها به‌صورت مستمر درحال انجام است؛ همچنین این موزه در شاخص‌هایی مانند پژوهش و توسعه مدیریت، با ارتباط و تعامل با پژوهشگران و مسئولان شهری و استانی نهایت استفاده و بهره‌برداری را کرده است بصورتی که اشیاء حاصل از کاوش که در موزه نگهداری می‌شوند، برای انجام کارهای تحقیقاتی و نمایشی، با رعایت قوانین امانت در اختیار پژوهشگران و موزه‌های دیگر قرار داده و نتیجه آن به صورت مقالات، کتاب و همایش‌ها ارائه می‌شود.»
 
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان افزود: «همچنین بخشی از موزه نیز برای هنرمندان به منظور نمایش آثار مرتبط با میراث‌فرهنگی درنظر گرفته شده است.»
 
او عنوان کرد: «با تلاش مدیر موزه باستان‌شناسی شهرستان ایذه، این موزه در زمان شیوع ویروس کرونا و تعطیلی موزه‌ها هم به فعاليت‌های پژوهشی، مرمتی و تجهیزاتی خود ادامه داد و در فضای مجازی (صفحه رسمی موزه باستان‌شناسی شهرستان ایذه در اینستاگرام) به تهیه کلیپ، عکس و معرفی در رسانه‌های محلی و ملی به مناسبت‌های مختلف پرداخته است.»
 
حسینی‌بروجنی افزود: «همچنین مدیر این موزه، از شرایط موجود نهایت استفاده را کرد و به منظور رفع نواقص و بهبود وضعیت ساختاری موزه، ارتقاء سیستم تهویه و الکترونیکی کردن فروش بلیط را در دستورکار قرار داد که همه این موارد و اقدامات پیش‌گفته انتخاب آقای شیخی به عنوان یکی از سه موزه‌دار برتر کشور را توجیه می‌کند و نشان از این دارد که این انتخاب شایسته او است.»
 
موزه باستان‌شناسی ایذه در محوطه اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان ایذه (ساختمان سابق جهادکشاورزی) در خیابان شهیدمطهری واقع شده است.

«مسموطه»

مسموطه غذای سنتی و محبوب هموطنان عزیز در فلاحیه (شادگان)  می باشد  که این غذا طبق گفته ی محلی ها از زمانهای بسیار دور در این نواحی و در مناطق همجوار در عراق نیز پخت میشود و طبق بعضی از گفته ها از زمان سومری‌ها شاید در این نواحی پخت می شد

این غذا یک غذای سنتی و قدیمی ریشه گرفته از محصولات سنتی منطقه می‌باشد در این نواحی که نزدیک هور می‌باشد درگذشته ماهی بنی هور فراوان بوده و امروزه ماهی تیلا پیا ، و همچنین کاشت بامیه در روستاهای اطراف فلاحیه از قدیم رواج داشته در نتیجه این غذا یک خوراک ریشه دار در برگیرنده ی محصولات محلی می‌باشد که با نان محلی و خرما که باز هم محصول همین منطقه است خورده می‌شود.در ابتدا بعد از صید ماهی اگر فروان بود مقداری از ماهی ها را پاک کرده نمک میزنند به نخ کشیده و در آفتاب خشک می کنند بعد از خشک شدن در محلی خنک نگهداری میشود. بعد از مدتی اگر تصمیم به پخت مسموطه بگیرند ماهی خشک را در آب ولرم به گرم خیس می کنند.
در آن سو
گوجه رنده شده ۵عدد
بامیه ۲۵۰گرم
پیاز خرد شده یک سر درشت
سیر به دلخواه
ادویه زردچوبه به دلخواه
پیاز را سرخ می کنیم سپس ادویه زردچوبه و نمک میزنیم سیر را یا با پیاز سرخ می کنیم یا در خورشت انداخته و سپس خارج می کنیم.
اکنون گوجه ی رنده شده را اضافه کنید و خوب سرخ کنید بعد مقداری آب ریخته چند سر لیموی عمانی اضافه کنید وقتی خورشت در حال روغن انداختن بود ماهی‌های خیس شده را از آب خارج کرده و به خورشت اضافه کنید تا با خورشت پخته و جا بیفتد. معمولا این خورشت با ماهی‌های کوچک صید شده پخت میشود.

امیدوارم سنتها و هویت این مرز و بوم برای نسل‌های بعد نیز حفظ شود باشد که ما اهالی شط نیز سهمی در این حفاظت داشته باشیم.

نویسنده: ندی اهوازی/شط پرس

تجسم دوباره‌ی تاریخ دریا و دریانوردی در ساختمان قدیم بندر خرمشهر

۱۸ می (مصادف با ۲۸ اردیبهشت) روز جهانی موزه گرامی باد.
موضوع تعیین شده از طرف ایکوم (شورای بین المللی موزه‌ها) برای روز جهانی موزه سال ۲۰۲۱ :
آینده موزه ها: بازیابی و باز اندیشی (تجسم دوباره)
International Museum Day 2021 – “The Future of Museums: Recover and Reimagine”

به گزارش شط پرس و به نقل از سایت  اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان:

شورای بین المللی موزه ها “ایکوم” در یازدهمین مجمع عمومی خود (ژوئن ۱۹۷۴ م.) در کپنهاک اهداف موزه را این گونه بیان می‌کند: “موزه مؤسسه‌ای است غیرمادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند.”
بر این اساس یکی از اهداف موزه‌ها تحقیق در مورد شواهد و قرائن برجای مانده از انسان‌های پیشین و محیط زیست آنان و گردآوری و حفظ وایجاد ارتباط بین این آثار بویژه به نمایش گذاشتن آنها به‌منظور بررسی و بهره‌وری معنوی است.
نقش موزه‌ها در این هدف، کاملاً آموزشی و علمی در نظر گرفته شده است که در این حالت می‌تواند در توسعه جامعه نقش ارزنده‌ای داشته باشد. همچنین از گشوده بودن درهای آن بروی مردم گفته شده، که این مورد تاکید بر این مهم است که باید به هر روشی مراجعه به موزه را برای مخاطبین و پژوهشگران فراهم نمود، اکنون که تکنولوژی پیشرفت کرده، می‌توان از هر جای کره زمین به موزه‌ها سفر کرد و استفاده نمود لذا باید زیرساختهای چنین موزه‌هایی بر اساس تکنولوژی های روز فراهم شود تا امکان بازدید از دور و نزدیک برای همگان فراهم شود.
موزه‌های امروزی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بر پایه یک سناریو و طرح از پیش تعیین شده شکل می‌گیرند که هدف اصلی آنها پاسخ به نیازهای کنونی جامعه و سوالهای مخاطبین می‌باشد و بر عکس موزهای اولیه صرفا مختص به نمایش اشیا تاریخی نیستند. این روش باعث ایجاد ارتباط دوسویه بین بازدیدکننده و کارکنان و محتویات موزه شده و در واقع بخشی از سناریو، هدف و ایده‌های پویایی موزه را خود مخاطب با ارتباط صحیح برعهده می‌گیرد.

گزارش کامل در ادامه نوشته

موزه هفت تپه در سیزدهمین آئین موزه برتر ایران، در چهار شاخص به عنوان موزه برتر معرفی شد.

به گزارش  ایرنا از روابط عمومی پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه، مدیر این پایگاه گفت: آئین موزه‌های برتر که هر ساله همزمان با هجدهم می، در روز جهانی موزه‌ها برگزار می‌شود، موزه های برگزیده را در شاخص های دوازده گانه انتخاب و معرفی می‌کند.

عاطفه رشنویی افزود، در این آئین که به ابتکار کمیته ملی موزه‌های ایران برگزار می‌گردد، فعالیت‌های سالانه موزه‌های کشور در شاخص‌های تعریف شده مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

وی با بیان اینکه این آئین در سال گذشته، با توجه به همه گیری ویروس کرونا، به سال ۱۴۰۰ موکول شد، ادامه داد: کمیته ملی موزه‌های ایران پس از ارزیابی فعالیت‌های دوسالانه موزه‌های کشور، موزه‌های برتر را معرفی کرد.

مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه بیان کرد: سایت موزه چغازنبیل و موزه هفت تپه در رده موزه‌های دولتی کوچک در چهار شاخص «نگهداری و حفاظت»، «معرفی»، «آموزش» و «پژوهش» به عنوان موزه برتر برگزیده شد. وی افزود: روند تغییرات در موزه هفت تپه و سایت موزه چغازنبیل که از سال ۱۳۹۶ با اعمال تغییرات و استانداردهای فیزیکی آغاز شده بود، در ۲ سال اخیر ابعاد بسیار گسترده‌تری گرفت. رشنویی گفت: نگهداری و حفاظت اصولی از اشیا و یافته‌های معماری سایت موزه چغازنبیل و هفت تپه در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ با خواناسازی و مرمت‌های مداوم ساختارها، افزایش امنیت، ثبت اشیا در فهرست آثار و سامانه‌های ملی و انتقال و جابه جایی اشیا همراه بوده است. وی افزود: در شاخص معرفی، پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه در ۲ سال اخیر از هیچ درگاهی برای معرفی دقیق‌تر سایت موزه چغازنبیل و موزه هفت تپه دریغ نکرده که راه اندازی وبگاه، بازدید مجازی و معرفی در صفحات مجازی صرفا بخشی از این فعالیت‌ها بوده است. مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه با اشاره به بند پنج راهنمای اجرایی کنوانسیون میراث جهانی، توانمندسازی نقش آوران محلی را از مهترین وظایف میراث جهانی دانست و اظهارداشت: این پایگاه در همین راستا آموزش به گروه‌های سنی و اجتماعی مختلف را در محیط اجتماعی شهری و روستایی پیرامون سایت موزه چغازنبیل و موزه هفت تپه با نگاهی ویژه به توسعه پایدار در منطقه در دستور کار قرار داده است. وی افزود: چاپ سالنامه پایگاه با رویکرد ظرفیت سنجی پژوهشی و آغاز به کار بخشی با عنوان جستارها در وبگاه پایگاه در شاخص پژوهش نخستین گام‌ها در راه رسیدن به استانداردهای جهانی بوده است. رشنویی در رابطه با شاخص فعالیت مجازی نیز گفت: موزه هفت تپه در بخش فعالیت‌های مجازی نیز مورد توجه و تقدیر هیئت داوران قرار گرفت. وی افزود: امید است که با تکیه بر تجارب و دانش متخصصین، موزه هفت تپه و سایت موزه چغازنبیل بتوانند به استانداردهای بین اللملی نزدیک‌تر شوند. موزه‌ هفت تپه در محوطه باستانی هفت تپه، در نزدیکی شوش قرار دارد و از موزه‌ها و جاهای دیدنی شوش به شمار می‌آید. مجموعه موزه اشیایی را دربرمی‌گیرد که در منطقه هفت ‌تپه کشف شده‌اند. برخی از این اشیا شامل گل‌نوشته و کتیبه‌های سنگی به خط میخی و زبان اکدی، مهرهای سنگی و گلی، ظروف سفالی مانند کوزه‌های کف‌گرد و نوک‌تیز، ساغرهای پایه‌دار و خمره‌ها، اشیای تزیینی مانند گردنبندهایی از جنس سنگ‌های نیمه‌قیمتی همچون عقیق و سنگ سلیمان، دکمه‌های تزیینی با اشکال دایره و چهارگوش از جنس استخوان، پلاک‌های منقوش از جنس مفرغ یا قیر طبیعی، موزاییک‌هایی با نقوش هندسی، سردیس‌های گلی از مرد و زن ایلامی، ابزارآلاتی نظیر اسکنه، مغار و تبر و پیکرک‌های سفالی انسان می‌شود.

​​​​​آینده موزه‌ها، بازیابی و تجسم مجدد

۱۸ می‌ برابر با ۲۸ اردیبهشت‌ماه به‌عنوان روز جهانی موزه‌ها گرامی باد

با گسترش روزافزون موزه‌ها در سراسر جهان، بی‌شک ارتباط و همکاری همه جانبه در رسیدن به اهداف مشترک فرهنگی موزه‌ها، نیازمند تدوین برنامه‌هایی مؤثر و هماهنگ با هدف مشخص بین مردم و موزه‌ها در سطح جهانی است.

از اینرو در دوازدهمین مجمع عمومی کمیته بین‌المللی موزه‌ها ایکوم (ICOM) که در سال ۱۹۷۷ میلادی در مسکو برپا شد، روز ۱۸ می‌ برابر با ۲۸ اردیبهشت‌ماه به‌عنوان روز جهانی موزه‌ها اعلام و از آن تاریخ در روز یاد شده در همه کشورهای عضو، مراسمی اجرا و شعاری سالیانه برای این روز تعیین می‌شود.

امسال نیز «آینده موزه‌ها، بازیابی و تجسم مجدد» به عنوان شعار سالیانه کمیته بین‌المللی ایکوم برای بزرگداشت این روز جهانی و محور فعالیت موزه‌داران و موزه‌ها در نظر گرفته شده است، که با انتخاب این مبحث، ایکوم بر ارزش‌های اساسی موزه‌ها برای ساختن آینده و بهبود آن‌ها تأکید می‌کند.

شعاری که بر احیای آینده موزه‌ها تمرکز کرده تا با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در راستای سیاست‌های موزه‌ها، چشم‌انداز آینده هر موزه مشخص شود.

با توجه به شیوع کرونا از سال گذشته و تاثیر مخرب آن بر تمامی جوانب زندگی بشری در جهان، موزه‌ها نیز به عنوان مهم‌ترین مراکز فرهنگی و آموزشی از این پاندمی در امان نبوده و این ویروس تاثیرات منفی اقتصادی، اجتماعی فراوانی را به موزه‌ها و کارکنان آن‌ها تحمیل کرده است.

این آسیب‌پذیری در واقع تلنگری است برای تغییر روش در برنامه‌ریزی‌های موزه‌ای، در واقع این بحران به نوعی یک کاتالیزور برای نوآوری‌هایی است که قبلا در موزه‌ها در جریان بوده و می‌توان با روش‌های نوین و فنآوری، تجربه جدید از فرهنگ و موزه را به نمایش درآورد.

در راستای این شعار و دعوت شورای بین‌المللی موزه‌ها برای بازیابی و تجسم مجدد، استفاده از شیوه‌های جدید و روش‌های نوآورانه در بهبود موزه‌ها در دوران پساکرونا ضروری به نظر می‌رسد؛ زیرا موزه‌ها به عنوان مهم‌ترین ابزار تبادل فرهنگی بین جوامع، باید تغییرات را راهبری کرده و با استفاده از روش‌های جدید و تصور و اشتراک آن به فراخور شرایط جامعه، در راستای بهبود شرایط قدم بردارد، در واقع برنامه‌ریزی برای آینده موزه‌ها با چشم‌انداز مجدد و تصورات جدید.

فرزانه ولی‌پور

کارشناس امور موزه‌

مروری بر پوشش  مردم عرب خوزستان

مسؤول انجمن دوستداران ميراث فرهنگی آبادان گفت: هر ملت یا قومی مطابق با ارزش‌ها و قواعد فرهنگی خود از جامه‌های ویژه‌ای استفاده می‌كنند. البته وضعیت اقلیمی و موقعیت طبقاتی افراد عواملی هستند که بر نوع پوشش آنان تأثیر می‌گذارند به هر حال آن چه بر تن مردم هر دیار دیده می‌شود صرفاً بیانگر پوشش آنان نیست بلکه تاریخ و فرهنگ آن قوم یا ملت را نیز بیان می‌کند.

اميد نوري در معرفی نوع لباس و پوشش عرب‌های خوزستان به خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خوزستان اين چنين توضيح داد:

الف: پوشش مردان

دشداشه: دارای دوخت مخصوصی است و به صورت لباس بلند و راحت که یکسره و تا مچ پا است و معمولاً به رنگ سفید می‌باشد و مردان عرب آن را می‌پوشند. در دو نوع عراقی (یقه‌دار) و خلیجی یا اماراتی (بدون یقه) وجود دارد.

بشت یا خاچیه : از دیگر لباس‌های مردم عرب‌ خوزستان است که روی دشداشه پوشیده می‌شود و جنس آن از نخ پشمی نازک است. برخی برای زیبایی سرشانه‌ها و آستین‌ها را با ابریشم زیبا که به رنگ بشت باشد گلدوزی می‌کنند. نوع دیگر بشت به نام "مزویه" معروف است و جنس آن از پشم ضخیم است و مخصوص زمستان می‌باشد و معمولاً به رنگ قهوه‌ای، سیاه و یا سورمه‌ای است و روی آستین و دور آن با استفاده از تورهای طلایی رنگ حاشیه‌دوزی می‌شود. امروزه از مزویه بیشتر پیرمردها استفاده می‌کنند.

چفیه یا کوفیه: نوعی سربند و نام پارچه‌ای است که روی سر گذاشته می‌شود تا از سر، چشم و دهان افراد در برابر آفتاب و شن محافظت کند. سادات از رنگ‌های سیاه یا سبز و دیگر افراد (عوام) از رنگ‌های سفید خالی یا سفید و سیاه استفاده می‌کنند. همچنین ممکن است چفیه یا کوفیه را روی سر نبندند و دور گردن بسته شود یا روی شانه قرار گیرد. منشاء اصطلاح کوفیه را شهر کوفه در عراق می‌دانند.

عقال: حلقه‌ای است سیاه رنگ از نخ‌های بافته شده به هم که روی سر گذاشته می‌شود و چفیه را نگه می‌دارد .

ب: پوشش زنان

عبایه یا عبا (چادر عربی): پوششی است که زنان عرب می‌پوشند و بر خلاف چادرهای رایج در ایران در طرفین شانه‌های عبا بریدگی‌هایی وجود دارد که دست به راحتی از آن بیرون می‌آید تا در صورت وزش باد عبا به آسانی از تن پوشنده آن جدا نشود.

شیلّه: نوعی روسری است که زنان عرب از آن برای پوشش موهای خود استفاده می‌کنند و جنس آن از ابریشم یا نخ خالص است و در دو نوع تابستانی که پارچه آن نازک است و زمستانی که به صورت ضخیم بافته شده وجود دارند.

چِلّاب : وسیله‌ای گیره مانند از جنس طلا یا نقره است که به وسیله آن شیله روی سر محکم بسته می‌شود و برای زیبايی بیش‌تر در آن نگینی معمولاً فیروزه‌ای به کار می‌برند.

عُصّابه: پارچه سیاه رنگی است از جنس ابریشم یا کتان که زنان میانسال و پیرزنان عرب دور سر خود می‌پیچند. در این حالت شیله در بالای سر و زیر عصابه قرار می‌گیرد. در مراسم عزاداری نیز اغلب زنان از آن استفاده می‌کنند و برای نشان دادن تألم روحی خود روی عصابه مقداری گِل می‌مالند. بزرگی یا کوچکی عصابه به چند عامل بستگی دارد. این عوامل عبارتند از : سن ، قشر اجتماعی و علویه (سیده) بودن زن. بدین معنا که هر چه سن زن بیش‌تر باشد یا متعلق به طبقه اجتماعی بالاتری (شیوخ یا سادات) باشد به دورهای عصابه افزوده می‌شود و در حقیقت بزرگی عصابه نماینگر منزلت اجتماعی صاحب ان است.

نِفنوف: لباس بلندی است که زنان عرب می‌پوشند. معمولاً زنان جوان بیش‌تر از رنگ‌های تند مانند قرمز، زرد و نارنجی استفاده می‌کنند و زنان میانسال و پیر از رنگ‌های قهوه‌ای، سورمه‌ای و سیاه آن.

اِلباس: شلوار زنان عرب "الباس" نام دارد که فرقی با شلوارهای معمولی دیگر اقوام ایرانی ندارد جز این که در برخی مناطق پاچه شلوار تنگ و در بعضی مناطق گشاد دوخته می‌شود.

ثوب: لباس توری شکل و بلند و پهنی است که اغلب به رنگ سیاه و روی نفنوف پوشیده می‌شود که تا نیمه ساق پا و تا مچ دست را می‌پوشاند و از پشت گردن گره می‌خورد.

بوشیه: نام روگیر زنان عرب در گذشته بوده است که اکنون به ندرت به کار می‌رود. جنس آن از حریر و به صورت توری بافته می‌شود. زنانی که از باورهای مذهبی محکم‌تری برخوردارند بوشیه به صورت می‌زنند تا چهره از نامحرم برگیرند.

منتخبی از آداب و رسوم ازدواج در میانِ قومِ لر و بختیاری ِخوزستان

اصولا در جوامعی که دارای بافت اجتماعی و فرهنگی سنتی هستند، اجبارها ی اجتماعی در همه حوزه ها دیده میشود.ازدواج نیز از این قاعده جدا نیست.در هنگام همسر گزینی، پسرو دختری که در این جوامع زندگی میکنند، نگاهی نیز به محدودیتهای فرهنگی و اجتماعی انتخاب  خود دارند. در مناطق بختیاری از گذشته این گونه اجبارها وجود داشته است.بدین شکل که والدین گزینه هایی را برای دختر یا پسر نشان میکردند و آنها کمتر می توانستند اعتراضی به این گزینه ها داشته باشند.اما امروزه با افزایش آگاهی والدین در مورد حق طبیعی دختر یا پسر در انتخاب هایشان ، افزایش سطح تحصیلات و افزایش سطح مراودات اجتماعی گزینه ها بیشتر شکل پیشنهاد دارند تا اجبار.البته چنانچه پسری انتخابی غیر از گزینه پیشنهادی خانواده داشته باشد،ممکن است با رفتارهایی  مانند طرد شدن ،از سوی خانواده خود مواجه شود که این تنها مختص قوم بختیاری نیست.

"ناف بران"رسمی بود که در گذشته در جریان همسر گزینی میان قوم لر و بختیاری متداول بوده است. بدین صورت که با به دنیا آمدن نوزاد دختر،ناف او را به نام پسر مورد نظر میبریدند و در عرف محلی میگفتند این دختر ناف بر فلانیست.بر این اساس در آینده بایستی با هم ازدواج میکردند.مردم محل نیز با دانستن این موضوع،هنگامی که دختر به سن ازدواج میرسید،به خواستگاری او نمی رفتند.
میان لرهای شوش رسمی به نام " َبلَکِه " وجود داشت.در این رسم دستمالی به نام " َبلَکِه "نزد خانواده ای که نوزاد دختر به دنیا آورده اند برده می شد تا اورا برای پسرشان نشان کرده باشند.
خواستگاری را در اصطلاح محلیِ بختیاری،َ"کدُخدایی" میگویند.در جلسه خواستگاری بزرگان و ریش سفیدان  هر دوطرف پس از گفتگو نظر خود را اعلا م مینمایند.
مهریه ،به صورت سکه یا زمین رایج است که به آن پشت قباله نیز میگویند.شیربها به صورت نقد پرداخت میشود.خانواده دختر مقداری پول به آن اضافه میکنند و کمبود جهیزیه دخترشان را تامین میکنند.

در رسم "خرج برون"یا "قرج برون"که در آن مردان لرِ شوش از طرف دختر و پسر، حضور دارندمبلغ شیربها و مهریه تعیین می شود.همچنین  با پولِ نقدی که به عنوان شیر بها اخذ می شود  برای دختر جهیزیه تهیه می شود.در صورت توافق طرفین پدر عروس مبلغی از مهریه را به عنوان"ته دستمالی"به داماد هدیه می دهد تا او برای خود کت وشلوار و..تهیه کند. در قدیم گاهی مهریه،گلوله هایی از نمک بود که به آن "آرا نمکی" می گفتند.

در ایذه که یکی از مناطق عمده بختیاری نشین خوزستان است، بعد از توافقات در جلسه خواستگاری،تاریخی نیز برای عقد تعیین میشود.والدین دختر و پسر (معمولا مادر عروس و چند زن از خانواده طرفین)به بازار رفته، خرید انگشتری حلقه،لباس کاملی برای عروس،کت و شلوار و کفش وساعت برای پسر است را انجام می دهند.
در در روستاهاي لرنشين بهبهان عقد را "بلك اسدن" balak esadan يا "بله گرفتن" ميگويند.

در الوار اندیمشک دعوت مهمانان معین شده به مراسم عروسی به صورت کتبی و شفاهیست.افراد نزدیک به صورت شفاهی و افرادی که از لحاظ نسبت فامیلی دور تر هستند به صورت کتبی دعوت می شوند.
مقدمات عروسی در ایذه معمولا 2 تا 3 روز طول میکشد. روزاول،حنابندان است.توشمال ها(افرادی که شغلشان نوازندگی در مجالس عزا و عروسیست)در این روز می نوازند.رقص و چوب بازی نیز در این روزها برپاست.در عصر روز حنابندان،خواهران  داماد،سایر زنان واقوام خانواده داماد، در حالیکه توشمال پیشاپیش آنها می نوازد،به نزد عروس می روند.مقداری حنا نیز به خانه عروس برده میشود.هنگام شب ،حنای خیس شده  را در بشقاب کوچکی قرار میدهند.خانواده داماد ،بشقاب حاوی حنا را به اطاقی که عروس در آنجا نشسته است برده،مقداری از آن را بر سر و دست عروس می گذارند. متقابلا همین کار را خانواده عروس انجام میدهند.

در بیشتر اقوام لر و بختیاری استان  مرسوم است چنانچه کسی از اقوام عروس یا داماد فوت کرده باشد و از چهلم آنان نیز گذشته شده باشد،خانواده عروس یا داماد نزد آنها رفته، برای برگزاری مراسم از آنها اجازه بگیرند.
هنگام "عروس بران" ، مقداری قند،نان یا پنیر در پار چه سبز رنگی میگذارند،پارچه را به کمر عروس می بندند.این کار را برادر،پسر عمو یا پسر دایی عروس انجام میدهد.این کار را به این نیت که عروس،به خانه داماد،خیر و برکت ببرد انجام میدادند.
در شب عروسی مهمانان مبلغی پول به عنوان هدیه به داماد میدهند که این مبلغ و نام فرد دهنده پول یادداشت می شود.به این پولOWZIمیگویند.
در مناطق روستایی ِاندیمشک که قومیت غالب در آنجا لر هستند،در شب عروسی تمام کسانی که دعوت شده اند به داماد پول می دهند.بدین صورت که بعد از صرف غذا،یک نفر سینی در دست می گیرد و مردم به فراخور توان خود،مقداری پول در آن می گذارند که به آن سر سرفه ای sarsorfei   یا جا دستمال می گویند.
در ایذه چند روز بعد از مراسم عروسی ،عروس و داماد به خانه پدر عروس  می روند .پد ر عروس هدایایی چون لباس ،طلا،پیراهن به دختر و داماد خود می دهد.در مناطق لر نشین اندیمشک پدر عروس به دخترش یک گوسفند هدیه می دهد.

در  مسجد سلیمان،عصر روز قبل از عروسی از طرف خانواده دامادمقداری کالا که شامل برنج،گوسفند،چای،سیب زمینی و..است و در اصطلاح آن را "با روزی" brozi  می گویند ،به خانه عروس می برند و چند نفر زن نیز همراه "باروزی"برای کمک به خانواده عروس به آنجا  می روند.
ترانه "آهای گل"،"شیرین شیرین" و"دای شیرین"،آوازهای  رایج دختران و زنان  درمراسم عروسی  مسجدسیمانی ها ست.به سازی که در مراسم ازدواج بختیاریها نواخته می شود"ساز راستی"می گویند .
یکی از آداب مراسم ازدواج  در مسجدسلیمان آن است که هنگام رسیدن عروس به جلوی در خانه داماد،تا زمانی که داماد مبلغی پول به عنوان هدیه به او ندهد ، وارد خانه نمیشود  که در اصطلاح به آن "گِر زنون"می گویند.  

منبع نوشته:  سایت اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری خوزستان

مضیف نشانه ای از فرهنگ غنی و بومی مردم عرب  خوزستان

مضیف سازه ای بسیار زیبا است که ازنی وحصیر ساخته شده و قدمت آن به هزاره چهارم قبل از میلاد همزمان با دوره سومری ها بر می گردد.

بر اساس یافته های باستان شناسی بین النهرین قدمت سازه هایی مانند مضیف به دوره سومری‌ها و هزاره  چهارم قبل از میلاد برمی‌گردد.
اتاق پذیرایی در خانه های شیوخ و بزرگان عرب مضیف یا محل ضیافت نامیده می شود.

در مضیف مراسم ویژه ای شامل: قهوه خوری، شب نشینی، مشورت و راهنمایی در خصوص ازدواج و جلوگیری از اختلافات خانوادگی و طایفه ای انجام می شود.

مضیف سازه ای است که در ساخت آن از مصالحی همچون نی، خشت و گل استفاده می شود.

بر اساس نقش مهرها و نقوش ظروف باستانی بدست آمده در کاوشهای باستانشناسی از بین النهرین و تمدن سومر در جنوب عراق، این سازه در مناطق جنوبی با نی و حصیر و با مصالح کاملا گیاهی ساخته شده است که به آن بیت القصب میگفتند که به نظر می رسد همین مضیف امروزی باشد هر چند مطمینا در طول زمان کارکرد و مفهوم آن تغییراتی داشته است اما دور از ذهن نیست که این سازه مربوط به مناطق تالابی می باشد.
این سبک خانه سازی قدمتی ۵۵۰۰ ساله در حورالعظیم هویزه و جنوب عراق و شادگان دارد.

بر روی نقش برجسته های و الواح بدست آمده در کاوشهای باستان شناسی می توان سازه ی مذکور را مشاهده نمود. یکی از این نقش برجسته ها در موزه لوور فرانسه قرار دارد، که بخشی از یک ظرف آیینی شامل نقش یک بیت القصب(مضیف امروزی) با دو گاومیش در اطراف آن است که مربوط به ۳۵۰۰ ـ ۳۴۰۰ ق.م. می باشد.

آسمانه ی مضیف منحنی شکل و تعداد ستونهای آن فرد می باشند، این مساله به دو دلیل میتواند باشد اول نقش سازه ای و نیارشی آن و دوم ریشه در آیین ها و اعتقادات اعراب دارد.

استراکچر مضیفی که با نی ساخته می شود، محکم و با تاب آوری زیاد بوده و در مقابل زلزله و نیروهای برشی و کشش بدلیل مفصلی بودن اتصالات در آن، نسبت به نمونه ی ساخته شده با خشت و گل، مقاومتر  است.
درب ورودی مضیف رو به قبله ساخته میشود تا مهمان بر این اساس جهت قبله را بتواند تشخیص دهد و همچنین دارای ارتفاع کمی بوده تا وقتی اشخاص به آن وارد شوند به نشانه ی احترام و ادب در برابر بزرگان قدری خم شده و درواقع نوعی احترام گذاشتن به افراد حاضر می باشد.
در وسط فضای مضیف یک اجاق با نام «موگد» برای مراسم قهوه‌خوری قرار میدهند که این مراسم با آداب ویژه ای اجرا می شود.

تحقیق از: نجلا درخشانی _ کارشناس ارشد مرمت و احیا بناها و بافت های تاریخی

عکاس: سیدموسی موسوی

حال و هوای مردم اهواز در عید سعید فطر

عید سعید فطر در میان مردم عرب و خصوصا اهواز دارای جایگاه ویژه ای است. آنها به رسم هر سال صبح عید پس از نماز عید فطر به صورت دسته جمعی دید و بازدید را آغاز می کنند. دید و بازدیدها ابتدا با سنت هوسه (پایکوبی همراه با شعرخوانی های خاص)از خانه ای شروع می شود که طی سال گذشته مصیبتی داشته و عزیزی را از دست داده اند و سپس به خانه ریش سفید محل و دیگر خانه ها می روند.

مهدی پدرام خو

«رایة العباس»؛ سنتی ۷۰۰ ساله / برکت وفاداری حضرت ابوالفضل(ع) در زندگی عشایر عرب

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با اشاره به پیشینه هفتصد ساله «رایة العباس» گفت: عشایر عرب توجه خاصی به وفا، پایداری و شجاعت حضرت عباس(ع) دارند و از این ویژگی‌ها در قالب رسم «رأیة العباس» برای خود یک فرهنگ و اهرم امنیتی اتخاذ کردند.

مجید خطیب الطرفی، ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش اقوام استان خوزستان، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان اظهارکرد: امام صادق(ع) درباره جایگاه حضرت اباالفضل(ع) فرمودند که «كَانَ عَمُّنا العبَّاس بن عليٍّ نافذ البصيرة، صَلب الإيمان، جاهد مع أبي عبد الله (عليه السلام)، وأبلى بلاءً حسناً، ومضى شهيداً» عموی ما عباس، دارای بصیرت نافذ بود. بینشی ژرف و ایمانی راسخ داشت که همراه امام حسین(ع) جهاد کرد و در راه خدا شهید شد. 

وی گفت: ما در زیارت حضرت ابوالفضل(ع) عرضه می‌کنیم: «السلام علیک ایها العبد الصالح، المطیع لله و الرسول(ص) و الامیرالمومنین(ع)». عبد صالح بودن اولین ویژگی حضرت است. ایشان کسی است که با آن درجه از شجاعت و قدرت، «عبد» و بنده است و این خیلی مهم است. تمام خصوصیات انسانی در وجود حضرت ابوالفضل(ع) وجود دارد. 

خطیب در ادامه درباره رسم «رأیة العباس» در میان عشایر عرب گفت: عشایر توجه خاصی به وفا، پایداری و شجاعت حضرت عباس(ع) دارند و از این ویژگی‌ها در قالب رسم «رأیة العباس» برای خود یک فرهنگ و اهرم امنیتی اتخاذ کردند. 

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با اشاره به پیشینه هفتصد ساله «رایة العباس» گفت: قبائل عرب پیش از اسلام در صورت برقراری صلح میان دو قبیله از «جفنه» استفاده می‌کردند و در ادامه گوسفندی قربانی و خونش را در داخل جفنه می‌گذارند. جفنه، ظرفی است که دو کف دست در آن جای می‌گیرند. برای برقراری صلح در آغاز، بزرگ خاندان قاتل، کف دست خود را در داخل جفنه قرار می‌دهد سپس بزرگ خاندان مقتول کف دست خود را در کنار دست بزرگ خاندان قاتل قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: بزرگان قبائل در مراسم برقراری صلح حضور دارند که یکی از آنها به نمایندگی از حاضران، کف دست خود را بر بالای کف دستان بزرگ دو قبیله متخاصم قرار می‌دهد. البته میزان دیه از سوی بزرگ خاندان مقتول تعیین می‌شود که در ادامه صلح و سازش  میان دو قبیله برقرار و به خصومت‌ها پایان داده می‌شود.

خطیب با اشاره به اینکه با ظهور اسلام رویه صلح میان قبایل تغییر پیدا کرد، گفت: در صدر اسلام، پس از برقراری صلح و پرداخت دیه، عبارت «لک الامان» بیان می‌شود، خاتمه بخشی به خصومت‌ها با بیان عبارت «لک الامان» به خوبی از قدرت شیوخ و انسجام عشایر در برقراری امنیت جامعه سخن می‌گوید.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به رسم «رأیة العباس» بیان کرد: در برهه‌ای از زمان، در کاروان‌های زیارتی اباعبدالله الحسین(ع) و ابوالفضل العباس(ع)، «رایه» یا پرچم سفید گره خورده از سوی زائران برافراشته می‌شد، زیرا راهزنان با مشاهده چنین رأیتی که میان زائران به رایة العباس معروف شده، دچار ترس و وحشت شده و از هر گونه دست درازی به اموال زائران خودداری می‌کردند.

ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش خوزستان ادامه داد: زائران هنگام رسیدن به قبه حضرت ابوالفضل العباس(ع)، رایة را به یکی از سادات(فرزندان مولای متقیان) برای باز کردن گره تقدیم می‌کنند.

این کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان اضافه کرد: عشایر عرب به ویژه در جنوب عراق، فرات اوسط و اهواز برانگیخته شده و اذعان داشتند که راهزنان از رایة العباس هراس بسیاری دارند. از این رو اکنون رایة العباس برای حفظ امنیت جامعه و برقراری صلح در میان دو قبیله متخاصم گره می‌خورد.

وی در رابطه با چگونگی گره زدن رایة العباس خاطرنشان کرد: رایة روی یک نيزه گره زده می‌شود که بزرگ عشیره یا قبیله قاتل، از سر نیزه گره می‌زند؛ چنین کاری گویای اعتراف کامل به جنایت صورت گرفته است، این اعتراف در برابر بزرگان عشایر حاضر در مجلس و همچنین بزرگ خاندان مقتول صورت می‌گیرد. بزرگ خاندان مقتول نیز پایین نيزه را گره می‌زند. چنین کاری دلالت بر تواضع بزرگ عشیره مقتول نسبت به عشایر حاضر در جلسه دارد که درخواست صلح کردند.

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان اضافه کرد: یکی از سادات حاضر در مجلس، عصا را از وسط گرفته و اقدام به باز کردن دو گره می‌کند و به میمنت رأیة العباس، مبلغی از مبلغ تعیین شده کسر می‌شود و در نهایت صلح میان دو عشیره یا قبیله برقرار می‌شود.

خطیب ادامه داد: مراسم مذکور تحت عنوان «مشیه» یا جلسه‌ای که بزرگان عشایر و قبایل در آن حضور دارند، نام‌گذاری می شود. به عبارت دیگر بزرگان و در رأس آنها علمای دین و ساداتی که در حل و فصل درگیری های طایفه ای مؤثر هستند، پس از بحث و تبادل نظر و شنیدن گزارش کامل واقعه از زبان بزرگ عشیره یا قبیله مقتول تصمیم نهایی را اتخاذ کرده و دیه متعارف دریافت می‌شود.

وی با بیان اینکه یکی از فلسفه‌های رایة العباس، این است که کفیل دو عشیره حضرت ابوالفصل العباس(ع) است، گفت: این سنت نیک از بروز فجایع بسیار، جلوگیری کرده و به عنوان یک اهرم بازدارنده بی نظیر در میان عشایر مطرح است.

خطیب با اشاره به گسترش این فرهنگ در زندگی عشایر عنوان کرد: در مراسم خواستگاری با خواندن فاتحه برای حضرت ابوالفضل العباس(ع) به وفایشان برای سیدالشهدا اشاره می‌شود.

ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش  استان خوزستان با اشاره به سفارش امام علی(ع) برای اصلاح ذات البین اظهار کرد: امام علی(ع) در سخنی فرمودند که رسول خدا(ص) فرمودند: «آشتی دادن مردمان بهتر از سال‌ها نماز و روزه است» و در عین حال می‌فرمایند که «شما، و همه فرزندانم و کسانی که نامه‌ام بدان‌ها می‌رسد را به آشتی با یکدیگر سفارش می‌کنم.»

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با بیان اینکه عدم وجود اختلاف و تبعیض و تفاوت در میان طبقات جامعه معنای دیگر اصلاح ذات البین است، عنوان کرد: جامعه باید به گونه‌ای باشد که افراد در آن از حداقل ضروریات زندگی بهره‌مند باشند. رسول خدا(ص) در حدیثی می‌فرمایند که مؤمن نسبت به مؤمنان چون نسبت سر به تن است و وقتی از دردی شکایت کند اعضای تنش همدیگر را به یاری او می‌خوانند.