جشن آتش؛ وداع با تاریکی زمستان
چهارشنبهسوری جشنی که از سالهای بسیار دور در بین ایرانیها رواج داشته است. جشنی ملی و باستانی که با آن به استقال بهار و نوروز میروند. امسال اما با توجه به شرایط شیوع بیماری ناشی از ویروس کرونا، قاعدتا این رویداد هم با توجه به ضرورت گردهمایی و مواجه افراد، ممکن نیست؛ اما ذکر و یادی از آن هم خالی از لطف نیست.
ایرانیها از دیرباز در آخرین غروب سهشنبه سال، هیزم، بوتههای خار، گون، گز و... را روی بامها یا در حیاط خانهها، یا در گذرگاهها در چند کپه پشت سر هم میگذاردند، روشن میکرند و میخواندند: «زردی من از تو، سرخی تو از من/ غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا»
در بین ایرانیها این اعتقاد وجود داشت که آتش پاککننده هر ناپاکی است. همچنین بارها شنیدهایم که نگاه کردن به آتش، آرامش روحی به انسان میبخشد.
بنا به گفته رشید شهمردان –تاریخنگار و ایرانشناس- بر اساس باور قدیم ایرانی، آتش با جهان هستی پیوسته و در هر ذره وجود دارد. آتش عامل حرارت و گرمی عامل حرکت، تلاش و فعالیت است. برای همین، افراد بیکار، افرادی سرد خوانده میشوند و بر عکس به گفتار موثر «گفتار آتشین» گفته میشود.
این محقق زرتشتی در مقالهای با عنوان «آتش و چهارشنبهسوری» با اشاره به طور سینا، آورده است که قرآن کریم هم خدا را نور آسمانها و زمین معرفی میکند. از سوی دیگر در دین زرتشت هم خدا نور است و نورهای مادی و جهانی مظهر و نمونه نور حقیقی است.
نور و آتش در فرهنگ ایرانی از اهمیت بالایی برخودار است. زرتشتیها در اهمیت نور و آتش تعبیر جالبی دارند، بدین شرح که «یک چراغ فتیلهای به دست آور و نگذار روغنش تمام شود. آنگاه میتوانی از شعله سوزان این چراغ کوچک، هر قدر چراغ، شمع و آتش بخواهی در جهان روشن کنی بدون اینکه از شعله آن بکاهد. این تعریفی از ذات خداست که تا از ازل بوده و تا ابد بدون تغییر خواهد بود.»
به همین دلیل است که روشنایی نماد آرامش و تاریکی نشان ترس دانسته میشود. برای همین این باور در بین ایرانیان وجود دارد که و آتشبازی شادمانی میآورد. ایرانیان در شب چهارشنبهسوری با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن با تاریکی و زمستان خداحافظی میکنند.
در بین ایرانیها رایج بوده است که تا قبل از چهارشنبهسوری، کارهای مربوط به خانهتکانی به اتمام میرسد. در شب چهارشنبهسوری علاوه بر روشن کردن آتش، دود کردن اسفند، قاشقزنی، خیرات برای اموات و شالاندازی، پوشیدن لباس نو و خوردن آجیل از جمله رسومی است که اجرا میشود. بر اساس مطالب مورد اشاره در مقاله «چهارشنبهسوری در فرهنگ عامه»، آبپاشی به در و دیوار و اثاث خانه از دیگر رسومی است که در آخرین چهارشنبه سال انجام میشود.
ایرانیها معمولاً در شب چهارشنبهسوری در کنار خانواده، دوستان، همسایه و قوم خویش آتش روشن میکنند. از روی آتش میپرند. غم، ناراحتی، کدورت و بیماریهای سال رو به پایان را به شعلههای آتش میسپارند و از آن برای خود و عزیزانشان آرزوی سلامتی و کامیابی میکنند. گرچه امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا دورهمی و تجمعها با محدودیت مواجه است اما میتوانیم در این شب در کنار خانوادههای کوچک هم برای آمدن سالی پر از نیکی و سلامتی برای همه انسانها آرزو کنیم.
خوزتوریسم
