خوزتوریسم

خوزستان؛ نفت و باستان شناسی
یادداشت به مناسبت روز و هفته گردشگری سال۲۰۲۳(۱۴۰۲خ)

فرشید خدادادیان
پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی

در تقویم جهانی، بیست و هفتم سپتامبر(پنجم مهر) بعنوان روز جهانی گردشگری(توریسم) ثبت شده است.دلیل این انتهاب نیز این است که در این روز به سال۱۹۷۰، اساسنامه سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)در سازمان ملل به تصویب رسید و پنج سال بعد از آن سازمان جهانی گردشگری کار خود را آغاز کرد.نه(9)سال بعد؛ مجمع عمومی سازمان جهانی گردشگری در سومین جلسه خود که سپتامبر۱۹۷۹ در اسپانیا برگزار شد، تصمیم گرفت از سال۱۹۸۰میلادی، روز۲۷سپتامبر را به‌عنوان روز جهانی گردشگری تعیین و این روز را جشن بگیرند.از آن تاریخ تا به امروز این مناسبت جای خود را در بین فعالان حوزه توریسم در سطح جهان باز کرده و گرامی داشته می شود.
توریسم، وجوه مختلفی دارد و استان خوزستان از آن جهت مقصدی برای گردشگران و همچنین؛ بهشت باستان شناسی ایران شناخته شده است، که علاوه بر آثاری که از دوران پیش از تاریخ و عصر سنگ در خود دارد، قدیمی ترین نمونه های آثار باستانی از دوران تمدن های باستانی"عیلام" و ماد تا هخامنشی و ساسانی را نیز دارا می باشد.استانی که با اکتشاف نفت در ابتدای قرن بیستم میلادی به مهد صنعت نفت نیز تبدیل شد و امروزه نیز بخش مهمی از میراث صنعتی کشور در همین استان، مورد توجه گردشگران صنعتی است.
نکته قابل توجه این است که کشف یکی از مهمترین سایت های باستانی این استان، یعنی معبد چغازنبیل و پس از آن کاوش در دیگر سایت های باستان شناسی در این استان، بی ارتباط با فعالیت ها و خدمات صنعت نفت نبوده است.گزارش های منتشر شده در بولتن های نفتی و همچنین گزارشی که رومن گیرشمن؛ باستان شناس شهیر فرانسوی در گزارش کاوش های خود داده، تایید کننده این ارتباط تاثیرگذار است.
گیرشمن؛ در مقدمه گزارش خود از چغازنبیل، آورده است؛ کشف چغازنبیل، شهر کُهن دوراونتاشDur-untash نوعی ادایِ دِین از طرف دست اندرکاران نفتی به باستان شناسی بود.توضیح اینکه؛ در سال۱۸۹۰میلادی برابر با ۱۲۶۹خورشیدی یک فرد فرانسوی بنام ژاک دمورگان Jaacque-de-Morgan که تحصیلات زمین شناسی داشت، در یک ماموریت علمی در ایران موفق به کشف نفت گردید.حاصل این کشف، تشکیل شرکتی قدرتمند برای بهره برداری از نفت ایران بود.تقریبا نیم قرن بعد، یکی از زمین شناسان این شرکت آجر کتیبه داری را که از چغازنبیل یافته بود برای سرپرست هیئت باستان شناسی فرانسوی مستقر در شوش برد و به این ترتیب این دِین ادا شد.(گیرشمن: 19۶4/ص۹)
چغازنبیل، یکی از مهمترین محوطه های باستانی کشف شده در جنوب غرب ایران و به کمک فعالیت های اکتشافی نفت در این منطقه است.در بولتن"نفت خیز"شماره20 از سال چهارم دوره انتشار این بولتن نیز به نقل از دکتر گیرشمن می خوانیم؛ داستان تاریخی کشف آثار باستانی چعازنبیل در سال۱۹۶۱ به وسیله دکتر گیرشمن رئیس هیئت باستان شناسی فرانسوی مقیم ایران به رشته تحریر درآمده است.این ساختمان عظیم بوسیله پادشاه عیلام اونتاش گال در سال۱۲۵۰ق م بنا شد و به دور اونتاش مشهور گردید.مهاجمین آشوری در سال۶۴۰ق م که کشور عیلام را سرنگون کردند این بنا را نیز منهدم ساختند.زمین شناسی که در تجسس نفت در اطراف شوش کار می کرد، آحری منقوش به نوشته هایی از دورن تپه کوچکی از خاک بدست آورد و به ملاقات باستان شناس فرانسوی که در حوالی شوش چادر زده بودند می رود.در این آجر با خطوطی که برای باستان شناسان آشنا بود داستانی از بنای مقدس که بوسیله شاه اونتاش گال ساخته شده بود ذکر گردیده بود.از طرف دیگر، بنا به روایت مشکوک، یک گروه زلزله نگار پس از انفجار آزمایشی در آن تپه بخصوص، قطعات جواهری بدست آوردند که این نیز داستان دیگر از کشف این تمدن بود.(نفت خیز/134۵/ص10)
همزمان با توسعه فعالیت های نفتی در خوزستان، کاوش های باستان شناسی نیز ادامه پیدا می کند و در همین زمینه است که خدمات و انجام هزینه هایی از صنعت نفت در زمینه کمک به کاوش های باستان شناسی نیز به ثبت رسیده است.
بعنوان نمونه می توان به ادامه گزارش دکتر گیرشمن در کتاب چغازنبیل اشاره کرد که ضمن معرفی همکاران خود، از مدیران نفتی نیز بابت حمایت هایشان تشکر کرده است؛...مجمع کوچک ما که اعضای آن در طول سال های متعدد در خانه کوچک هیئت گرد هم جمع می شدند نوسانات بسیاری را به خود دیده است.معمارانی چون هنیHaeny و ژاکهJacquet اولین کسانی بودند که مرا در سفر چغازنبیل همراهی کردند.پشت سر آنها ویکاریVicari سیبولSiebold سکستوسSixtus ویفری هدWeapherhead و اوبرسونAuberson آمدند.هریک از آنها قصد داشتند خودشان را به هر نحو ممکن با زندگی سخت و خالی از سکنه بیابان بی آب و علف منطبق سازند....بخصوص از ر.پ.استوR.P.Steve کتیبه شناس هیئت تشکر می کنم که مدت ده(10)سال تمام با وفاترین عضو هیئت بود.اگر بتوانیم تصور کنیم که این کتیبه شناس به تنهایی بیش از شش هزار آجر نوشته شده و دیگر متون ایلامی و آکدی را که ره آورد یک سال کار بود، خواند و طبقه بندی کرد، به عظمت کار او پی خواهیم برد.علاوه بر این همکارانم از همسرم قدردانی می کنم که در طول چنین اقامت طولانی و مقابله با این همه مشکلات مجمع کوچک ما را دلچسب و راحت و آسان می ساخت.ضمن اینکه طراحی بر روی هزارها برگیزه(فیش) و مرمت تمام اشیای بدست آمده را او به دست خود انجام می داد...اجازه می خواهم که در اینجا یادآور کمکی باشم که به صورت سخاوتمندانه ای از سوی مدیران کنسرسیوم نفت ایران آقایان شولتنScholten برلنBerlin جان جوشمJeanJochem و همچنین از کمپانی های نفتی فرانسوی و آقای رولان دومتزRoland-de-Mets نماینده آنها در تهران به هیئت داده شد.همچنین باید به طور ویژه تشکر کنم از احمد مهرشا(چاه کن) احمد اعتمادی (بنا)و قاسم میمه ای(نجار) که هر سه اهل کاشان بودند و بیش از سی سال در هیئت ما عضویت داشتند و هر سه نیز موفق به دریافت مدال کار نقره ی مطلا از دولت فرانسه شدند.(گیرشمن:چغازنیبل،۱۹۶۴/ترجمه اصغر کریمی(1373) صفحات ۱۴و۱۵)
خدمات صنعت نفت به کاوش های باستان شناسی محدود به اکتشافات چغازنبیل نماند.در مسجد سلیمان، مرکز فعالیت های نفتی نیز دکتر گیرشمن و همکارانش با هزینه و کمک صنعت نفت و تامین ماشین آلات و تجهیزات به کاوش در تپه های باستانی سرمسجد و بردنشانده پرداختند.رومن گیرشمن در گزارش خود از مسجدسلیمان و در توصیف این تپه های باستانی در بولتن نفت نوشت؛...تاریخچه این منطقه بسیار جالب است.آشوربانی پال پس از گذشتن از رودخانه ایداید(دز کنونی)به سرزمین هیدالو که به روایتی در ایالت شوشتر کنونی واقع شده رسیدند.آشوربانی پال فرمانده آشوریان به این نیز اکتفا ننمود و پیشروی خود را از طرف مشرق ادامه داد و به دامنه سلسه جبال بختیاری که مرز غربی حکومت پارسوماش بود رسید.سیروس اول، پسر هخامنش فرمانروای این حکومت که در نسخه خطی آشوری کوروش نامبرده شده است، به منظور پیمان وفاداری نسبت به قوای فاتح موافقت نمود که فرزند ارشدش را به رسم گروگان به آشوریها تسلیم کند.این واقعه که اولین تماس مستقیم ایرانی ها و آشوری ها بود، ما را به حقایق قابل توجهی در مورد پهناوری سرزمین"پارسوماش" و از جمله منطقه ای را که مسجد سلیمان کنونی، اولین مرکز تولید نفت در خاورمیانه در آن واقع شده است، آشنا می کند.در این شهر آثار و بقایای زمین مسطح و بلندی که با دست بشر ساخته شده در کنار کوه پایه ها وجود دارد و پژوهندگان نفتی بر این عقیده هستند که بعلت وجود گاز نفت در این نقطه، آتش جاودانه فروزان بود و آن را آتشکده می خواندند و در اثر حفاری و گمانه زنی در این محل، ایوان سه گانه ای مشاهده گردید و به این نتیجه رسیدیم که این مکان روزی محل سکونت اشراف آن دوران بوده است.در پانزده میلی شمال غربی مسجد سلیمان و در دو(2)میلی ساحل چپ کارون، آثار دیگری به نام "بَردنشانده" وجود دارد که از نظر معماری و ساختمان مشابه با آثار سرمسجد(آتشکده)می باشد، با این تفاوت که آثار موجود در بردنشانده بیشتر بوده و خرابه های دهکده هایی در اطراف آن مشاهده گردیده اشت.(نفت خیز/سال نهم شماره17/پنجشنبه9اردیبهشت13۵0 صفحه7)
موضوع کمک های صنعت نفت به کاوش های باستان شناسی تنها محدود به مناطق نفت خیز خوزستان نبود.در جزیره خارک، که برای ساخت مهمترین پایانه صادراتی نفت انتخاب و تاسیسات نفتی در آنجا تاسیس شده بود نیز صنعت نفت به اقدام در زمینه حفظ و نگهداری میراث باستانی و تاریخی اقدام نمود.
در بولتن؛ "نامه صنعت نفت"و در یکی از شماره های سال1343 بولتن در این زمینه می خوانیم؛ جزیره خارک که بیش از ده(10)میل مربع مساحت ندارد، از دیرزمانی قبل، اهمیت فراوان داشته و آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده است.آثار تاریخی خارک از هزار سال قبل از میلاد شروع می شود و شامل مقابر دولمن از انسان های ماقبل تاریخ و معبد نپتون از یونانیان و مقابر پالمیرایی که یک زمان بازرگانی بین شرق و غرب را اداره می کردند و آتشکده زرتشتی و کلیسای نسطوری زمان ساسانیان و همچنین آثار دوره اسلامی از قبیل مزار میر محمد می باشد.شرکت ملی نفت ایران پس از مذاکره با وزارت فرهنگ حفظ این آثار باستانی را برعهده گرفت و شرکت های عامل اخیرا مبلغ ۴۶۰۰۰دلار برای این منظور واگذار کرده اند.به این ترتیب، با وجود پیشرفت و توسعه تاسیسات جدید صنعتی در خارک، آثار باستانی آن از میان نخواهد رفت و اهمیتی را که این جزیره در دوران های گذشته داشته است نشان خواهد داد.(نامه صنعت نفت دوره دوم شماره اول خرداد۱۳۴۳ صفحه۱۲)
میراث باستانی در استان خوزستان و در جوار میراث صنعتی نفت، در این بخش از سرزمین ایران، ارتباطی ملموس و کهن با یکدیگر دارند.اگر روزی"هرودوت"از وجود و بهره برداری از چشمه های قیر اطراف شوش خبر داد و روزی دیگر؛ "دمورگان" و "هرتسفلد" از وجود رگه های قیر و نفت در جنوب غرب ایران خبر دادند، مهندسان زمین شناس کمپانی نفت نیز به کشف راز سر به مُهر و مدفون در تَل عظیمی از خاک در چغازنبیل کمک کردند و پس از آن نیز بخشی از درآمدهای شرکت ملی نفت ایران، صرف توسعه فعالیت های باستان شناسی در سرزمین نفت، خوزستان گردید.خوزستان، سرزمین نفت، باستانشناسی و یکی از قطب های گردشگری ایران است.به امید روزی که این استان و ساکنانش از مزایای اقتصادی میراث باستانی و میراث صنعتی موجود در سرزمین شان بهره مند شوند.

گفتگوی طالبیان معاون سابق میراث فرهنگی پیرامون چالش های ثبت جهانی کاروانسراهای ایران

معاون سابق میراث فرهنگی با بیان اینکه چالش‌های زیادی با برخی از کاروانسراها داشتیم گفت: نباید دو کاروانسرای یام و مادرشاه از فهرست حذف می‌شد و باید آنها را به ۵۴ کاروانسرای دیگر اضافه کرد.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست ثبت جهانی میراث فرهنگی و دستاوردهای آن پیش از ظهر امروز در سالن اجتماعات پژوهشگاه میراث فرهنگی با حضور کارشناسان وزارت میراث فرهنگی و تیم تدوین کننده پرونده‌های ثبت جهانی برگزار شد.

در این نشست محمد حسن طالبیان معاون پیشین میراث فرهنگی و یکی از اعضای تیم ثبت جهانی پرونده‌های ایران در یونسکو گفت: ما پرونده‌ها را به خاطر حفاظت می‌نوشتیم نه ثبت. ۲۴ سال هیچ پرونده‌ای در حوزه ثبت جهانی نداشتیم پس برای تعادل بخشی بین استان‌ها پرونده‌های زنجیره‌ای را دنبال کردیم. یکی از آنها کاروانسرا بود پرونده ۲۵۰ کاروانسرا به دفتر ثبت جهانی آمد. در چند دوره این کاروانسراها پالایش شدند چون باید اصالت داشته باشند و مدیریت آنها خوب باشد. به همین دلیل ۵۶ کاروانسرا انتخاب شد که در نهایت ۵۴ کاروانسرا جهانی شدند.

معاون سابق میراث فرهنگی کشور گفت: ما باید به سراغ پرونده‌هایی از جمله خانه ایرانی و حمام ایرانی هم برویم. اینها قله‌های فرهنگی هستند که از ایران به جاهای دیگر رفته است. بسیاری از پرونده‌ها باعث می‌شوند که در معماری جدید اتفاقات خوبی بیفتد مثلاً قبلاً معماران، پارک طراحی می‌کردند اما الان به سراغ باغ ایرانی می‌روند این اتفاق خوبی است. برخی از استان‌ها مانند ایلام، چهارمحال یا سیستان و بلوچستان و کردستان پرونده‌ای به ما ندادند این نشان می‌دهد که یا پرونده‌ای نداشتند یا خیلی ضعیف کار کردند. به هر حال الان از تهران، گیلان، خراسان و مرکز کشور در این پرونده کاروانسرای ثبت شده داریم. سیر تحول معنادار از معماری چاپارخانه تا دوره قاجار برای ما در پرونده‌های کاروانسرا مهم بود.

وی افزود: برای ثبت راه آهن با این موضوع مواجه شدیم که در برخی جاها از وسط سایت‌های زباله می‌گذشت. باید همه برای ۱۴۰۰ کیلومتر بسیج می‌شدند که حداقل آن را تمیز کنند. کارهای بزرگ زحمات زیادی هم می‌طلبد. این آغاز راه است باید سرمایه گذاری کرده و بخش خصوصی را درگیر کنیم.

طالبیان بیان کرد: درباره چالش‌های حریم و عرصه و ارزش‌های برجسته پرونده‌ها، باید همکاران ما در حوزه ثبت جهانی در این برنامه صحبت می‌کردند چون این کارها بسیار سخت بود. در وسط راه خیلی از همکاران می‌گفتند که تعداد کاروانسراها را کمتر بگیریم ولی گفتیم اجازه بدهید کار بزرگ انجام شود.

وی درباره چالش‌هایی که با کاروانسراها داشت توضیح داد: در استان خوزستان به کاروانسرای افضل شوشتر رفتیم شبانه دیدم حوض بزرگی دارد که با پلاستیک پوشانده شده بود و نمی‌دانستیم کاروانسراست یا چیز دیگری. عصبانی شدم. بهره بردار گفت هر چه شما بگویی انجام می‌دهم. تمام شیشه‌ها و ویترین و کابل‌ها را برداشتیم امیدوارم الان وضعیت آن برنگشته باشد. وقتی مرتب شد دیدیم چقدر کاروانسرای خوبی با معماری شوشتری است به نحوی که ارزیاب گفت این یکی از بهترین هاست. در سکوی آن مجسمه‌های عجیب و غریب گذاشته بودند یا سقف را ایزوگام کرده بودند. در کاروانسرایی در آذربایجان برخی از افراد سنگ ازاره جدید در کنار سنگ قدیم گذاشته بود. بحث استفاده از سیمان هم معضل شده بود. ارزیاب ترک آمده بود و می‌گفت چرا میگویید کاروانسرای ایرانی اینها کاروانسرای ایران است. ما به او توضیح می‌دادیم که مفهوم کاروانسرای ایرانی را مدنظر داریم.

وی ادامه داد: کاروانسرای یام بازسازی شده است. سرمایه گذار آن می‌گفت که همه به من می‌گویند تو باعث شدی کاروانسرا ثبت نشود در حالی که این طور نیست به هر حال نباید دو کاروانسرای یام و مادرشاه از فهرست بیرون می‌رفت. مداخلات در کاروانسرای هتل عباسی یا همان مادرشاه قبل از منشور ونیز بود. باید این دو کاروانسرا در آینده به پرونده اضافه شود. کاروانسرای یام توسط ارزیاب به عنوان بازسازی خوب تأیید شد.

حسن کریمیان عضو پژوهشکده باستان شناسی دانشگاه تهران گفت: افرادی فکر می‌کنند که ثبت جهانی یعنی محدودیت. بله محدودیت‌هایی ایجاد می‌شود اما یک وقت تعداد فهرست ثبت ملی آثار به صورت وحشتناک بالا رفت. هر جا رفتیم یک جی پی اس به دانشجو دادیم و پرونده ثبت کردند.

وی گفت: این همه آثار ثبت شد ولی هیچ کدام حد و حدود مالکیت ندارند از آن طرف ثبت می‌کنیم و از طرفی دیوان عدالت آن را خارج می‌کند. زیرساخت فکری لازم است. شهرها را نمی‌توان ثبت زنجیره‌ای کرد. دلیل ندارد رگباری آثار را ثبت جهانی کنیم.

کاروانسراها باید روح و جان پیدا کنند

مصطفی ده پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی در این نشست گفت: این تعداد کاروانسرا باید روح و جان پیدا کنند آن هم با پژوهش‌های تکمیلی. درباره این کاروانسراها قصه‌های زیادی در سفرنامه‌ها هست باید آنها را به مردم معرفی کنیم. این تعداد کاروانسرا مانند انسان‌هایی هستند که دست به دست هم دادند تا حافظی برای این سرزمین باشند.

جبرئیل نوکنده مدیر موزه ملی ایران گفت: زمانی که اثری می‌خواهد ثبت شود یکی از موضوعات یونسکو بحث مدیریت بازدید است. یک اثر وقتی در فهرست جهانی قرار می‌گیرد به موزه تبدیل می‌شود. الان ۵۴ موزه به موزه‌های ایران اضافه شد پس باید با آنها برخورد موزه‌ای شود و رویدادهای موزه‌ای در کاروانسراها انجام گیرد. تا الان ما یک بیستم کاروانسراهای ایران را در یونسکو ثبت کرده ایم.

وی گفت: کاروانسرا جزو معدود جاهایی است که از مردمان عادی تا حاکمیت از آن استفاده می‌کردند. اگر کتاب کاروانسراها چاپ شد و ارتباط میراث فرهنگی وقت با مؤسسه باستان شناسی آلمان نبود آیا کار دیگری انجام می‌شد؟ چرا با مؤسسات تحقیقاتی دنیا ارتباط نداریم؟

در ادامه این برنامه مصطفی پورعلی مدیرکل سابق دفتر ثبت آثار تاریخی گفت: موضوع ثبت‌های جهانی خوب یا بد عرصه رقابتی بیان المللی پیدا کرده است. وقتی دوستان ما از واژه ایرانی برای کاروانسرا استفاده کردند ایکوموس به آن ایراد گرفت این موضوع فقط فنی نیست در این عنوان چندین پرونده هم داریم مثل قنات ایرانی یا باغ ایرانی. این بحث‌ها صرفاً موضوعات فنی شاید نباشد بلکه حوزه معرفی ایران در سطح جهانی را نشان می‌دهد.

پورعلی بیان کرد: کاروانسراهای انتخابی آثاری هستند که هر کدام به دلایل خوبی انتخاب شدند هر کدام یک راه تاریخی را شهادت می‌دهند. شاید مرنجاب در راه اصلی نیست اما قبلاً این طور بوده است. الان مشکل شهرسازی جدید این است که به راه‌های باستانی توجهی نداریم. امروزه راه رشت_ قزوین را مهمترین راه گیلان می‌دانیم درحالی که این مسیر راه تاریخی گیلان نبوده است بلکه این راه از زمان ناصرالدین شاه به وجود آمد. به همین دلیل در این مسیر کاروانسرا نداریم

منبع: مهر

دارابی مطرح کرد؛

فایده ثبت جهانی چیست

قائم مقام وزارت میراث فرهنگی درباره فایده ثبت جهانی میراث ملموس و طبیعی و میراث ناملموس و قرارگیری آنها در فهرست یونسکو توضیحاتی داد.

به گزارش خبرنگار مهر، علی دارابی معاون میراث فرهنگی کشور در صفحه مجازی خود نوشت: برای برخی این پرسش است که ثبت جهانی میراث ملموس و طبیعی و میراث ناملموس چه فایده‌ای دارد و دست آورده‌ای آن چیست؟ به مناسبت ثبت ۵۴ کاروانسرای ایرانی در فهرست جهانی یونسکو به صورت خلاصه موارد زیر را تقدیم می‌کنم:

۱. ثبت جهانی یعنی ثبت ثروت ملی و اعتبار برای یک ملت و کشور است هر قدر بیشتر باشد به همان میزان اهمیت بیشتری دارد.

۲. ثبت آثار در یونسکو به مثابه دارایی یک ملت و کشور محسوب می‌شود.

۳. تأثیر بسزایی در توسعه و گسترش توریسم و گردشگری دارد هر کشوری که بیشترین سایت ثبت شده جهانی داشته باشد بی تردید از اولین مقاصد گردشگری در جهان محسوب می‌گردد. ایران در حوزه میراث ملموس و طبیعی جزو ۱۰ کشور اول دنیاست؛

ایتالیا با ۵۸ اثر، چین با ۵۶، آلمان با ۵۱، اسپانیا با ۴۹، فرانسه با ۴۹، هند با ۴۰، مکزیک با ۳۵، انگلیس ۳۲، روسیه با ۳۰ و ایران با ۲۷ اثر به ترتیب رتبه‌های اول تا نهم دنیا را دارند. در حوزه میراث ناملموس ایران رتبه ششم جهان را دارد.

۴. ثبت جهانی تصویر زیبایی از تمدن و فرهنگ ایران را به جهانیان نشان می‌دهد عرصه‌ای که ایران دست بالایی برای معرفی و هنرنمایی دارد.

۵‌. وقتی یک اثر ثبت جهانی شد تعلق به آحاد جامعه بشری دارد. در کنار یک ملت جامعه جهانی خود را مسئول حفظ و صیانت از آن می‌داند.

۶‌. مردم هر کشور نسبت به حفظ، صیانت و معرفی آن اثر احساس تعلق و مشارکت بیشتری می‌کنند.

۷. احساس غرور، افتخار ملی برای آحاد افراد یک کشور به خصوص جوانان می‌شود و نقش بزرگی در تقویت و همبستگی ملی دارد.

۸. در شرایط تحریم، تهدیدهای مختلف، ابزار مؤثر، کارآمد برای دیپلماسی عمومی است. چرا که میراث فرهنگی یک ارزش افزوده پایان ناپذیر دارد و در ایجاد صلح، تقویت مناسبات و کاهش منازعات نقش آفرین است.

۹. ثبت آثار جهانی هویت بخش و تشخص و منزلت یک ملت و تمدن ریشه‌دار آن است. آداب و رسوم، سنت‌ها، باورها، عقاید، زبان، پوشش‌ها و آئین‌ها همه و همه در متن زندگی مردم است در عرصه جهانی معرفی می‌گردند.

۱۰. دیپلماسی فرهنگی یعنی همه موارد بالا. در عصر ارتباطات و توسعه مناسبات، ثبت آثار جهانی "جایگاه واقعی" یک کشور و یک ملت را حکایت می‌کند.

ما ایرانیان ملت با فرهنگ و تمدن و متشخصی در جهان بوده و هستیم.

قدر این همه ثروت و دارایی را بهتر و بیشتر بدانیم.

سرزمین نخل های بی سرِ «اروند کنار»

اروندکنار از توابع شهرستان آبادان و در۵۰ کیلومتری این شهرستان واقع شده است. در این بخش از آبادان، نخل هایی بی سر که در دوران دفاع مقدس توسط نیروهای بعثی عراق مورد اصابت گلوله، ترکش و بعضاً سوخته و سربریده شده اند وجود دارد که به «سرزمین نخل‌های بی سر» مشهور شده است.

بندر اَروَندکِنار شهر و بخشی است در شهرستان آبادان در استان خوزستان. این شهر در پنجاه کیلومتری جنوب شهر آبادان قرار گرفته‌است و دارای ذخایر نفتی است. این شهر بندری، دارای اسکله و امکانات بارگیری لنجهای کوچک است.

اروندکنار در انتهای جزیره آبادان واقع شده و واپسین بندر ایران در کرانه اروندرود است. پیش از اروندکنار، بندر خسروآباد قرار دارد.

اروندکنار شامل دو بخش شمالی (قصبه نصار) وجنوبی (قصبه معمره) می‌باشد. در این شهر مساجد و حسینیه‌های فراوانی وجود دارد که از مهمترین آنها می‌توان از حسینیه عطاشه (عطشانیها) و حسینیه امام حجه بن الحسن (تابع الحجه) ومسجد امیرالمؤمنین را نام برد.

در زمان جنگ ایران و عراق، عملیات والفجر ۸ در منطقه اروندکنار قرار داشت.

بزرگ‌ترین بندر صیادی ایران در اروندکنار قرار دارد که در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید. این بندر اسکله پهلوگیری به طول ۱۱۶ متر، اسکله خدماتی به طول ۳۲ متر و بیش از ۶۰ متر اسکله پلکانی پهلوگیری دارد. این بندر قابلیت پهلوگیری بیش از ۱۶۰ فروند موتور لنج و افزون بر ۳۳۰ قایق موتوری صیادی را دارد.

این بخش دارای سه دهستان به نام‌های منیوحی و نصار و نوآباد است منیوحی مهمترین دهستان اروندکنار است.که دارای روستاهای مهمی همچون:ابوغزلان، نهرکوت خزعل آباد، ابوعقاب، کوت، ابوشکر، کوت شنوف، ابوخضراوی، ابودیره، سلیم، عفادله و آلبوحمید می‌باشد. مهمترین محصول کشاورزی آن خرما است و دارای انواع سبزیجات و صیفی جات نیز می‌باشد مردم این دهستان علاوه بر کشاورزی به کار صیادی نیز مشغولند و از مهمترین انواع ماهی قابل صید آن می‌توان به صبور، بیاح، چندال و… اشاره کرد. قابل توجه است که دمای شهر در فصل تابستان به پیش از ۵۰ درجه بالای صفر می‌رسد. از جمله فعالیت‌های ورزشی مورد علاقه در اروندکنار، هندبال می‌باشد که به همت هیئت هندبال اروندکنار از سال ۸۶ در این شهر آغاز گردیده و توانسته علاقه‌مندان بسیاری را به سمت این رشته سوق دهد.

فرید حمودی /فارس

در آستانه هفته گردشگری برگزار شد؛ هم اندیشی و پیمان برای پاسداشت میراث فرهنگی اقوام ایرانی

گزارش اختصاصی خوز توریسم

در آستانه آغاز هفته گردشگری، تالاب بین المللی چغاخور، محل گردهم آیی جمعی از کنشگران فرهنگی و اجتماعی، گردشگری و میراث فرهنگی از استان های خوزستان، چهارمحال بختیاری، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و سایر استان های همجوار برای هم اندیشی و تدوین عهدنامه ای در اصلاح فرهنگ فولکلور اقوام ایرانی بود.

روز جمعه ۳۱ شهریور ماه ۱۴۰۲ ، گروهی از اساتید دانشگاهی، فعالان فرهنگی و هنری، موسیقی دانان و خوانندگان، فعالان بوم گردی و میراث فرهنگی، ورزشکاران و ترکه بازان اقوام مختلف مقیم استان های مختلف ایران و به میزبانی لرتباران در مجتمع بوم گردی شهریار گردهم جمع شده و ضمن آسیب شناسی موارد جعلی وارد شده به فرهنگ و فولکلور اقوام ایرانی، هم پیمان شدند که در اصلاح کنش های فرهنگی اصیل و باستانی خود بکوشند.

ضرورت منع رسم غلط و خطرناک تیراندازی در مراسم شادی و عزا، خارج شدن سوگ سروده خوانی، شِروه خوانی و گاگریو خوانی از حلقه بانوان و زنان در مراسم عزا و آسیب دیدن این رسم فولکلوریک زیبا در اثر تبدیل شدن آن به شغلی برای مردان و همچنین جایگزینی غلط رفتار خشن و نادرست چوب بازی به جای ترکه بازی زیبا و سنتی اقوام ایرانی از جمله موارد بررسی شده در این نشست بود استاد عزت الله رازی پور از هنرمندان فرهنگ اقوام و مجری نشست؛ در ابتدا ضمن خیرمقدم به باشندگان در مورد اهمیت میراث فرهنگی اقوام و ضرورت همدلی و اتحاد اقوام و پرهیز جوانان و ورزشکاران از تن دادن به پلشتی ها و رسوم غلط اضافه شده به فرهنگ دیرپا و اصیل اقوام ایرانی سخنانی ایراد و پس از وی، چند تن از مدعوین به بیان دیدگاه های خود در زمینه مورد بحث پرداختند.

در متن عهدنامه چغاخور که توسط فرشید خدادادیان، عضو شورای سیاست گذاری همایش، نگارش و توسط حاضرین به امضاء رسید، چنین آمده است؛

؛؛بنام خداوند جان و خِرَد/کزین برتر اندیشه بر نگذرد؛"

عهدنامه چغاخور"..ما؛ ایرانیان حاضر در این نشست، از اقوام و طوایف مختلف، به رسمِ پسندیده یِ «نیک پنداری» نیاکان و در تختگاه تاریخی پُر ارج و افتخار«چغاخور» بر بامِ کشورِ عزیزمان ایران و به میزبانی لُر‌ تباران، در این روز تاریخی و در سرزمین خِرَدمندان و راست کرداران، گِردِ هم جمع شده ایم تا در پاسداشت و نکوداشتِ فرهنگ خود کوشا بوده و در پالایش آداب و رسوم دیرپای فرهنگی خود، با نیک گفتاری و نیک کرداری، پَلَشتی ها و بَد رسمی ها را از دامان پاک تاریخ و فرهنگ خود بزداییم. تاریخ، گُواه خِردمندی و همدلی و همراهی نیاکان ما در جلوه های مختلف زندگی است که در «سوگ» و «سُرور» دوشادوش یکدیگر بوده اند.به گاهِ ناگُزیر و ناگُریز سوگ، «گاگریو»خوانیِ حلقه یِ بانوان و مادرانمان، تَسَلی و آرام بخشِ سوگ نشستگان در گاهِ گریه و غم بوده است.

رسمی نیکو و پسندیده که ریشه های قابل انطباقش با سوگ سروده ها و «شِروِه خوانی»ها و «سیاوش خوانی»های باستانی، تایید کننده ی ریشه های کُهن فرهنگ ماست.از سوی مقابل و در شادی و سرور نیز، رقص ها و بازی های آیینی و فرهنگی ما، شاد خوانی و شاد زیستی تمدنی بوده که جشن را فرصتی برای «یَسن» و نیایش پروردگار دانسته و می داند و چرخش دَوار دست ها و دستارها در حلقه یِ افلاکیِ زنان و مردان مان، تداعی چرخش دورگردون و کیهانِ سپهر است و «ترکه بازی» شیر زنان و غیور مردان و یلّان و پهلوانان مان، مشق مهربانی و دوستی، با ریشه هایی در آیین مهر بوده و هست.

در شرایطی که بِدعَت گذاری هایِ غلط، پَلَشتی ها، زشتی ها و نا راستی هایی بر رسم و آیین راستین ما وارد نموده است، ما؛ زنان و مردان حاضر در این نشست، متشکل از بزرگان اقوام و طوایف، فعالان علمی و فرهنگی، کُنشگران اجتماعی و مسئولین یا نمایندگان تشکل ها و انجمن های مردم نهاد، شاعران و نویسندگان، فعالان رسانه ای، هنرمندان عرصه ی شعر و ترانه و موسیقی، سخنوران و شاهنامه خوانان و ترکه بازان و پهلوانان اقوام و طوایف مختلف، در پیشگاه پروردگار جان و خِرَد، در محضرِ بزرگان و بر مبنای خِرَدِ جمعی؛ با قلب و قلم خود پیمان می بندیم که در پالایش فرهنگ و بازگشت این رسوم زیبا و پُربار به مقام و جایگاه اصلی خود، کوشا باشیم.

ما امضاء کنندگان ذیل، پیمان می بندیم که با توان و زبان خود نپذیریم و نگذاریم که«گاگِریو خوانی» به فرصتی برای وارد کردن فشار مُضاعف مادی و روانی بر سوگواران تبدیل شود! ما باور داریم از «مِحنَت» و رنج هم نوعان به «مِکنَت» و مال رسیدن، بِدعتِ نکبتی است که با بازگرداندن گاگریو خوانی به حلقه یِ بانوان و مادران مان باید از دامان آداب و رسوم ما پاک گردد و مردان سُخنوَر و هنرمندِ مجلس گردانِ مان باید چنانچه تعهد بیشتر آنان است، در چارچوبی اخلاقی و انسانی، مجلس گردانان و سخنوران و شاهنامه خوانان و مدیران مُدَبر و راهنمای کُتل گردانان سوگواری های مان باشند.

همچنین ما امضاء کنندگان ذیل، دوشادوش جوانان غیور و پهلوان و شیر زن و جوانمردِ ترکه باز و ورزشکارمان و به اتفاق عهد می بندیم؛ از تکرار رسم غلط و خطرناک تیراندازی در مراسم شادی و عزا جلوگیری نموده و با قلب و قلم بزرگان و دست و بازوی پهلوانان مان اجازه ندهیم؛ بدعت و جایگزینی رسمِ ناپسند، خشن و آسیب آفرین«چوب بازی» بجای «ترکه بازیِ» زیبا و اصیل و باستانی مان، بیش از این به مجالی برای رنجش و کُدورت و آسیب و آزار پهلوانان و جوانان و عزیزان مان تبدیل شود.

ما، فعالانه و مسئولانه امیدواریم با این اقدام سنگ بنای کاخِ بلندِ بازگشت به اصالتِ فرهنگِ کُهن خود را پی افکنده و آغازی باشیم برای ترویج اندیشه ی ژرف و گفتارِ سنجیده و فاش و کردارِ شرافتمندانه در دیگر عرصه های محیط زیستی و فرهنگی و اجتماعی و فولکلوریک سرزمینِ عزیزمان ایران که در طول تاریخ و در سوگ و سرور و در مِحنت و نعمت، پناه و خانه مان بوده است.باشد که فرزندان و آیندگان ما، اصالت فرهنگی خویش را بیش از پیش بشناسند و نگاه دارند.ایران سربلند و ایرانی سرفراز باد.ما با هم معنا می دهیم؛؛ نشست خردمندان و زنان و مردان دارای دغدغه های فرهنگی نسبت به کنش های اصیل فولکلوریک، به همت شورای سیاستگذاری "عهدنامه چغاخور" متشکل از افراد داخل و خارج از کشور انجام گردید و برگزارکنندگان فعالانه امید دارند "عهدنامه چغاخور" آغازی بر اصلاح و زدودن پلشتی های وارده بر فرهنگ و هنر اصیل اقوام ایرانی باشد.

این همایش در مجتمع بومگردی شهریار، پس از گفتگو و هم اندیشی و امضای عهدنامه توسط حاضران، با پذیرایی و به صرف شام به رسم زیبای بختیاری ها انجام گردید. پایگاه شورای سیاستگذاری"عهدنامه چغاخور" مستقر در مجتمع بومگردی شهربار چغاخور به مدیریت مهندس یعقوب قیصریان، در تقویم کاری خود برنامه هایی در موضوعاتی همچون؛ محیط زیست، شکار و پاسداشت و احیای ارزش های افتخار آمیز و وحدت آفرین میراث فرهنگی اقوام ایرانی را در دستور کار دارد.