«محله‌ی تاریخی منجنیق باغملک؛ از میراث ساسانی تا روایت‌های ابراهیمی»

محله‌ی تاریخی منجنیق یکی از کهن‌ترین نواحی شهرستان باغملک در استان خوزستان است که در سال ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بر اساس شواهد میدانی و روایت‌های محلی، این ناحیه در گذشته شهری آباد و پررونق بوده و بقایای معماری آن در امتداد حاشیه‌ی رودخانه، از محدوده‌ی منجنیق تا روستای ابوالعباس، هنوز قابل مشاهده است.
این محدوده آثاری از دوره‌های ساسانی تا اسلامی را در خود جای داده و از منظر باستان‌شناسی دارای اهمیتی ویژه است.

از جمله آثار شاخص این محوطه می‌توان به بقایای پلی تاریخی بر روی رودخانه‌ی زرد اشاره کرد که بر پایه‌ی بررسی‌های اولیه، قدمت آن به دوره‌ی ساسانی بازمی‌گردد. همچنین در محدوده‌ی محله، سنگ آسیابی منقوش به خط کوفی کشف شده که احتمالاً متعلق به اوایل دوره‌ی اسلامی است و از نظر شکل و نقوش، نمونه‌ای منحصربه‌فرد به شمار می‌رود.

در بخش مرتفع این ناحیه، بقعه‌ای مذهبی بر فراز تپه‌ای قرار دارد که در میان مردم با نام‌های شاه‌رودبند یا امامزاده ابراهیم شناخته می‌شود. این بنا با مصالح سنگ و گچ ساخته شده و دارای فضای گنبدی است. درقسمت داخلی بقعه، به‌ویژه زیر گنبد، تزئینات گچ‌بری ظریف و زیبا دیده می‌شود که جلوه‌ای از هنر و ذوق هنرمندان بومی منطقه در دوران گذشته را به نمایش می‌گذارد.

افزون بر ارزش تاریخی و معماری، پیرامون این محوطه باورها و افسانه‌های متعددی میان مردم محلی رواج دارد که جذابیت فرهنگی آن را دوچندان کرده است. بنا بر یکی از روایت‌های کهن، این مکان را شهر پادشاه نمرود می‌دانند و باور دارند که حضرت ابراهیم (ع) در همین محل به آتش افکنده شده است. گفته می‌شود نام «منجنیق» نیز از همین واقعه برگرفته شده است؛ چرا که بر پایه‌ی باور مردم، حضرت ابراهیم (ع) با منجنیق به سوی آتش پرتاب شد.

در نزدیکی این محله، کوهی به نام دیوانه قرار دارد. طبق باورهای عامیانه، زمانی که نمرود فرمان داد تا ابراهیم را بسوزانند، هیچ کوهی اجازه‌ی بریدن درختانش را برای تهیه‌ی هیزم نداد، جز این کوه. از آن پس، مردم بر این باور شدند که کوه دیوانه به سبب این گناه، خشک‌تر از دیگر کوه‌ها شده است.
روایت دیگری نیز وجود دارد که به دلیل وجود دره‌های تنگ و درختان انبوه، مردم می‌پنداشتند جن و پری در این کوه زندگی می‌کنند و هرکس وارد آن شود، پریشان‌حال و دیوانه بازمی‌گردد.

گفته می‌شود در دهه‌ی ۱۳۲۰ خورشیدی، مجسمه‌ای سنگی به شکل منجنیق در این محوطه کشف شد، اما پس از مدتی سرنوشت آن نامشخص ماند و اطلاعات بیشتری از آن در دست نیست.

محله‌ی تاریخی منجنیق، با ترکیبی از میراث معماری، آثار باستانی و روایت‌های شفاهی مردم بومی، بخشی ارزشمند از هویت تاریخی شهرستان باغملک را شکل می‌دهد و شایسته‌ی پژوهش‌های گسترده‌تر باستان‌شناسی و مردم‌شناسی است.

نویسنده: سارا حسینی