خوزتوریسم
محرم در شوشتر، آیین‌ها و سنت‌ها در ماه محرم
محرم در شوشتر، آیین‌ها و سنت‌ها در ماه محرم
کتاب دایره‌المعارف محرم در شوشتر، حاصل یک دهه تلاش و پیگیری‌های جدی، تحقیق، پژوهش، مصاحبه‌های فراوان میدانی به‌صورت شبانه‌روزی است که با توجه به درگذشت بسیاری از پیشکسوتان و بزرگانِ تعزیه‌خوان، روضه‌خوان، وعاظ هیئتی‌ها و افراد مطلعِ قدیمی، به سختی توانسته شد اطلاعاتی در خصوص سنت‌ها و آیین‌های عزاداری در محرم و صفرِ شوشتر، از دیگر معمرین و مطلعین بدست آورده و ثبت شود.
مجتبی گهستونی، فعال رسانه در یادداشتی نوشت:
دوشنبه ۱۶ تیرماه ۱۴۰۴، آیین رویداد رونمایی از کتاب ۲ جلدی «دایره المعارف محرم در شوشتر»، پایتخت مقتل‌خوانی ایران برگزار می‌شود.
کتاب «دایره المعارف محرم در شوشتر» شامل آیین‌ها، سنت‌ها و مراسم اجرایی در ماه محرم و صفر به قلم شاعر، نویسنده و عاشورا پژوه شوشتر، استاد محمّدعلی صالحه (مهدی‌آبادی) است.
کتاب دایره‌المعارف محرم در شوشتر، حاصل یک دهه تلاش و پیگیری‌های جدی، تحقیق، پژوهش، مصاحبه‌های فراوان میدانی به‌صورت شبانه‌روزی است که با توجه به درگذشت بسیاری از پیشکسوتان و بزرگانِ تعزیه‌خوان، روضه‌خوان، وعاظ هیئتی‌ها و افراد مطلعِ قدیمی، به سختی توانسته شد اطلاعاتی در خصوص سنت‌ها و آیین‌های عزاداری در محرم و صفرِ شوشتر، از دیگر معمرین و مطلعین بدست آورده و ثبت شود.
به گواه پژوهشگر این کتاب، سعی شد تا زندگینامه‌های قابل توجهی از علمای واعظ، منبری‌ها، روضه‌خوانان، نوحه‌سرایان، نوحه‌خوانان، روضه‌خوانانِ نوحه‌سرا، نوحه‌خوانانِ نوحه‌سرا، عرفا و دانشمندانِ نوحه‌سرا، چهره‌ها و بانیان سرشناسِ شبیه خوانی‌ها، سبیل‌خوانان، واویلاخوانان، سرنانوازان، نخل‌کشان، شیدونه‌برداران، حجله‌برداران، دُهُل‌سُرنانوازی، علم‌گردانی، روضه‌هایی که بر روی سکوها، بقاع، مساجد و روضه‌های خانگی برگزار می‌شد، معرفی هیئت‌های سینه‌زنی، زنجیرزنی، دهل‌نقاره و آنچه که به نام سنت عزاداری در شوشتر بوده است که بالغ بر نود بخش جداگانه است، تهیه شود.
نویسنده کتاب «دایره المعارف محرم در شوشتر»، برای آنکه دانش پژوهان در هر رتبه، مقام و مقطع سنی و تحصیلی به راحتی بتوانند کتاب را مطالعه نمایند در نظر گرفت که کتاب را به‌صورت نثر بسیار روان با اشاراتی گوناگون به تاریخ و جغرافیای شهر تدوین کند و آنچه که در شهر شوشتر به لحاظ عزاداری مرسوم بوده است را تهیه و در اختیار خوانندگان قرار دهد.
تمام مطالب این کتاب برگرفته از اشاراتی که از کتب مرجع به عنوان سند و همچنین گفتگو با معمرین، سالخوردگان، مسئولین هیئت‌ها و دیگر مطلعین که طی سالها تحقیق و مصاحبه‌ی میدانی از آنان بدست آمد، در این کتاب ثبت و ضبط شده است.
کتاب دایره‌المعارف محرم در شوشتر، مجموعه‌ای از مستندات تاریخی، هنری، فرهنگی، تعزیه، شبیه‌خوانی و عزاداری است. علاوه بر نگاشتن تاریخ عزاداری و بیان سنت‌ها و آیین‌ها در ماه محرم و صفر، به موضوعات پیرامونی بحث و نگاشتنِ دانستنی‌ها و فرازهایی از تاریخ شوشتر که شاید مرتبط با محرم نباشد ولی در راستای تنویرِ ذهن و روشن نمودن موضوع بسیار مفید بوده است اشارات قابل توجه و جالبی شده که بر جذابیت مطالعه کتاب افزوده است و این اشارات در ادامه‌ی موضوع و یا در پاورقی‌های کتاب آورده شده است.
پرداختن به زندگینامه جامع بسیاری از علمای واعظ، معرفی تعداد زیادی از شاعرانِ کهن و نامدارِ متأخر و معاصر که علاوه بر سرودن شعر کلاسیک به نوحه‌سرایی نیز می‌پرداخته‌اند، عرفا و دانشمندانی شهیر که وعظ و نوحه‌سرایی نیز می‌کرده‌اند، معرفی بیش از حدود ۲۰۰ ملای روضه‌خوان، معرفی تعداد زیادی از منبری‌ها و تهیه‌ی زندگینامه برای برخی از آنان، تعزیه گردانان، شرح شبیه خوانی‌ها، معرفی جمع کثیری از نوحه‌خوانان قدیم و معاصر شوشتر، معرفی و شرح جامع شیدونه‌ها، نخل‌ها و حجله‌های عزاداری، معرفیِ ثبت و شرح مجالس روضه‌خوانی در بقاع، مساجد، روضه‌های خانگی، روضه‌خوانی بر روی سکوها، شرحی بر دُهُل سُرنا و معرفی و تهیه‌ی زندگینامه تعداد زیادی از نوازندگان دُهُل سُرنا، شرحی جامع بر علم برداری، شرحی جامع بر سبیل‌خوانی و معرفی سبیل‌خوان‌ها، شرحی بر واویلاخوانی و معرفی واویلاخوان‌ها، شرحی جامع بر دهل‌های هشت‌گوش (دهل نقاره)، معرفی هیئت‌های سینه‌زنی، هیئت های زنجیرزنی و... بسیار بدیع و جدید می‌باشد که از زمان ظهور تشیع در شوشتر تاکنون (زمان ورود میر نجم‌الدین محمود مرعشی به شوشتر)، چنین کتابی از سوی هیچ مورخ، نویسنده، سیاح واهل قلم تألیف و چاپ نشده و برای اولین مرتبه است که با این محتوا و جامعیت به این موضوع مهم جهت معرفی و شناخت منادیان محرم و عاشورا در شوشتر و نحوه‌ی عزاداری در آن پرداخته شده است.
در طول چندین سال تحقیق و پژوهش برای تدوین کتاب دایره المعارف محرّم در شوشتر، فراخوان‌های بسیاری انجام شد و با افراد مرتبط و زیادی موضوع در میان گذاشته شد و هر کس، هر مطلبی که به خاطر داشت، ارائه می‌نمود و صحبت‌های آنان چه به‌صورت نوشتاری و چه به‌صورت ضبط صوت، ثبت و مستند در نزد نگارنده باقی مانده است.
طی تحقیقات و پژوهش‌های بعمل آمده در چندین سال، با حدود ۳۵۰ نفر از معمرین، مطلعین، سالمندان، هیئتی‌ها و افرادی که از رویدادها و اخبار محرّم در شوشتر اطلاعاتی داشته بودند، ساعت‌ها مصاحبه میدانی انجام و گفتگو شد. همچنین از بالغ بر ۶۰ کتاب خطّی و چاپی به‌جز دست نوشته‌های قدیمی، به عنوان منبع که در خصوص مفاخر و چهره‌های مذهبی شوشتر مطالب داشتند، با ذکرِ نام آن‌ها در این کتاب، استفاده شد.
در هر بخش از کتاب حکایاتی خواندنی و شنیدنی بصورت مستند آورده شده است که مطالعه‌ی آن‌ها شیرین و بیانگر تاریخ عزاداری در شوشتر است.
کتاب «دایره المعارف محرم در شوشتر» در دو جلد توسط انتشارات میراث ماندگار به چاپ رسیده است.
