صبحدم نفتی ایران/ مسجد سلیمان شهر اولین ها

خوزتوریسم

صبحدم نفتی ایران/ مسجد سلیمان شهر اولین ها

به بهانه پنجم خرداد سالروز اکتشاف اولین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان

همه چی از خانواده سادات قیری شوشتر اولین کاشفان نفت و یک سپیده دم نفتی شروع شد؛ از رینولدز آدم سرسختی و کوشائی که از جستجو ناامید نشد از عمق ۳۶۰ متری زمین از چاه متروک نمره یک؛ شش ماه آزگار، کلنگ حفاری "جرج رینولدز ، کند و کند و کند تا به عمق ۳۶۰ متری زمین رسید و سرانجام در گرگ و میش پنجم خرداد سال ۱۲۸۷ شمسی، پیش از آنکه آفتاب از فراز تپه ماهور ها بیاد و بر چادرهای سفید رنگ اردوگاه حفاران بتابد، صبح دولت نفت از فراز دکل چاه شماره یک مسجدسلیمان بردمید

oil.oil.oii این فریاد رینولدز بود که بعد از ماه ها تلاش به نتیجه رسید و از خدا خواسته برفراز مسجد سلیمان برافراشت

ریندلدوز از صحنه عملیات مسرورانه به دارسی با تلگرافی توسط سلیمان ادونیاس کارمند شرکت نفت انگلیس و ایران گزارش داد: «مفتخرم گزارش کنم که امروز صبح در ساعت ۴ به وقت ایران ، نفت در عمق ۳۶۰ متری از چاه شماره یک فوران کرد. جزئیات دیگر شامل غلظت و مقدار نفت متعاقبا اعلام خواهد شد.»

سِر آرنولد ویلسون، افسر بریتانیایی آن لحظه را چنین ثبت کرده است: «۲۶ مه ۱۹۰۸ بود. بیرون اردوگاه در چادرم استراحت می‌کردم که صدای فریاد حفاران بیدارم کرد. به سمت چاه دویدم. فورانی سیاه‌رنگ، بلندتر از درختان از دل زمین برخاسته بود.

جرج رینولدز که حالا بلوط مقاوم سرزمین های نفتخیز لقب گرفته بود، سرمست و شادمان، تلگرافی رمزی، به لندن فرستاد که مضمون آیه ای از کتاب مقدس بود: "سپاس خدای را که روغن را در دل زمین قرار داد

جشن و سرور و پایکوبی انگلیسی های کاوشگر به همراه بومی های محلی پس از فواره نفت تا روزها ادامه داشت.
چاه نمره‌ یک مسجد سلیمان اولین چاه نفت خاورمیانه ،چند دهه بعد، اولین‌های دیگری را هم با خود به همراه آورد
در واقع مسجدسلیمان خودش هم نخستین بود؛ نخستین شرکت‌شهر ایران. شرکت‌شهرها از مصادیق شهرهای نوبنیاد جهان مدرن‌اند.

نخستین شهر پیشرفته و مدرن ایران در منطقه‌ای به نام مسجدسلیمان یا «نفتون» سابق تأسیس شد. همزمان با آن بسیاری از نخستین‌ها و اولین‌های کشور و ده‌ها منطقه تفریحی و رفاهی در آن به وجود آمد. اولین‌هایی همچو نخستین کارخانه گوگردسازی خاورمیانه، نخستین تصفیه‌خانه آب ایران، نخستین کارخانه تولید برق در ایران و خاورمیانه، نخستین راه‌آهن، نخستین فرودگاه مسافربری، نخستین و مجهزترین بیمارستان کشور، نخستین کلوب تفریحی، نخستین پیست دوچرخه‌سواری، نخستین استخر شنا در ایران، نخستین باشگاه گلف، نخستین زمین رسمی فوتبال و… شهری که پنجاه سال قبل به دلیل حضور مستشاران خارجی به پاریس کوچک شهرت یافته بود و به موجب امکانات بسیار آن، افراد فراوانی از نقاط مختلف ایران و حتی هند و پاکستان برای اشتغال به این شهر آمده بودند تا مهاجرپذیرترین شهر در ایران باشد. شهری که بسیاری از اولین‌ها را در کشور داشت امروز زیر بار مشکلات کمر خم کرده، تا از لحاظ مشکلات یکی از گرفتارترین شهرهای ایران بشمار آید. و ...اگر مسجدسلیمان قرار بود درباره گذشته حرف بزند، این فهرست اولین‌ها را ادامه میداد و در آخر مکثی می‌کرد؛ یک‌سری هم یادم نیست عموجان !
.

باشگاه های گلف و اسکواش و بیلیارد و کریکت، خاطره بازی کودکانه "هفت سنگ" و الختر" را از ذهن ها ربود و ترنم موسیقی موتزارت و بتهوون، نوای نی شبانی و دی بلال و برزیگری را از یادها برد.
مسجد سلیمان شهر اولین ها این روزها دیگر اولین نیست.بختش مانند رنگ نفت سیاه است
اگر به مسجد سلیمان سفری داشته باشیددیگر از آن چهره شاداب و پر جنب وجوش سالهای اولیه اکتشاف نفت خبری نیست
دیگر از پاریس‌کوچولو عنوانی که به مسجدسلیمان داده بودند خبری نیست.

با گذشت ۱۱۷ سال از ثبت اولین چاه نفتی خاورمیانه در آنجا، نفت هیچ سودی برای مسجدسلیمان نداشته است.هنوز وارثان نفت مردم مسجد سلیمان و خوزستان هنوز ارثبه از کشف ندارند
‌اولین چاه نفت خاورمیانه، امروزه سایت‌ـ ‌‌موزه‌ای است که در اوج سادگی زمینی‌است مستطیل‌شکل با ابعاد ۲۵ در ۳۶ متر، مساحت ۹۰۰ متری و یک اتاقک نگهبانی؛چاه شماره یک و دکلش، دیگ تولید بخار، تلمبه رفت و برگشت، لوله‌های تاسیسات و کابل‌های مته حفاری چاه، ماسوره‌های چرخان به همراه چند قطعه عکس تاریخی که روی آنها نوشته شده:
*old MIS*

پنجم تا پنجم خردادی یادش میکنند

دیگر از صدای فیدوس خبری نیست و جای آن شده آلارم گوشی های امروزی .اما دریغا،دریغ که خلاصه ی همه یادها و خاطره ها آن روزها شد همین سه حرف (m.i.s)
.
این سالها مسجد سلیمان کلکسیونی تمام‌عیار از آلودگی‌های زیست‌ محیطی؛ زمین آلوده به نفت گازهای سمی ومحرومیت صدها مشکل دیگر را در خود دارد.

مسجد سلیمان شاید منتظر یک رینولدز دیگریست تا به روزهای اوج خود برگردد

نگارش:ابوالفضل مهدی پور

کارشناس تاربخ

فعال گردشگری و فرهنگی خوزستان

پیش نویس:

سادات قیری

۱.خانواده "سادات قیری" از طوایف خوزستان بودند که در شوشتر می زیستند و نسب خود را به حضرت امام موسی کاظم (ع) می رساندند. شغل اصلی آنها تجارت بود و درگذر زمان به هنگام عبور از نواحی جنوب، در دره "خِرسان" محلی که نزدیک مسجد سلیمان است، به چشمه های جوشانی برخوردند که مایعی مخلوط از آب و مادهای سیاهرنگ از آن بیرون می تراوید.

۲.جورج رينولدز

نخستين مسئول عمليات حفاري چاه هاي نفت در ايران به شمار مي رود و در اثر سخت كوشي او بود كه دارسي به نفت ايران دست يافت.
رينولدز در پي انعقاد قرارداد دارسي در سال ۱۲۸۰ به ايران آمد و ابتدا فعاليت خود را در ناحيه چیاسرخ در غرب كشور آغاز كرد ولي به علت خشك شدن نفت چاه چیاسرخ لوازم حفاري را به جنوب ايران در مسجد سليمان انتقال يافت.

۳.ویلیام ناکس دارسی

(به انگلیسی: William Knox D'Arcy) (زاده ۱۱ اکتبر ۱۸۴۹ - درگذشته ۱ مه ۱۹۱۷) کارآفرین، بازرگان و صنعت‌گر بریتانیایی بود، که یکی از بنیانگذاران اصلی صنعت نفت و صنایع پتروشیمی در ایران بشمار می‌آید.