موزه هفت‌تپه؛ حلقه پیوند تاریخ، پژوهش و هویت فرهنگی در خوزستان و ایران

روزی که عزت الله نگهبان، باستان‌شناس شهیر ایرانی که خود فرزند خوزستان است، کاوش‌های باستان‌شناسی را در دشت هفت‌تپه آغاز کرد، خوب می‌دانست که باید برای همه کاوش‌های انجام شده، استقرار گروه‌های باستان‌شناس، مرمت و حفاظت از هفت‌تپه، باید بنایی طراحی و احداث کند که موزه، آزمایشگاه، بخش مرمت، تالار کتیبه‌ها، کتابخانه، بخش اداری و اقامتگاه داشته باشد.

مجتبی گهستونی، فعال رسانه در یادداشتی نوشت: در آیین تجلیل از موزه‌های برتر ایران در روز جهانی موزه و آغاز هفته میراث‌فرهنگی، موزه هفت‌تپه برای هفتمین سال متوالی مورد تقدیر و تجلیل قرار گرفت.

روزی که دکتر عزت الله نگهبان باستان‌شناس شهیر ایرانی که خود فرزند خوزستان است، کاوش‌های باستان‌شناسی را در دشت هفت‌تپه آغاز کرد، خوب می‌دانست که باید برای همه کاوش‌های انجام شده، استقرار گروه‌های باستان‌شناس، مرمت و حفاظت از هفت‌تپه، باید بنایی طراحی و احداث کند که موزه، آزمایشگاه، بخش مرمت، تالار کتیبه‌ها، کتابخانه، بخش اداری و اقامتگاه داشته باشد. جایی که ما امروز آن را به عنوان موزه هفت‌تپه می‌شناسیم.

محل موزه هفت‌تپه، همان جایی است که بعدها تبدیل به محل پایگاه نخستین اثر ثبت جهانی ایران در فهرست یونسکو شد؛ یعنی چغازنبیل.

موزه هفت‌تپه، موزه‌ای فعال در جنوب غربی ایران، نه‌تنها یکی از مراکز برجسته حفاظت و نمایش میراث باستان‌شناسی در خوزستان است، بلکه در سطح ملی نیز به عنوان الگویی موفق در مدیریت پایگاه‌های میراث فرهنگی شناخته می‌شود. این موزه در دل یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستان‌شناسی ایلام میانه و نو، نقش محوری در انتقال دانش، ترویج فرهنگ و پیوند دادن جامعه محلی با تاریخ منطقه ایفا می‌کند.

یکی از دلایل تکرار موفقیت موزه هفت‌تپه در کسب عنوان موزه برتر از سوی کمیته ملی ایکوم ایران، رویکرد جامع و نوآورانه‌ای است که در مدیریت آن پیاده شده است؛ رویکردی که تلفیقی از پژوهش میدانی، برنامه‌های آموزشی، نمایشگاه‌های تخصصی، تعامل پویا با جامعه پیرانون و فعالیت‌های فرهنگی خلاقانه است. این موزه برخلاف بسیاری از موزه‌های ایستا، به‌طور زنده در متن باستان‌شناسی تنفس می‌کند و داده‌های پژوهشی تازه را مستقیماً به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد. همچنین، اقدامات موفق در مستندسازی، حفاظت و انجام فرایندهای مشارکتی، ارتباط با دانشگاه‌ها و آموزش‌های غیررسمی از دیگر عوامل تمایز این موزه در ارزیابی‌های سالانه ایکوم بوده است.

با این حال، ظرفیت‌های بالقوه‌ موزه هفت‌تپه هنوز به‌طور کامل بالفعل نشده‌اند. یکی از ظرفیت‌های مغفول، جایگاه این موزه به‌عنوان یک پایگاه بین‌المللی برای مطالعات تمدن ایلام و گفت‌وگوی بین‌فرهنگی است. با تقویت زیرساخت‌های دیجیتال، توسعه همکاری‌های بین‌المللی، و تولید محتواهای چندرسانه‌ای چندزبانه، این موزه می‌تواند به یک مرجع مطالعاتی در خاورمیانه بدل شود. همچنین، ظرفیت تربیت راهنمایان محلی و توسعه گردشگری فرهنگی بومی، فرصت مهمی است که می‌تواند هم به توانمندسازی جامعه محلی و هم به پایداری اقتصادی- فرهنگی منطقه منجر شود.

موزه هفت‌تپه نه فقط یک فضای نمایش اشیا، بلکه بستری برای تفسیر گذشته، تولید معنا و آفرینش گفت‌وگو میان نسل‌هاست. پاسداشت این جایگاه ارزشمند، نیازمند نگاه راهبردی، حمایت پایدار و توجه همه‌جانبه به ظرفیت‌هایی‌ست که می‌توانند آینده‌ای روشن برای میراث فرهنگی خوزستان رقم بزنند.

نگارش :مجتبی گهستونی