خوزتوریسم
کتاب «واژه‌نامه‌ای از گویش شوشتری»
کتاب «واژه‌نامه‌ای از گویش شوشتری»
کتاب «واژه‌نامه‌ای از گویش شوشتری»، گردآوردۀ استاد محمّدباقر نیرومند، ویراست جدید کتابی است که نسخۀ دست‌نویس آن را فرهنگستان زبان ایران در سال 1355 به خط مؤلّف و به روش افست منتشر کرد. واژه‌ها و عبارت‌های فراوانی در آن از گویش شوشتری به فارسی معنی شده‌اند؛ برخی افعال صرف شده‌اند؛ از اشعار، ضرب‌المثل‌ها و جملات روزمرۀ شوشتری به‌عنوان شاهد یا نمونۀ بسیاری از مدخل‌ها استفاده شده است. همچنین، تعداد زیادی از آداب و رسوم، باورها، جشن‌ها، ترانه‌ها، بازی‌ها، رقص‌ها، خوراک‌ها، لباس‌ها، صنایع و مشاغل، اوزان قدیم، دعاها، نفرین‌ها، کنایه‌ها، اسامی خاص، گیاهان، پرندگان، مکان‌ها و محلّه‌های شهر باستانی شوشتر معرّفی شده‌اند.
ویژگی‌های کتاب
از ویژگی‌های ممتاز و گاه، یگانۀ این واژه‌نامه در قیاس با آثار مشابه به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
1- گسترۀ وسیع واژه‌ها و ترکیب‌های موجود در واژه‌نامه {که پیشتر به عناوینی از آنها اشاره شد}.
2- حفظ اصالت و دقت در ضبط واژه‌ها با مراجعۀ مؤلّف به کهن‌سالان ترجیحاً بی‌سواد شوشتری در بیش از 50 سال پیش {که از استانداردهای امروزی گویش‌پژوهی است}.
3- بیان روان و ادیبانه در شرح معنای فارسی واژه‌ها.
4- تایپ با دقت بالا و رعایت اصول نگارشی.
5- آوانگاری دقیق و استاندارد همۀ عبارت‌های بومی.
6- استفاده از اشعار، ضرب‌المثل‌ها و جملات روزمرۀ شوشتری به‌عنوان شاهد یا نمونۀ سرواژه‌ها که بار آموزشی واژه‌نامه را افزایش داده است.
7- یادآوری نام چند شاعر بومی قدیمی که شوربختانه نسل جوان به دلیل چاپ نشدن یا نایابی دیوان اشعارشان آشنایی چندانی با آثارشان ندارد.
8- معرّفی دقیق و کامل چندین بازی محلّی که مؤلّف در کودکی در انجامشان مشارکت داشته است.
9- افزایش سرعت و آسانی یافتن سرواژه‌ها از طریق برجسته‌نویسی (برجسته‌سازی فونت‌ها)، استفاده از فونت‌های متفاوت و بهره‌گیری از روش سرصفحه‌گذاری در صفحه‌آرایی (ذکر سرواژه‌های اوّل و آخر هر صفحه در سمت‌های راست و چپ بالای آن).
آنچه در این کتاب می‌خوانید
کتاب با نمونۀ خوشنویسی مؤلّف در نگارش «بسم الله الرّحمن الرّحیم» آغاز می‌شود. پس از فهرست مطالب، مقدمۀ دکتر «صادق کیا»، رئیس وقت فرهنگستان زبان ایران، بر چاپ قدیم و مقدمۀ دکتر «عباس امام»، نویسنده، مترجم و خوزستان‌پژوه، بر چاپ جدید کتاب ذکر شده‌اند. نمونۀ خط مؤلّف در نگارش چاپ اوّل کتاب در ادامه آمده است. یادآوری‌های مؤلّف دربارۀ شیوۀ نگارش چاپ اوّل و مقدمۀ خانوادۀ نیرومند بر چاپ دوم کتاب، بخش‌های بعدی هستند. پس از آن، در دو بخش «آوانگاری (فونتیک)» و «نگارش معیار و نگارش آوایی» مفهوم و شیوۀ آوانگاریِ به کار رفته در این واژه‌نامه بر اساس جداول فرهنگستان زبان و ادب فارسی ارائه شده‌اند. در ادامه، اطلاعات ارائه شده برای هر مدخل و ساختار ارائۀ این اطلاعات ذکر شده‌اند. سپس متن واژه‌نامه به ترتیب حروف الفبا آمده است. مؤلّف تاریخ پایان نگارش واژه‌نامه را با سرودن شعری مشخص کرده است.
در انتهای کتاب سه پیوست وجود دارد: در پیوست اوّل، اشعار و ضرب‌المثل‌های بومی مورد استفاده در متن واژه‌نامه با آوانگاری و معنای فارسی ارائه شده‌اند. این اشعار شامل 424 نمونه از سروده‌های هفت شاعر بومی هستند و به تفکیک نام شاعر ذکر شده‌اند. تعداد ضرب‌المثل‌های شوشتری در این بخش 126 مورد است. فهرست بازی‌های محلّی معرّفی شده در واژه‌نامه (23 بازی) و اوزان قدیم شوشتر (10 واحد وزن) به همراه جدول ضرایب تبدیل آنها به یکدیگر در پیوست‌های دوم و سوم آمده‌اند.
حُسن ختام کتاب، شرح آثار استاد نیرومند است که در سه بخش تألیف {3 اثر}، ترجمه {2 اثر} و تحریر {بیش از 10 اثر} دسته‌بندی شده‌اند.
شرح مختصری دربارۀ کتاب و مؤلّف به همراه عکسی از ایشان در پشت جلد کتاب دیده می‌شود.
دربارۀ مؤلّف
استاد محمّدباقر نیرومند (زادۀ 1278 در شوشتر، درگذشتۀ 1369 در شیراز) فرزند آقا شیخ اسماعیل جعفرزاده و نوۀ واعظ برجسته و محبوب دورۀ ناصری، حاج شیخ جعفر شوشتری بودند. ایشان از پایه‌گذاران آموزش و پرورش نوین در استان خوزستان به شمار می‌روند. بیش از 50 سال در عرصه‌های مختلف آموزشی (آموزگاری مدارس شوشتر و اهواز تا بازنشستگی و پس از آن، مدیریت دبستان و دبیرستان ملّی جعفری اهواز)، هنری (شعر، خوشنویسی و عکّاسی)، پژوهشی (تاریخچه و فرهنگ شوشتر) و زبان‌شناسی (تهیۀ نصاب و واژه‌نامه برای گویش شوشتری و ترجمۀ چند کتاب از عربی به فارسی) به فرهنگ این مرز و بوم خدمت کردند که حاصل آن، تربیت شاگردان بسیار و تألیف، ترجمه و تحریر آثار فراوان بوده است. فهرست آثارشان در پایان کتاب ذکر شده است.
آقای دکتر عبدالکریم بهنیا، استاد دانشگاه جندی شاپور اهواز و از همکاران استاد نیرومند، طی مقاله‌ای در بزرگداشت آن زنده‌یاد، ایشان را «پیر فرهنگ خوزستان» نامیدند. آقای دکتر عباس امام، نویسنده، مترجم و خوزستان‌پژوه، در مقدمه‌ای که بر ویراست جدید واژه‌نامه نوشته‌اند، استاد نیرومند را پیشگام فرهنگ‌نگاری گویش شوشتری دانسته‌اند.
نکته:
در ویراست جدید، علاوه بر تایپ و ویرایش نسخۀ دست‌نویس، با طرح مفهوم «نگارش آوایی» در برابر «نگارش معیار» برای خوانش آسان‌تر گویش‌های ایرانی {که برای همۀ گویش‌ها قابل استفاده است} و تهیۀ یک نرم‌افزار اختصاصی برای تبدیل نگارش آوایی به آوانگاری (فونتیک) بر اساس جداول فرهنگستان زبان و ادب فارسی {برای نخستین بار در ایران}، همۀ عبارت‌های شوشتری واژه‌نامه با استفاده از این نرم‌افزار آوانگاری شده‌اند. همچنین، اشعار، ضرب‌المثل‌ها، فهرست بازی‌ها و اوزان قدیم محلّی موجود در متن واژه‌نامه در قالب سه پیوست به انتهای کتاب افزوده شده‌اند.
ویراست جدید شامل شرح معنای فارسی 5127 سرواژۀ شوشتری به همراه سه پیوست پیش‌گفته در 631 صفحه در قطع وزیری چاپ شده است که قیمت آن با جلد شومیز برابر 650 هزار تومان و با جلد گالینگور برابر 750 هزار تومان تعیین شده است.
*جهت سفارش کتاب، لطفاً مشخصات خود را شامل نام و نام خانوادگی، شمارۀ تماس،نشانی کامل و کد پستی به همراه تعداد کتاب و نوع جلد درخواستی {شومیز یا گالینگور} از طریق واتس‌اپ یا پیامک به شمارۀ 09125061704 {بهزاد نیرومند} ارسال نمایید تا به محض دریافت کتاب از ناشر، جهت پرداخت هزینه و ارسال کتاب با شما تماس گرفته شود
