خوزتوریسم
باززنده‌سازی مخازن (تانکی‌های فلزی) آب در آبادان بعنوان مبلمان شهری
باززنده‌سازی مخازن (تانکی‌های فلزی) آب در آبادان بعنوان مبلمان شهری
سامانه (یا سیستم) آبرسانی عبارت است از كليه تأسيساتی كه آب را از منبع تأمين به تصفيه خانه يا مخازن ذخيره يـا مخازن تـأمين فـشار و سپس به مصرف كننده منتقل می كند. يك طرح آبرسانی بسته به نوع و محل منابع آب ممكن است شامل تمامی و يا بخـشی از تأسيسات باشد. یکی از این انواع سیستم‌ها، مخازن هوایی هستند.
مخازن هوايی: منابع هوايی اساساً جهت تأمين فشار آب در شبكه‌ی توزيع مناطقی كه در سطح شهر يا روستا اختلاف ارتفاع قابل توجهی وجود ندارد، احداث می‌شوند. علاوه بر تأمين فشار آب، از اين منابع می‌توان جهت ايجاد حجم ذخيره به منظور جبران نوسانات مصرف و يا ايجاد حجم تعادلی بين ورودی و خروجی به آن استفاده كرد. همچنین این منابع می‌توانند در زمان بحران جهت اطفای حریق کمک شایانی به آتش‌نشانی در تامین آب نمایند.
در شهر صنعتی آبادان در ابتدای احداث محلات توسط شرکت نفت ایران و انگلیس علی‌رغم وجود دو رودخانه‌ی اروندرود و بهمنشیر که دارای آب شیرین بودند، لیکن به‌دلیل عدم وجود پمپ و سیستم لوله‌کشی شهری در آن زمان، امکان انتقال آب به منازل و استفاده شهروندان مقدور نبوده به همین دلیل تصمیم به احداث منابع آب به‌صورت یکپارچه و برنامه‌ریزی شده، در این مناطق گرفته شد. منابع آب فلزی که به دو فرم استوانه‌ای و مکعب شکل بوده و دارای ارتفاعی زیاد بالغ بر بیست متر می‌باشند در محلات مختلف آبادان برای آبرسانی در دوره‌ی پهلوی احداث شده‌اند. این تانکی‌ها در واقع در آن زمان که پمپ آب در منازل وجود نداشته، کار پمپاژ و رساندن آب شرب به مردم شهر را بر عهده داشتند. سیستم و روش کار آنها مانند منابع آب فعلی در آپارتمان‌ها می‌باشد که بروی بام ساختمان قرار می‌گیرند و در هنگام قطع آب شهری وظیفه آبرسانی به واحدهای آپارتمان را برعهده دارند. یکی از نکات حائز اهمیت در این مخازن این‌ست که در برخی از آنها برای اتصالات از پیچ و پرج بجای جوش استفاده شده است. قبل از ساخت منابع فلزی دو منبع آجری با روکش بتنی در دو محله‌ی بریم و بوارده احداث شد که کار آبرسانی به این دو محله را برعهده داشتند و اکنون در فهرست آثار ملی کشور به‌ثبت رسیده‌اند. منابع آب بتنی و فلزی علاوه بر اینکه نقش مهمی در زندگی و حیات اجتماعی و خاطرات جمعی مردم آبادان دارند، بخشی از تاریخ شهر محسوب شده و نمادی برای معرفی آبادان و خصوصاً سیستم آبرسانی جالب و یکپارچه در این شهر بوده‌اند. این منابع آب پیش از مخدوش شدن خط یک‌دست آسمان محلات شرکتی از تمام نقاط محله قابل مشاهده بودند اما اکنون به‌دلیل بلندمرتبه‌سازی (برج سازی و احداث آپارتمان‌ها) در بافت‌های شرکتی و غیرشرکتی به‌سختی می‌توان آنها را از دور تماشا کرد و فقط در دو محله بریم و بوارده که هنوز خط آسمان و ارتفاع ساختمان‌ها اصالت خود را از دست نداده، می‌توان این منابع را از نقاط مختلف بافت محله مشاهده نمود. بهره‌برداری از این مخازن پس از احداث لوله کشی در آبادان در دهه ۵۰ به پایان رسید اما می‌توان با تغییر کاربری و احیاء، از آنها استفاده‌ی مجدد و بهینه نمود. بعنوان مثال می‌توانند در کنار ذخیره آب، بعنوان بخشی از مبلمان شهری با توجه به ارتفاع زیادشان و داشتن بدنه‌ای مناسب برای تبلیغات شهری و رساندن پیام به شهروندان استفاده شوند و پایه های آنها نیز با گیاهان پیچک و بالارونده و یا در قالب گلدان پراز گل، تزیین شده و برای علاقمندان تمهیداتی جهت بالا رفتن و استقرار در اطراف و یا درون مخازنی که قابلیت ذخیره‌سازی آب ندارند، برای تماشای شهر آبادان و محلات شرکتی آن از بالا، عکاسی با دید پرنده و عکاسی نجومی (یا رصد ستاره‌ها و سیارات)، فراهم شود. بنابراین می‌توان بجای تخریب و اوراق کردن این منابع، به آنها کاربری و حیاتی تازه بخشیده و مجددا با باززنده‌سازی و احیاء در خاطرات جامعه بومی باقی بمانند.
مخازن فلزی و بتنی آب در آبادان را می‌توان جزئی از نشانههای شهری دانست که می‌توانند به تولید داده‌های کیفی از شهر و خوانایی آن با احیاء و استفاده‌ی مجدد کمک کنند.
نشانه‌ی شهری عاملی است که بیرون آن به دیده ناظر می‌آید و مقیاس آنها ممکن است بسیار متفاوت باشد. برخی از تعاریفی که برای نشانههای شهری مطرح شده عبارت‌ست از: «عناصری در فضای فیزیکی که بواسطه‌ی داشتن ویژگی‌های کلیدی در محیط قابل تشخیص و حائز اهمیت هستند.» «عوارضی با ویژگی‌های فضایی متمایز مانند: رنگ، شکل و ارزش معنایی که دارای پتانسیل کمک به مردم برای یافتن جهت و پیدا کردن مسیر خودشان در محیط هستند.» «ساختمان‌های متمایز بصری، مراکز فرهنگی مهم یا عوارض طبیعی خاصی که برای بخشیدن یک سیمای خاص به شهر مورد استفاده قرار می‌گیرند.» و یا «عناصر ایستا و قابل تشخیصی که می‌توانند جهت القای حس مکان و هدایت‌گری مورد استفاده قرار بگیرند.»
در واقع هر نماد (نشانه) شهری جزئی از محیط است که برای شخص ناظر پدیدار می‌گردد و به وی کمک می‌کند تا موقعیت دیگر اجزاء محیط و سایر مکان‌ها را تعیین کند.
نشانههای شهری می‌توانند مدرن یا سنتی باشند. برخی از این نشانه‌ها جنبه سمبلیک و ملی دارند و هنگامی این جنبه را به خود می‌گیرند که بر اساس تجربیات و اندوخته‌های فرهنگی جامعه شکل گرفته باشند.
بنا به نظر لینچ؛ نقش، تصویر و یا فرم متمایز یک نشانه شهری نسبت به محیط پیرامونش مؤثرترین عامل در بوجود آوردن آن نشانه می‌باشد.
لینچ در توصیف نماد (نشانه) شهری دو ویژگی اصلی «منحصربفردی» و «برجستگی» را بیان می‌دارد. منحصربفردی؛ نشانه را از نظر بصری در محیط خود برجسته می‌سازد و برجستگی؛ می‌تواند هنگامی رخ دهد که یک ساختمان یا سازه از مکان‌های مختلفی قابل ملاحضه بوده و یا بصورت قابل توجهی در محل تقاطع چند مسیر مستقر شده باشد. البته لینچ علائم و ویژگی‌های دیگری را نیز در نشانههای شهری موثر می‌داند که عبارتند از: فاصله و قابلیت رؤیت آنها از جهات مختلف.
رابطه‌ی میان انسان و نشانه (نماد) شهری دو طرفه است، نشانه می‌تواند بر انسان تاثیر متقابل بگذارد، چراکه بواسطه معنا و کاربردش به ارزش‌ها و مفاهیم انسان خط می‌دهد. به همین دلیل هویت نشانه (نماد) معطوف به هویت شخصی است. هویت نماد (نشانه) در اثر تجربه مستقیم محیط فیزیکی رشد می‌یابد. بنابراین بازتابی از وجوه اجتماعی و فرهنگی جامعه می‌باشد. چراکه بخشی از شخصیت انسان و جامعه که هویت فردی و اجتماعی را می‌سازد، مکان‌ها و عناصری هستند که خود را با آن می‌شناسد و به دیگران نیز معرفی می‌کند و نسبت به آنها حس تعلق دارد. بطوری‌که وقتی فرد به آنها فکر می‌کند خود را متصل بدان‌ها می‌داند و خاطراتی در ذهن وی شکل می‌گیرد که باعث ایجاد رابطه‌ای عمیق بین شخص و آن شهر یا محله خواهد شد. لذا احیاء برخی از نماد‌های تاریخی شهر به‌عنوان مبلمان شهری علاوه بر اینکه نقش مهمی در تاب‌آوری آن نماد دارد، باعث تداوم خاطرات جامعه‌ی بومی در آن فضا شده و از آن مهم‌تر نقش مکان‌خاطره بودن آن نیز حفظ می‌شود.
استفاده از نشانه‌ها و نمادها به‌عنوان مبلمان شهری باعث هویت‌بخشی و حفظ اصالت در بافت‌های تاریخی، خواهد شد. زیرا مبلمان هر شهر آینه‌ای از فرهنگ و هویت آن شهر محسوب می‌شود.
بدون شک بخش مهمی از سیما و منظر شهرها را مبلمان بکار رفته در آنها تشکیل می‌دهد که باید با برنامه‌ریزی دقیق جانمایی شده و به نیاز بافت پیرامون و ساکنان بافت پاسخ مثبت دهند و باعث افزایش کیفیت محیط شهری شوند.
مصطفی ماجدی در مقاله‌ای در رابطه با مبلمان شهری چنین می‌گوید:
اجزای مبلمان شهری، دو ویژگی اساسی دارند: کارکردی بودن و زیبایی، که در صورت داشتن هر دو ویژگی، می‌توانند نیاز عملکردی و بصری شهروندان را هم‌زمان برآورده سازند. البته این امر، مستلزم در نظر گرفتن مقوله‌های متعددی در طراحی اجزای مبلمان شهری است که نه تنها زیبایی، دوام، ایمنی، اقتصادی بودن و هماهنگی با محیط پیرامون آنها مورد نظر است، بلکه باید از نظر عملکردی یا کاربردی، جانمایی مناسبی در سطح شهر داشته باشند تا بتوانند پاسخگوی نیاز شهروندان باشند.
بنیاد شهرهای پایدار بلحاظ هویتی، برپایه‌ی حفظ نمادها و آثار گذشتگان خود استوار است، زیرا امروزه حفظ تاریخ، هویت و اصالت همان‌قدر در شهرها مهم است که سیاست‌گذاری دولت تأثیر گذار می‌باشد. تجدید ساختار محیط‌های مصنوع اقدامی غیر عملی خواهد بود و به احتمال زیاد از طرف جامعه بومی استقبالی نخواهد شد اما با مداخله‌های کوچک مقیاس و در راستای نیازهای امروزه‌ی مردم، متناسب با تنوعات زندگی مدرن و ایجاد فضاهای تفریحی در مکان‌هایی که جامعه بومی در آن خاطراتی دارند، باعث تقویت حس تعلق خاطر آنها در کنار حفظ نمادها و نشانههای شهری می‌شود.
نجلا درخشانی؛ کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی
یاری‌نامه:
پورجعفر، محمدرضا. (۱۳۸۸)، مبانی بهسازی و نوسازی بافت قدیم شهرها، انتشارات پیام.
پورجعفر، محمدرضا و منتظرالحجه، مهدی. (۱۳۸۹)، نشانههای شهری، انتشارات طحان - هله.
ضوابط طراحي سامانه‌های انتقال و توزيع آب شهری و روستایی، (۱۳۹۲)، نشريه شماره ۱۱۷ امور نظام فنی، وزارت نیرو.
لینچ، کوین. (۱۳۸۵)، سیمای شهر، ترجمه منوچهر مرینی، انتشارات دانشگاه تهران.
