نمد مالی ، هنری یک هزار ساله در خوزستان

نمد مالی یکی از هنرهای سنتی خوزستان است.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خوزستان ،تنها زیراندازی که به کمک بافتن شکل نمی‌گیرد نمدمالی است. این ادعا از اسم این هنر نیز مشخص است. نمد + مالی. یعنی قطعه‌ای که با مالیدن به دست می‌آید. در واژه نامه دهخدا نوشته شده است نمد نوعی از فرش که از پشم یا کرک مالیده حاصل می‌شود. در نمدمالی تنها ابزاری که نیاز است آب داغ است و زور بازو!

در نمدمالی عمل بافتن انجام نمی‌شود بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم رفتن الیاف پشمی می‌شوند. دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدن ِ پشم امکان تولید نمد را فراهم می‌کنند. پشمی که برای تولید نمد به کار می‌رود پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است.

از صابون و زرده تخم مرغ نیز می‌توان برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده کرد. مقدار پشمی که برای هرمترمربع نمد لازم است با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر است، اما چون زمان تولید نمد بسیار کوتاه‌تر است (حدود یک روز) قیمت آن پایین است.

معمولا نمدمالان فعالیت خود را از اوایل فروردین ماه آغاز کرده و در اواخر مهرماه خاتمه میدهند و بهترین پشم در کار نمدمالی پشم شش ماهه اول سال است. پشم گوسفند: پشم به عنوان مهمترین ماده اولیه برای نمد مالی از خصوصیات ویژه‌ای برخوردار است که اگر نبود این خصو صیات ویژه در پشم شاید ساخت نمد به عمل نمی‌رسید.

استان خوزستان به عنوان یکی از استانهای باستانی و با قدمت طولانی که بخشی از تمدن بزرگ ایران زمین را در خود جای داده است.

شهرستان شوشتر به عنوان یکی از مناطق باستانی و قدیمی خوزستان می باشد که در خود آثار تاریخی جای داده است و دارای صنایع دستی و هنری بدیع و زیبا می باشد.

مدیر میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شوشتر می گوید : شهرستان شوشتر به عنوان کهن شهر و تاریخی علاوه بر وجود آثار تاریخی دارای صنایع دستی مختلفی است .

چارمحالی ادامه داد : در سال ۱۳۹۴ شمسی طرح احیای این هنر زیبا در دستور کار قرار گرفت و چند دوره آموشی برای جوانان علاقمند به نمد مالی با حضور استادان قدیمی این صنعت بدیع و دستی برگزار شد.

مدیر میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شوشتر معتقد است باید ضمن آموزش ، حمایت و بازاریابی هنر نمد مالی و دیگر صنایع دستی را احیا کرد.

نمد چگونه تولید می شود ؟

وقتی پشم چیده و از نظر رنگ بندی و کیفیت جداسازی شد، صنعتگران نمدمالی، که بیشتر هم به صورت سنتی در مجاورت عشایر قرار دارند، پشم مورد نیاز را خریداری کرده و به محل کار خود انتقال می‌دهند.

سپس در مرحله نخست، پشم را حلاجی کرده و براساس نوع نمدی که قصد مالش دهند آن را دارند، پهن کرده و به وسیله ابزار ساده‌ای به نام پنجی الیاف پشم حلاجی شده را تا ارتفاع ۶۰ سانتی متر بر روی قالب به صورت یکنواخت می‌ریزند به اصطلاح محلی پشم را بر روی قالب به صورت پف یا پفکی در آورده که بعد از این عمل با همان وسیله پنجی یا پنجک، بر روی پشم پف شده فشار می‌دهند تا کمی از حجم آن کاسته شود.

در مرحله دوم، بر روی پشم‌های ریخته شده در قالب، به صورت یکنواخت آب داغ می‌ریزند، که این عمل پشم را سنگین کرده و در همان مرحله الیاف پشم به یکدیگر زنجیر می‌شوند.

در مرحله سوم، قالب را به صورت لوله می‌پیچند و دور آن را با طناب می‌بندند و حدود ۲۰ دقیقه تحت فشار چند کارگر با ضربات دست پا به آن ضربه می‌زنند تا الیاف پشم به صورت فشرده و نسج گونه گردد، که به این مرحله خامه می‌گویند.

در مرحله چهارم، قالب را باز کرده و لبه‌های نمد را روی خود برگردان می‌کنند و مقدار کمی پشم حلاجی شده در آن اضافه می‌کنند و بر روی سطح کار مخلوطی از آب و صابون پخته شده می‌ریزند و دوباره قالب را بسته و مالش می‌دهند. در مرحله پنجم، قالب را باز کرده و نقش و طرح بر روی نمد می‌گذارند که این مرحله، به دو صورت انجام می‌شود. در مرحله ابتدایی، قبل از ریختن پشم بر روی قالب، نقش ترسیم و طراحی شده و بعد روی پشم ریخته شده به هم می‌چسبند.

در مرحله پنجم، در نمد قالب کرده نقش از قبل ساخته و تهیه کرده، بر روی آن گذاشته و به وسیله محلول آب گرم و صابون، با فشار و مالش، طرح و نقش بر روی نمد می‌چسبد و سپس نمد را لوله کرده و مالش می‌دهند.

در مرحله ششم، نمد را به صورت لوله درآورده و حدود دو ساعت، مالش و ورز می‌دهند و در حین انجام مالش، نسبت به صاف و قرینه کردن طرح و نقش اقدام می‌کنند.

در مرحله هفتم، پس از انجام کار مالش، ابتدا نسبت به صاف کردن ابعاد نمد، رفع کجی ها، برطرف نمودن اختلاف سطح احتمالی، پرز سوزی و اصلاح نمد اقدام می‌کنند.

در مرحله هشتم، نمد آماده شده را با آب ولرم شستشو داده و سپس در آفتاب مستقیم خشک و به مشتریان عرضه می‌کنند.

این روزها متأسفانه به علت زحمات طاقت فرسا و همچنین داشتن فیزیک بدنی خشن و سخت برای انجام نمدمالی از یک سو و نداشتن درآمد کافی از سوی دیگر، امکان حضور جوانان در این رشته کم رنگ شده است.