هفتکل، دومین شهر نفت خیز خاورمیانه

سیزدهم اردیبهشت یادآور حماسه ای دیگر در صنعت نفت/ هفتکل ۹۴ ساله شد

    در جنوب شرقي مسجد سليمان «مهد صنعت نفت خاورميانه» ميدان نفتي ديگري وجود دارد به نام هفتکل که هرچند 20 سال پس از مسجد سليمان کشف شد، اما در مدت کوتاهي به بزرگترين توليدکننده در بين ميادين نفتي ايران تبديل شد و پس از مسجدسليمان، دومين شهر نفت خيز ايران و خاورميانه لقب گرفت. هفتکل و حومه آن البته پيش از پيدايش نفت نيز مورد توجه بود و يکي از جذاب ترين مناطق قشلاقي عشاير کوچ رو و قشقايي و بختياري محسوب مي شد. دشت هاي سرسبز اين منطقه در فصل زمستان و بهار آکنده از گل هاي وحشي است.

    رودزرد از کنار آن عبور مي کند و زمين هاي اطراف آن هنوز نيز زير کشف برنج مي رود. آب رودخانه هاي فصلي آن در بيشتر فصل هاي سال چرخ آسياب هاي آبي را به حرکت درمي آورد و آثار به جاي مانده از سدهاي سنگي با ملات هاي آهکي حکايت از دانش آبخيزداري از گذشته هاي دور در اين منطقه دارد. هرچند اين منطقه با کشف نفت شهرت يافت، اما قبل از آن نيز به عنوان منطقه قشلاقي مورد توجه بوده است. «کل» در گويش محلي به علامت و نشانه اي که با سنگ چين کردن مشخص مي شود، اطلاق مي شود. درباره هفتکل در جلسه سوم جغرافياي مفصل ايران آمده است: شرکت نفت انگليس و ايران توجه خود را به معادن مسجد سليمان محدود نساخت، بلکه به اکتشاف و کاوش در جزيره قشم، دهلران و چند نقطه ديگر از جمله هفتکل که 35 مايلي جنوب شرقي مسجد سليمان واقع است، اقدام کرد و در سال 1928 ميلادي به حوزه نفتي عظيمي دست يافت که داراي مخازن طبيعي قابل توجهي بود.

    نکته جالب توجه در خصوص هفتکل اينکه از نظر مختصات فني نيز سازند و مخزن نفتي هفتکل هم نام کوه سر به فلک کشيده اي به نام «آسماري» است که در مسير مسجد سليمان به هفتکل واقع است. سازند آسماري يکي از عظيم ترين قشرها يا کوهان هاي نفتي در ايران است و علت نامگذاري اين سازند به آسماري، نوع سنگي است که براي نخستين بار در ايران در اين کوه ديده شده است. پس از نصب تجهيزات صنعتي و عملياتي هفتکل براي سال ها بزرگترين توليدکننده نفت در ايران بود و از 25 حلقه چاه آن هر ساله ميليون ها تن نفت استخراج مي شد.

    94 سال از زمانی که دومین بار نفت در خاورمیانه در منطقه هفتکل فوران کرد میگذرد و سیزدهم اردیبهشت ماه، حماسه‌ای دیگر در صنعت نفت ایران که مرهون تلاشگران غیور آن برای حفظ و صیانت از منابع ملی ایران است، رقم خورد.اکتشاف نفت در هفتکل این شهر را به دومین شهر نفتی خاورمیانه و سرزمین کهن ایران تبدیل کرد تا این ماده سیاه رنگی که لقب طلای سیاه به خود گرفت به پیشرفت ایران در عرصه های اقتصادی کمک چشمگیری کند.این چنین که در تاریخ آمده است، ویلیام ناکس دارسی و گروه رینولدز پس از دو سال حفاری در حوالی هفتکل، به این نتیجه رسیدند که در این نقطه نمی‌توانند به نفت برسند و سرمایه شرکت که از انگلیس تأمین میشد تا در ایران به نفت دست یابند، به علت طولانی شدن دوره عملیات، حفاری در هفتکل به پایان رسید و حفاری در مسجدسلیمان را مهیا ساختند که پس از یک سال جستجو در منطقه نفتون مسجد سلیمان، نخستین چاه نفت در ایران و خاورمیانه را اکتشاف کردند.ویلیام ناکس دارسی و گروه رینولدز پس از حدود20 سال دوباره به هفتکل بازگشتند و جستجوی خود را در منطقه طوف سفید و فلوتین ادامه دادند و در سیزدهم اردیبهشت 1306 طلای سیاه شروع به فوران کرد و بدین طریق هفتکل به عنوان دومین شهر نفتخیز خاورمیانه نام گرفت.این اتفاق که دومین اکتشاف نفت در خاورمیانه به شمار می‌رفت، به حیات اقتصادی و اجتماعی ایران را دگرگون کرد، اما خود نیز هنوز پس از 94 سال قدمت، در آرزوی احداث یک دفتر نفتی یا پالایشگاه نفتی و حتی یک بیمارستان است!میدان نفتی هفتکل، سال‌ها بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت ایران بود که از 15 حلقه چاه نفت حفاری شده تا سال 1342، سالانه 9/5 میلیون بشکه نفت، صادر میکرد اما هم اکنون با 45 چاه نفتی در هفتکل و نفت سفید که تعداد زیادی از آنها (به دلیل شرایط تحریم کشور) غیرفعال هستند، روزانه قریب به 45 هزار بشکه نفت از میدان نفتی هفتکل تولید و صادر می‌شود.هفتکل اگر چه 20 سال پس از مسجد سليمان کشف شد، اما در مدت کوتاهی به بزرگترين توليدکننده در بين ميادين نفتی ايران تبديل شد. ناگفته نماند که هفتکل پيش از پيدايش نفت نيز مورد توجه بوده و يکي از جذاب ترين مناطق قشلاقي عشاير کوچ رو و قشقايی و بختياری محسوب میشد که دشت های سرسبز اين منطقه در فصل های زمستان و بهار آکنده از گل های وحشی بوده است.

    هم اکنون نيز توليد نفت در ميدان نفتي هفتکل که زيرمجموعه شرکت بهره برداري نفت و گاز مسجد سليمان است با استفاده از روش تزريق گاز ادامه دارد و نام آن همچنان در صنعت نفت ايران زنده است. امروز هفتکل با ساکنان مهربان و خونگرم، منطقه اي است که با ديدن آن مي توان سير تاريخ صنعت نفت را از آغاز تاکنون مشاهده کرد و حتي اگر روزي ذخيره نفتي نداشته باشد، مي تواند به عنوان موزه اي از تجهيزات و تاريخ صنعت نفت- که شايد درآمدزايي آن کمتر از نفت نباشد- همچنان مطرح باقي بماند.

    هفتکل

    منابع:علی عوض نژاد /خبرگزاری ندای هفتکل

    تاليف: فرشيد خداداديان/ مجله مشعل