خوزتوریسم
ساختمان هلال احمر (کنسولگری انگلیس)
ساختمان هلال احمر (کنسولگری انگلیس)
ساختمان دو اشکوبه ی هلال احمر متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه گرم و مرطوب خرمشهر طراحی و ساخته شده، به گونه‌ای که در گرمای شدید تابستان به‌دلیل وجود ایوان‌های مقابل اتاق‌ها از شدت تابش آفتاب کاسته شده و باعث کاهش دمای هوا در فضاهای بسته شده است
ساختمان هلال احمر مربوط به دوره‌ی قاجار می‌باشد که این دوره را می توان به عنوان دروازه ورود مدرنیته به معماری ایران دانست. در این دوره به دلیل آمد و شد هیأت حاکمه به اروپا، راه اندازی کنسول‌گری‌های اروپایی در ایران و بالعکس، سفر ناصرالدین شاه به اروپا، حضور معماران روسی و ارمنی در ساخت و سازها، تحصیل معماران ایرانی در اروپا و استفاده از استادان و معلمان اروپایی در مدرسه‌ی دارالفنون، بیشتر ساختمان‌ها تلفیقی از سنت و مدرنیته شرق و غرب هستند. در دوره ی قاجار به دلیل شکل‌گیری معماری خیابانی و ورود اتومبیل به ایران، تقریبا فرم بیشتر ساختمان‌ها از حالت درون‌گرا به برون‌گرا و تمایل به ارتباط بصری بیشتری با خیابان و فضای خارج پیدا کرد.
ساختمان هلال احمر نیز از این امر مستثنی نبوده و ویژگی‌های ذکر شده در آن قابل مشاهده است.
ساختمان دو اشکوبه ی هلال احمر متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه گرم و مرطوب خرمشهر طراحی و ساخته شده، به گونه‌ای که در گرمای شدید تابستان به‌دلیل وجود ایوان‌های مقابل اتاق‌ها از شدت تابش آفتاب کاسته شده و باعث کاهش دمای هوا در فضاهای بسته شده است. قطور بودن جرزها و وجود لایه‌ی کاهگل بر روی بام باعث کمک مضاعف به تعدیل دمای هوا و کاهش چشم‌گیر آن نسبت به دمای خارج از ساختمان می‌شده است. همچنین وجود بازشوهای متعدد و مقابل هم به ایجاد کوران هوا و تهویه‌ی مداوم کمک بسیاری نموده است. پوشش هر دو طبقه‌ی بنای هلال‌احمر از نوع تخت با تیرهای چوبی بوده است. بنای هلال‌احمر به‌صورت کوشک مانند و برون‌گرا می‌باشد که استفاده از نور طبیعی در ساعات مختلف روز، مکث، عبور و تماشا در سازمان فضایی آن به‌خوبی رعایت شده است. تزیینات به‌کار رفته در نمای ساختمان هلال احمر شامل نَغُول‌های آجری در اطراف قوس‌های ورودی‌ها و قطار بندی در رُخ‌بام بنا می‌باشد. نَغُول جمع کلمه‌ی نَغِل به معنی گودی است. این المان جنبه‌ی تزیینی در نمای ساختمان‌ها داشته و اغلب دارای شکل هندسی مستطیل و یا مربع می‌باشد که معمولاً در بالای سردرها و گاه به‌صورت ترکیبی همراه با طاق‌نما ساخته می‌شود. قوس‌ها (چفدها)ی به‌کار رفته در ساختمان هلال احمر به‌صورت “مازه‌دار” از نوع چفد مازه‌ای کُند (بیز یا هَلوچین کُند) و مازه‌ای کَفته می‌باشند.
ویژگی‌های موجود در فضاهای ساختمان هلال احمر:
- حضور همزمان سه گونه فضای باز مانند: حیاط، نیمه باز (پوشیده) مانند: ایوان و بسته مانند: اناق‌ها
- وجود نسبت‌ها و تناسبات مختلف در سه فضای باز، نیمه باز و بسته
- امکان انجام فعالیت درسه فضای باز، نیمه باز و بسته
- انعطاف پذیری فضاها در مقابل پویایی، رفتار و حالات انسانی، عملکردها و ایجاد تعادل
- ارتباط بصری مستقیم اکثر اتاق‌ها با فضای آزاد و استفاده از چشم‌انداز زیبای کانال عضدی
- وجود تقارن در طراحی فضاها و همچنین در نماهای ساختمان
بنای تاریخی و ارزشمند هلال‌احمر در تاریخ ۱۳۷۹/۸/۱۶ (۲۰۰۰/۱۱/۷) با شماره‌ی ۲۸۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
محقق و مترجم: نجلا درخشانی؛ کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافتهای تاریخی/شط پرس
